ХУРДАН

Түргэн: хурдан алхах (хурдан явах) - Хурдан хурдан алхсаар сумын дэлгэрэнгүй... П.Хорлоо. Багш., хурдан бичээч (мэргэжлийн түргэн шаламгай бичдэг хүн) - Бичиж болохгүй гэхэд нь, хөшигний цаана хурдан бичдэг бичээч суулгаж байгаад, сэмхэн тэмдэглүүлж байсан юм. Б.Ринчен. Өмнө этгээдэд зорчсон тэмдэглэл., орноосоо хурдан босох (орноосоо шалавхан босох) - Насанхүү хурдан босож, цайгаа уугаад хөнжил дэвсгэрээ баглаж боолоо. Н.Банзрагч. Зам., хурдан буу (түргэн сумладаг, сум нь хол тусдаг буу) - Утаа исэд идэгдсэн хурдан буу мөрөндөө углажээ. Д.Цэдэв. Айргийн амт., хурдан гүйх (түргэн гүйх) - Хоёул хурдан гүйсээр яах ийхийн зуур дүүргээд авлаа. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., хурдан давхих (унаа тэрэг, морь малаар яаруу, түргэн давхих) - Тэр тулалдаанд Наранбаатар морины хурдаар орохдоо хажуунаас нь буудсан олон дайсны суманд оногдолгүй хуй салхи шиг хурдан давхиж байжээ. Н.Батбаяр. Өндөрт хатгасан туг., хурдан ирэх (түргэн ирэх) - Тэр алс нутгаас гайхалтай хурдан иржээ гэж хэлэв. Б.Нямаа. Арандалынхан., хурдан морь (а. Довтлоход түргэн холч нь бусад морьдоос давуу; б. Морины хурдны шинж нь бүрдсэн сайн морь) - Зургаа долоон настайгаасаа наадмын хурдан морь унаж уралддаг болохоор, хүлгийн жолоо залж, хол ойрд явах нь, монгол хүний ерийн нэгэн үйлс билээ. С.Удвал. Их хувь заяа., хурдан морины магтаал (наадамд айргийн тавд орсон бүх морьдыг шүлэглэн магтаж хэлэх үг), хурдан морины хүүхэд (хурдан морь унаж уралдуулах хүүхэд) - Уухайн дуу хослон сонстож, зодог шуудаг бүсэлсэн ханхар эрс алхалж, хурдан морины цацагт малгай өмссөн хүүхдүүд гүйж харагдана. Д.Цэдэв. Айргийн амт., хурдан морины цол (улсын баяр наадамд түрүүлсэн моринд олгодог цол), хурдан морины шинж (хурдан морины удам угсаа, хэлбэр галбир, алхаа гишгээ, бие цогцсын дотоод олон өвөрмөц онцлог), хурдан морины тоос (хурдан морьдын уралдахад гарах тоос) - Уяач хүн, хурдан мориныхоо тоосыг харна гэдэг бахдалтай. Г.Жамьян. Гал атгасан гар., хурдан удамтай морь (уг язгуураасаа хурдан давхидаг морь) - Хурдан удамтай, хүрэн зээрдийн унага өөртөө үлдээжээ. Ч.Чимид. Хавар намар., хурдан хүлэг (хурдан морь) - Аргамаг хурдан хүлгийн шандас сунган ирэхийг бид хоёр сүүдэр шиг салшгүй хамт явж үзлээ. Д.Цэдэв. Айргийн амт., хурдан унаа (машин техник) - Тэр ч бүү хэл хурдан унаа унаж хоол хүнс, уух усаа тээж яваа хүмүүс ингэж зүдэрч явахад хүрэв. Ж.Дамдин. Миний монгол., хурдан унших (түргэн унших), хурдан хийх (бушуу түргэн хийх, гүйцэтгэх) - Би жинхэлснийхээ маргааш, их хурдан хийж байж гологдол гаргачихсан юм. Ш.Гаадамба. Элбэг дээл., хурдан явах (түргэн явах) - Харин бид их хурдан явж ирлээ гээд сууцгаав. Ц.Дамбадорж. Толбо нуур., хурдан ярих (түргэн ярих), хурдан гавшгай [хоршоо] (түргэн шаламгай), хурдан түргэн [хоршоо] (яаруу сандруу) - Өглөөнийхөө хоолыг хурдан түргэн нь аргагүй идэж дуусгаад ажилдаа гарлаа. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., хурдан шаламгай [хоршоо] (түргэн гавшгай, шуурхай) - Үйлчлэгч нарын хурдан шаламгай нь жигтэйхэн. “Цог” сэтгүүл., хурдан цагаан [ургамал] (өнгө цагаан, навч хялгасархуу, баширтан цэцгийн нэгэн зүйл цэцэг) - Хурдан цагаан нь хангай, хээр талын бүсийн элс, чулуурхаг хөрстэй дэнж тал, ам хөндийгөөр ургана. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., *хурдан хоншоор (а. Үг яриа нь урсам, хэл ам нь хурц хүн; б. Аливаа бүхэнд бусдаас урьтаж дуугарах зантай хүн), хурдан морь чээж өндөр, хурц ухаан хэнхдэг саруул [зүйр цэцэн үг] (юмыг үйл хөдлөл, шинж байдлаар нь дүгнэх гэсэн санаа), хурдан гэж бүү давхи, хурим гэж бүү яар [зүйр цэцэн үг] (аливаа юманд хэт яарч сандран хандах хэрэггүй гэсэн санаа), хурдан буу мөрөнд, хурц ухаан толгойд [зүйр цэцэн үг] (сод ухаан хүний оюун ухаанаас гардаг гэсэн санаа).

хурдан алхах

хурдан явах

хурдан бичээч мэргэжлийн түргэн шаламгай бичдэг хүн
орноосоо хурдан босох орноосоо шалавхан босох
хурдан буу түргэн сумладаг, сум нь хол тусдаг буу
хурдан гүйх түргэн гүйх
хурдан давхих унаа тэрэг, морь малаар яаруу, түргэн давхих
хурдан ирэх түргэн ирэх
хурдан морь а. Довтлоход түргэн холч нь бусад морьдоос давуу; б. Морины хурдны шинж нь бүрдсэн сайн морь
хурдан морины магтаал наадамд айргийн тавд орсон бүх морьдыг шүлэглэн магтаж хэлэх үг
хурдан морины хүүхэд хурдан морь унаж уралдуулах хүүхэд
хурдан морины цол улсын баяр наадамд түрүүлсэн моринд олгодог цол
хурдан морины шинж хурдан морины удам угсаа, хэлбэр галбир, алхаа гишгээ, бие цогцсын дотоод олон өвөрмөц онцлог
хурдан морины тоос хурдан морьдын уралдахад гарах тоос
хурдан удамтай морь уг язгуураасаа хурдан давхидаг морь
хурдан хүлэг хурдан морь
хурдан унаа машин техник
хурдан унших түргэн унших
хурдан хийх бушуу түргэн хийх, гүйцэтгэх
хурдан явах түргэн явах
хурдан ярих түргэн ярих
хурдан гавшгай түргэн шаламгай
хурдан түргэн яаруу сандруу
хурдан шаламгай түргэн гавшгай, шуурхай
хурдан цагаан өнгө цагаан, навч хялгасархуу, баширтан цэцгийн нэгэн зүйл цэцэг
хурдан хоншоор а. Үг яриа нь урсам, хэл ам нь хурц хүн; б. Аливаа бүхэнд бусдаас урьтаж дуугарах зантай хүн
хурдан морь цээж өндөр хурц ухаан хэнхдэг саруул

юмыг үйл хөдлөл, шинж байдлаар нь дүгнэх гэсэн санаа

хурдан гэж бүү давхи хурим гэж бүү яар аливаа юманд хэт яарч сандран хандах хэрэггүй гэсэн санаа
хурдан буу мөрөнд хурц ухаан толгойд сод ухаан хүний оюун ухаанаас гардаг гэсэн санаа