ШАГАЙХ
1. Хаалга үүд, нүх цоорхой зэргээр цухалзан харах: завсар зайгаар шагайх (юмны зай завсраар цухалзан харах) - Хашааны завсраар шагайвал нөмгөн хатан дэлгэрэнгүй...гэр лүүгээ орж яваа үзэгдэв. С.Дашдэндэв. Улаан наран., нүхээр шагайх (нүхээр цухуйж харах) - Тарваганы нүх хэсүүчлэн шагайна. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал., сэмхэн шагайх (хүнд мэдэгдэхгүйгээр үүд хаалганы завсар зэргээр сэмхэн цухалзан харах) - Дорж ичихдээ бушуухан дээлээ татаж, нүүрээ бүтээснээ мөн л заримдаа Дуламхандыг сэмхэн шагайн хардаг байв. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., тотгоор шагайх (гэрийн үүд хаалганы дээд талын завгийн завсраар сэмхэн харах) - Тотгоороо шагайвал Жа багш нь зэлэн хэцнээс морио уяж байгаа харагдана. Ч.Лувсанжав. Дамдины бага хүү., хаалгаар шагайх (хаалгаар цухуйх) - Бадрангуй уурхайн даргын хаалгыг татан шагайвал хувцсаа өмсөөд гарах гэж байсан бололтой байв. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., хатавчаар шагайх (гэрийн үүдний хатавчаар цухалзан харах) - Дулмаа хүүхэн хатавчаар бас шагайна. Д.Нацагдорж. Шог шүлэг., үүдээр шагайх (гэрийн үүдээр цухалзан харах) - Хашааны хонх дуугаруут гэрийн үүдээр шагайна. Д.Цэдэв. Айргийн амт., цонхоор шагайх (цонхоор цухалзан харах) - Тэд нэг онгорхой цонхоор шагайж харахад, нэг юм исгэрэх шиг боллоо. П.Хорлоо. Багш;
2. Нэгэн чигт хараа чиглүүлэх; онилон харах: шагайн суух (газар харан суух) - Пил хамрын шар тамхи сорж, Дамбий бодол болон газар шагайжээ. Л.Түдэв. дэлгэрэнгүй...Уулын үер., буу шагайх (буу онилох) - Гэмингүүд зай завсаргүй буудахад, Буяндэлгэр гар буугаа шагайж хэвтэв. С.Дашдэндэв. Улаан наран., газар шагайх (газар ширтэх) - Нөгөө хоёр толгой дохиж, буруутай зэмтэй юм шиг газар шагайн дуугүй сууцгаалаа. Л.Түдэв. Улаан долгион., ном шагайх (ном шимтэн унших) - Шөнөжин л ном шагайхаас өөр юу ч мэдэхгүй юм. “Утга зохиол урлаг” сонин., *цаас шагайх (ном эрдэмд шамдах) - Ядахдаа нойр хүрч нүд хорсоод, цаасаа ч шагайж чадахаа болив. Б.Бааст. Алтайн цэцэг;
3. [шилжсэн] Хүний мууд дурлаж, өө сэв эрэлхийлэх: *ул шагайх ~ улыг нь шагайх (хүний мууд дурлах, бусдын мууг үзэх гэж далдуур өө сэв эрэх) - Түүнийг дэлгэрэнгүй...нь ул шагайх дуртай юмнууд шүүмжилж сүр бадруулсан юм байх. Д.Мягмар. Нийлэх замын уулзварт., хүний ул шагайж явдаг хүн яриа (хүний мууд дурлаж явдаг хүн).
© Монгол хэлний их тайлбар толь 2016 он