1. Ямар нэгэн аюул, гай зовлон, юм үзэгдлээс эмээн түгших, цочин бэрхшээх: айх аюул (эмээх дэлгэрэнгүй...
аюул), айж сандрах (хийсэн зүйлийнхээ үр дагавраас сэтгэл зовнин тэвдэх), айн болгоомжлох (эмээн болгоомжлох) - Хуучин юм нь сөхөгдөх болов уу гэж айн болгоомжилсоор байв. Н.Банзрагч. Зам., айн эмээх (түгшин эмээх) - Олны зэвүүцэн жигшсэнээс манж жанжин, бүр ч айн эмээж, санд мэнд яамандаа орж, дийлсэн монгол сайдад тамга шилжүүллээ. Б.Ринчен. Үүрийн туяа., араатнаас айх (араатнаас эмээх), үхлээс айх (үхлээс эмээх), айж ичих сэтгэлгүй болох (а. Айх эмээхийг мэдэхээ байх; б. Бусдын өмнө эрээлэх, санаа зовох сэтгэлгүй болох), айх цочих [хоршоо] (ямар нэг зүйлээс гэнэт айн сандрах, гэлмэх), *айдгийгаа авдартаа хийх (санаж бодсон болон хийж байгаа зүйлээ дуусгах, ажил хэргээ амжилттай бүтээх, санаа зовох юмгүй болох; амар амгалан амьдрах) - Айдгийгаа авдартаа хийж авч л байна даа гэж хүргэндээ ярих дуртай Бандиа сумын төв орохоор... намгархаг замаар өгсөж явлаа. Д.Найманжин. Оломгүй далай., *хийвэл бүү ай, айвал бүү хий (шийдсэн зүйлээсээ бүү ухарч шантар гэсэн санаа), *хоосон буунаас хорин хүн айдаг (дүр үзүүлсэн юмнаас айж эмээх нь буй гэсэн санаа), *айхаа арьсанд боож, ичихээ эсгийд баглах (айж ичихээ больсон, увайгүй гэсэн санаа), *айхын чихэнд ууль дуугарна (зориг зүрхгүй хүнд юм бүхэн аймшигтай санагдана гэсэн санаа), айвал аминд тустай [зүйр цэцэн үг] (бага ч гэсэн болгоомж илүүдэхгүй гэсэн санаа), айсан хүнд аргал хөдлөх [зүйр цэцэн үг] (а. Айж сандарсан үед юм бүхнээс сэрэмжлэх; б. Гэмт хүн юм бүхнээс хулган айх гэсэн санаа), айсан газар буггүй [зүйр цэцэн үг] (үнэхээр сэжиглэсэн газар үнэн хэрэгтээ ямар ч явдалгүй, юу ч үгүй хоосон гэсэн санаа), айсан хүн адуу үргээж, ичсэн хүн хүн алах [зүйр цэцэн үг] (арга тасарч мухардсан хүн ямар ч хэрэг үйлдэхээс буцахгүй гэсэн санаа);айх аюул | эмээх аюул |
айж сандрах | хийсэн зүйлийнхээ үр дагавраас сэтгэл зовнин тэвдэх |
айн болгоомжлох | эмээн болгоомжлох |
айн эмээх | түгшин эмээх |
араатнаас айх | араатнаас эмээх |
үхлээс айх | үхлээс эмээх |
айх гайхах | мэгдэн сандарч тээнэгэлзэх |
айх ичих | а. Мэгдэн сандрах; б. Буруутай үйлдэлдээ ихэд гэмших, санаа зовох |
айж ичих сэтгэлгүй болох | а. Айх эмээхийг мэдэхээ байх; б. Бусдын өмнө эрээлэх, санаа зовох сэтгэлгүй болох |
айх цочих | ямар нэг зүйлээс гэнэт айн сандрах, гэлмэх |
айдгийгаа авдартаа хийх | санаж бодсон болон хийж байгаа зүйлээ дуусгах, ажил хэргээ амжилттай бүтээх, санаа зовох юмгүй болох амар амгалан амьдрах |
хийвэл бүү ай, айвал бүү хий | шийдсэн зүйлээсээ бүү ухарч шантар гэсэн санаа |
хоосон буунаас хорин хүн айдаг | дүр үзүүлсэн юмнаас айж эмээх нь буй гэсэн санаа |
айхаа арьсанд боож, ичихээ эсгийд баглах | айж ичихээ больсон, увайгүй гэсэн санаа |
айхын чихэнд ууль дуугарна | зориг зүрхгүй хүнд юм бүхэн аймшигтай санагдана гэсэн санаа |
айвал аминд тустай | бага ч гэсэн болгоомж илүүдэхгүй гэсэн санаа |
айсан хүнд аргал хөдлөх | а. Айж сандарсан үед юм бүхнээс сэрэмжлэх; б. Гэмт хүн юм бүхнээс хулган айх гэсэн санаа |
айсан газар буггүй | үнэхээр сэжиглэсэн газар үнэн хэрэгтээ ямар ч явдалгүй, юу ч үгүй хоосон гэсэн санаа |
айсан хүн адуу үргээж, ичсэн хүн хүн алах | хүн сандарч тэвдсэн үедээ яаж ч мэднэ гэсэн санаа |
Тус толь нь Мөнхгал компанийн зөвшөөрлөөр монгол бичгийн 'Menksoft 2012' үсгийн тиг хэрэглэж байна.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монгол хэлний их тайлбар толь 2016 он