1. Хүн, амьтан, юмс үзэгдлийн үзэмж төгөлдөр - Сэтгэлт бүсгүйнхээ инээмсэглэнгүй сайхан нүдийг таалан харж дэлгэрэнгүй...
сууна. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., сайхан бүсгүй (бие галбир тэгш, царай зүс өнгөлөг, зан ааль төлөв бүсгүй), сайхан үс (гэмтэж бэртээгүй, эрүүл үс) - Бүсгүйн нимгэн цагаан царай, цэх нуруугаа дагаж унжсан урт сайхан үс, инээмсэглэл тодорсон хар нүд нь түүний сэтгэлд үзэгдэнэ. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., үзэмжит сайхан (үзэмж төгөлдөр) - Эх нутгийн мөнгөн цагаан өвлийн үзэмжит сайхныг сэтгэл бахдан харна. П.Хорлоо. Багш., гоё сайхан (нүдэнд харагдах гадаад үзэмж төгс) - Хаадын өргөөний гоё сайхныг огт эдэлж үзээгүй. Б.Ринчен. Гүнж., гоо сайхан (өнгө зүс үзэсгэлэнтэй) - Хувцас бол тэр ард түмнийхээ аж амьдралд нийцсэн бас гоо сайхан, их утга учрыг агуулсан. Х.Нямбуу. Хамгийн эрхэм ёсон., сайхан муухай [хоршоо] (юмны өнгө үзэмж сайтай болоод өнгө зүс муутай, үзэмжгүй байдал) - Сайхан муухайн ялгамж нь энэ мэтэд энэ хоёр сонин улс арга билиг болсон бус уу? В.Инжаннаши. Хөх судар., сайхан уулыг цас дардаг, сайхан биеийг нас дардаг [зүйр цэцэн үг] (өвгөрч өтлөх бол байгалийн жам ёс гэсэн санаа), сайхан сайхан гэхлээр сахлаа таван өнгөөр будах [зүйр цэцэн үг] (магтаал даахгүй хөөрч тэнэглэх гэсэн санаа), сайхан дээл өмссөн хүн сурсан эрдэмгүй бол хөрөг [зүйр цэцэн үг] (үзэмж төгөлдөр хэдий ч эрдэм мэдлэггүй бол зурагтай адил гэсэн санаа), сайхан царай төөнөвөл нэг насаар балрахгүй, сайн бүтээл гаргавал муу нэр улирахгүй [зүйр цэцэн үг] (сайн үйл хийвэл муу нэр мартагдана гэсэн санаа);сайхан бүсгүй | бие галбир тэгш, царай зүс өнгөлөг, зан ааль төлөв бүсгүй |
сайхан үс | гэмтэж бэртээгүй, эрүүл үс |
үзэмжит сайхан | үзэмж төгөлдөр |
гоё сайхан | нүдэнд харагдах гадаад үзэмж төгс |
гоо сайхан | өнгө зүс үзэсгэлэнтэй |
сайхан муухай | юмны өнгө үзэмж сайтай болоод өнгө зүс муутай, үзэмжгүй байдал |
сайхан уулыг цас дардаг, сайхан биеийг нас дардаг | өвгөрч өтлөх бол байгалийн жам ёс гэсэн санаа |
сайхан сайхан гэхлээр сахлаа таван өнгөөр будах | магтаал даахгүй хөөрч тэнэглэх гэсэн санаа |
сайхан дээл өмссөн хүн сурсан эрдэмгүй бол хөрөг | үзэмж төгөлдөр хэдий ч эрдэм мэдлэггүй бол зурагтай адил гэсэн санаа |
сайхан царай төөнөвөл нэг насаар балрахгүй, сайн бүтээл гаргавал муу нэр улирахгүй | сайн үйл хийвэл муу нэр мартагдана гэсэн санаа |
тэнгэрийн сайхан | тэнгэр цэлмэг, салхи шуургагүй байдал |
цагийн сайхан | ган, зудгүй, тавтай үе |
сайхан өдөр | а. Цаг агаарын байдал тааламжтай, дулаан өдөр; б. Тэмдэглэлт, баярт үйл явдал тохиолдсон өдөр |
сайхан хоол | амттай хоол |
сайхан хавар | хавсарга, салхи багатай хаврын улирал |
сайхан зүүд | сэтгэлд аятай бодол төрүүлсэн зүүд |
сайхан дуулах | эвлэг, аятайхан дуулах |
сайхан мишээх | бусдын сэтгэлд нийцэхүйцээр тааламжтай инээх |
сайхан зурах | гоё зурах |
сайхан санагдах | сэтгэлд нийцэх |
анхилам сайхан | сэтгэлд тааламжтай зүйл |
сайхан хэвт цэцэг | иш навч нь замар цэцэгтэй адил бөгөөд гагцхүү цэцгийн өнгө шар, хүйс том нэг зүйл өвс, гялтганам үзэсгэлэнтэй |
сайхан өнгө хиртэх нь түргэн, сайхан амьдрал сарних нь түргэн | сайн сайхан амьдралаа хадгалж, авч явах нь чухал гэсэн санаа |
сайхан гэвэл эв, саруул гэвэл ухаан, сайн гэвэл чанар, саар гэвэл залхуу | а. Залхуурах муу; б. Эв, ухаан эрхэм; в. Чанар чансаа чухал гэсэн санаа |
сайхан өнгө нүдийг баясгавч шимийг хусна, амтат архи аманд амттай ч амийг хорлоно | өнгө, дарсанд шунаж болохгүй гэсэн санаа |
сайхан цаг өнгөрөх хурдан, сайхан хурим тархах түргэн | баяр хөөртэй үед цаг хугацаа өнгөрөх нь хурдан, уйтгар зовлонтой үед удаан санагддаг гэсэн санаа |
сайхан санаа | а. Хэн нэгэнд хор хүргэхээргүй бодол санаа- Сайхан санаа амгалан. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө; б. [шилжсэн] Оновчтой, шинэ санаа |
сайхан сэтгэл | цагаан цайлган, тусархаг сэтгэл |
сайхан санаа амгалан, муу санаа зовлон | санаа сайтай хүнд зовох зүйл бага байдаг, муу санаатай хүн үргэлж зовж шаналж явдаг гэсэн санаа |
сайхан зантай | ялдам зөөлөн зантай |
сайхан мэдээрэй | хэр хэмжээгээрээ мэдэж аашлаарай гэсэн санаа |
сайхан цаг | амар тайван, үймээн шуугиангүй цаг |
Тус толь нь Мөнхгал компанийн зөвшөөрлөөр монгол бичгийн 'Menksoft 2012' үсгийн тиг хэрэглэж байна.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монгол хэлний их тайлбар толь 2016 он