САЙХАН

1. Хүн, амьтан, юмс үзэгдлийн үзэмж төгөлдөр - Сэтгэлт бүсгүйнхээ инээмсэглэнгүй сайхан нүдийг таалан харж дэлгэрэнгүй... Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., сайхан бүсгүй (бие галбир тэгш, царай зүс өнгөлөг, зан ааль төлөв бүсгүй), сайхан үс (гэмтэж бэртээгүй, эрүүл үс) - Бүсгүйн нимгэн цагаан царай, цэх нуруугаа дагаж унжсан урт сайхан үс, инээмсэглэл тодорсон хар нүд нь түүний сэтгэлд үзэгдэнэ. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., үзэмжит сайхан (үзэмж төгөлдөр) - Эх нутгийн мөнгөн цагаан өвлийн үзэмжит сайхныг сэтгэл бахдан харна. П.Хорлоо. Багш., гоё сайхан (нүдэнд харагдах гадаад үзэмж төгс) - Хаадын өргөөний гоё сайхныг огт эдэлж үзээгүй. Б.Ринчен. Гүнж., гоо сайхан (өнгө зүс үзэсгэлэнтэй) - Хувцас бол тэр ард түмнийхээ аж амьдралд нийцсэн бас гоо сайхан, их утга учрыг агуулсан. Х.Нямбуу. Хамгийн эрхэм ёсон., сайхан муухай [хоршоо] (юмны өнгө үзэмж сайтай болоод өнгө зүс муутай, үзэмжгүй байдал) - Сайхан муухайн ялгамж нь энэ мэтэд энэ хоёр сонин улс арга билиг болсон бус уу? В.Инжаннаши. Хөх судар., сайхан уулыг цас дардаг, сайхан биеийг нас дардаг [зүйр цэцэн үг] (өвгөрч өтлөх бол байгалийн жам ёс гэсэн санаа), сайхан сайхан гэхлээр сахлаа таван өнгөөр будах [зүйр цэцэн үг] (магтаал даахгүй хөөрч тэнэглэх гэсэн санаа), сайхан дээл өмссөн хүн сурсан эрдэмгүй бол хөрөг [зүйр цэцэн үг] (үзэмж төгөлдөр хэдий ч эрдэм мэдлэггүй бол зурагтай адил гэсэн санаа), сайхан царай төөнөвөл нэг насаар балрахгүй, сайн бүтээл гаргавал муу нэр улирахгүй [зүйр цэцэн үг] (сайн үйл хийвэл муу нэр мартагдана гэсэн санаа);


2. Зохистой, тааламжтай - Олонд таалагдахаар сайхан хувцаслав. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., дэлгэрэнгүй...
3. Цагаан цайлган, шударга: сайхан санаа (а. Хэн нэгэнд хор хүргэхээргүй бодол санаа - Сайхан санаа амгалан. дэлгэрэнгүй... б. [шилжсэн] Оновчтой, шинэ санаа), сайхан сэтгэл (цагаан цайлган, тусархаг сэтгэл) - Ганц сав минь даанч багадсан гэж ярьдаг нинжин сайхан сэтгэлтэй, хорхойд хоргүй цайлган санаатай өвгөн ажээ. Б.Ринчен. Сандо амбан., сайхан санаа амгалан, муу санаа зовлон [зүйр цэцэн үг] (санаа сайтай хүнд зовох зүйл бага байдаг, муу санаатай хүн үргэлж зовж шаналж явдаг гэсэн санаа);
4. Эелдэг, дотно: сайхан зантай (ялдам зөөлөн зантай);
5. Амгалан тайван: сайхан цаг (амар тайван, үймээн шуугиангүй цаг).

сайхан бүсгүй бие галбир тэгш, царай зүс өнгөлөг, зан ааль төлөв бүсгүй
сайхан үс гэмтэж бэртээгүй, эрүүл үс
үзэмжит сайхан үзэмж төгөлдөр
гоё сайхан нүдэнд харагдах гадаад үзэмж төгс
гоо сайхан өнгө зүс үзэсгэлэнтэй
сайхан муухай юмны өнгө үзэмж сайтай болоод өнгө зүс муутай, үзэмжгүй байдал
сайхан уулыг цас дардаг, сайхан биеийг нас дардаг өвгөрч өтлөх бол байгалийн жам ёс гэсэн санаа
сайхан сайхан гэхлээр сахлаа таван өнгөөр будах магтаал даахгүй хөөрч тэнэглэх гэсэн санаа
сайхан дээл өмссөн хүн сурсан эрдэмгүй бол хөрөг үзэмж төгөлдөр хэдий ч эрдэм мэдлэггүй бол зурагтай адил гэсэн санаа
сайхан царай төөнөвөл нэг насаар балрахгүй, сайн бүтээл гаргавал муу нэр улирахгүй сайн үйл хийвэл муу нэр мартагдана гэсэн санаа
тэнгэрийн сайхан тэнгэр цэлмэг, салхи шуургагүй байдал
цагийн сайхан ган, зудгүй, тавтай үе
сайхан өдөр а. Цаг агаарын байдал тааламжтай, дулаан өдөр; б. Тэмдэглэлт, баярт үйл явдал тохиолдсон өдөр
сайхан хоол амттай хоол
сайхан хавар хавсарга, салхи багатай хаврын улирал
сайхан зүүд сэтгэлд аятай бодол төрүүлсэн зүүд
сайхан дуулах эвлэг, аятайхан дуулах
сайхан мишээх бусдын сэтгэлд нийцэхүйцээр тааламжтай инээх
сайхан зурах гоё зурах
сайхан санагдах сэтгэлд нийцэх
анхилам сайхан сэтгэлд тааламжтай зүйл
сайхан хэвт цэцэг иш навч нь замар цэцэгтэй адил бөгөөд гагцхүү цэцгийн өнгө шар, хүйс том нэг зүйл өвс, гялтганам үзэсгэлэнтэй
сайхан өнгө хиртэх нь түргэн, сайхан амьдрал сарних нь түргэн

сайн сайхан амьдралаа хадгалж, авч явах нь чухал гэсэн санаа

сайхан гэвэл эв, саруул гэвэл ухаан, сайн гэвэл чанар, саар гэвэл залхуу а. Залхуурах муу; б. Эв, ухаан эрхэм; в. Чанар чансаа чухал гэсэн санаа
сайхан өнгө нүдийг баясгавч шимийг хусна, амтат архи аманд амттай ч амийг хорлоно өнгө, дарсанд шунаж болохгүй гэсэн санаа
сайхан цаг өнгөрөх хурдан, сайхан хурим тархах түргэн баяр хөөртэй үед цаг хугацаа өнгөрөх нь хурдан, уйтгар зовлонтой үед удаан санагддаг гэсэн санаа
сайхан санаа а. Хэн нэгэнд хор хүргэхээргүй бодол санаа- Сайхан санаа амгалан. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө; б. [шилжсэн] Оновчтой, шинэ санаа
сайхан сэтгэл цагаан цайлган, тусархаг сэтгэл
сайхан санаа амгалан, муу санаа зовлон санаа сайтай хүнд зовох зүйл бага байдаг, муу санаатай хүн үргэлж зовж шаналж явдаг гэсэн санаа
сайхан зантай ялдам зөөлөн зантай
сайхан мэдээрэй хэр хэмжээгээрээ мэдэж аашлаарай гэсэн санаа
сайхан цаг амар тайван, үймээн шуугиангүй цаг

Үс сайхан бол зүс сайхан

Гар цэвэр бол бие эрүүл үс

Зочин 2021-11-02 22:23:19