ҮД

Нар голлох, өдөр дунд болох - Маргааш нь үд дээр Хархүү буцаж ирэхдээ Михайлов, Хомутов хоёрын захиаг авч дэлгэрэнгүй... Л.Түдэв. Улаан долгион., үд дунд (нарны төв, дээд орой хадах эгшин буюу хоногийн хөдөлгөөний явцад нар хаяалбараас хамгийн өндөрт хүрэх эгшин), үд хазайх (орой болох), үд хэвийх (а. Нар бөхийх, тонгойх; б. [шилжсэн] Нас ахих), үдээс өмнө (өдөр дундаас өмнө), үдээс хойш (өдөр дундаас хойш), үдийн амралт (үдийн үед хийх амралт, аянчны өдөр дундын буудал), үдийн завсарлага (өдрийн завсарлага, цайны цаг), үдийн нар (өдөр дундын нар), үдийн халуун (өдөр дундын их халуун), үдийн хоол (өдрийн хоол), үдийн хэрд (өдөр дунд болох үед, өдөр дундын орчим) - Ингээд үдийн хэрд гэртээ ирэхэд нь хэдэн морьтой хүн ирээд байлаа. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., бага үд (жин үдийн урьдах үе) - Долингор бага үд өнгөрч, жин үд болоход сая Болдын гэрийг хөдөлгөжээ. Ц.Дамдинсүрэн. Гологдсон хүүхэн., жин үд (нар хаяалбараас дээш хамгийн өндөрт хүрэх үе), хонь үд оруулах (хонийг үдийн үед авчран сааж, амраах), *үдийн нарнаар дэн асаах (үр ашиггүй зүйл хийх, дэмий юм хийх), муу хүний ухаан үдээс хойш [зүйр цэцэн үг] (хожимдож ухаарах, өнгөрсөн хойно нь ухаарах гэсэн санаа), үд болтол унтаж, үхрийн дуунаар сэрэх [зүйр цэцэн үг] (их унтамхай, залхуу хойрго), үдийн газар нэргүй, үнсний цаана мөргүй [зүйр цэцэн үг] (хийсэн бүтээсэн зүйлгүй, нэр нүүргүй), үдээс хойш халуунгүй, үхсэнээс хойш нэргүй [зүйр цэцэн үг] (хүн үгүй болбол бүх зүйл нь дуусах, хийхээр төлөвлөсөн зүйлээ амьддаа амжиж хий гэсэн санаа).

үд дунд нарны төв, дээд орой хадах эгшин буюу хоногийн хөдөлгөөний явцад нар хаяалбараас хамгийн өндөрт хүрэх эгшин
үд хазайх орой болох
үд хэвийх а. Нар бөхийх, тонгойх; б. [шилжсэн] Нас ахих
үдээс өмнө өдөр дундаас өмнө
үдээс хойш өдөр дундаас хойш
үдийн амралт үдийн үед хийх амралт, аянчны өдөр дундын буудал
үдийн завсарлага өдрийн завсарлага, цайны цаг
үдийн нар өдөр дундын нар
үдийн халуун өдөр дундын их халуун
үдийн хоол өдрийн хоол
үдийн хэрд өдөр дунд болох үед, өдөр дундын орчим
бага үд

9-12 цагийн үе

жин үд нар хаяалбараас дээш хамгийн өндөрт хүрэх үе
хонь үд оруулах хонийг үдийн үед авчран сааж, амраах
үдийн нарнаар дэн асаах үр ашиггүй зүйл хийх, дэмий юм хийх
муу хүний ухаан үдээс хойш хожимдож ухаарах, өнгөрсөн хойно нь ухаарах гэсэн санаа
үд болтол унтаж үхрийн дуунаар сэрэх их унтамхай, залхуу хойрго
үдийн газар нэргүй үнсний цаана мөргүй хийсэн бүтээсэн зүйлгүй, нэр нүүргүй
үдээс хойш халуунгүй үхсэнээс хойш нэргүй хүн үгүй болбол бүх зүйл нь дуусах, хийхээр төлөвлөсөн зүйлээ амьддаа амжиж хий гэсэн санаа