САЛАХ

1. Хамт биш болох, холдох: салж нүүх (хөрш зэргэлдээ байсан айл нүүж өөр газар буух) - Намайг дэлгэрэнгүй... Л.Дашням. Нялх ногоо., салж явах (цуг явж байсан хүнээсээ холдон одох), салж нийлэх (а. Хоёр, түүнээс дээш тоотой зүйлсийн цуг болон салангид болох - Холын зэргэлээ мяралзах алсад, холбоо толгой салж нийлнэ. Д.Шагдарсүрэн. Хүлгийн үүрсэх дуун; б. Гэр бүлийн хүмүүс хамт болон тусдаа амьдрах), салж одох (өөр өөр зүгт явах) - Нэгэнт оройн хонь хураах цаг болсон тул хоёр тийш салан одсон билээ. М.Дэмчигжав. Мэдээ хүргэгч Дампил;


2. Нэг зүйл хэдэн хэсэгт хуваагдах - Ургасан хадлан авах нь байтугай учирсан биед заяасан хүзүү толгой хоёр салах нь байна шүү дээ.дэлгэрэнгүй... заадлаараа салах (тухайн зүйл нийлж уулзсан хэсгээрээ тасрах), гагнаас салах (гагнагдсан хэсэг нь тасрах), сэнж нь салах (сэнжээрээ тасрах), зам салах (а. Салаа замтай болох; б. Салаа зам даган тусдаа явах - Бид нэгдлийн төв оролгүй, өөр нэгэн бригад орох гэж зам салан одсоныг яахан мэдэх билээ. Д.Гарамжав. Нэгэн өглөө; в. Цуг явж байсан хүмүүсийн хүрэх зүг чиг таарахгүй зөрж явах), салалгүй дагах (ямагт дагах), салалгүй явах (үргэлж хамт байх) - Хөл холбоотой, хүзүү хэрээтэй мэт хоорондоо ер салалгүй явах хоёр хар морь үзэв. Д.Маам. Тэмээний дууль., салахын түүс болох (тухайн газар болон хэн нэгнээс холдон явахыг ихэд хүсэх) - Даргын хараанд орчихсоноо мэдээд, шивээ зангуу шиг наалдсан тэр айхтар хүнээс салахын түүс болов. Б.Нямаа. Арандалынхан., салах садрах [хоршоо] (зүг бүрт тархах), салсныг нь нийлүүлж, сайрхсаныг нь нийцүүлэх [зүйр цэцэн үг] (бусдын үйл хэргийг бүтээж туслах, эв найртай болгох гэсэн санаа);
3. Ангижрах, хагацах: зовлонгоос салах (зовлонгоос ангижрах) - Тэгвэл чи бид хоёр зовлонгоос салаад санасан хэрэг хялбар бүтэж дэлгэрэнгүй... Б.Чойндон. Галбын говьд., мориноосоо салах (явгарах, унаагүй болох) - Хөгшин цавьдар мориноосоо салж Баавайн нэг морь унаад харьж иржээ. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., өвчнөөс салах (өвчин илаарьшиж эдгэх), хирнээсээ салах (усанд орж биеэ угаах) - За маргааш нэг хирнээсээ салж үзье гэж босоод хэдэн хүүхдээ нэг нэг үнсээд халааснаасаа чихэр гаргав. С.Удвал. Та бид уулзана., өрнөөс салах (өр ширгүй болох), хөрөнгөнөөсөө салах (а. Хоосрох, эд хөрөнгөө үрэн таран хийж дуусгах; б. Эд хөрөнгөө алдах) - Хөрөнгө хогшлоосоо салж хүний нутагт яахан амьдрах билээ. В.Шарма. Таван сургамж., эрхтнээсээ салах (тахир дутуу болох) - Миний охин Донойн эхнэр болсон бол ингээд эрхтнээсээ салаад явж байх байжээ. П.Хорлоо. Багш., эхээсээ салах (эхээсээ хагацаж өнчрөх) - Урд Тамирт орж үхсэн гэдэг ам дамжсан яриаг сонссон болохоор эхээсээ салсан хүүгийн сэтгэлийг хоосон горьдлогоор цатгаж чадахгүй байлаа. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., салах ёс хийх (а. Хол явж буй хүнд ерөөл хэлж үдэн мордуулах, холдон явж байгаагаа илтгэн ёс үйлдэх - Монгол залуу оюутан биднийг тоссон манай элчин сайдын нөхөдтэй түр салах ёс хийв. Б.Ринчен. Өмнө этгээдэд зорчсон тэмдэглэл; б. Нас барагсдыг сүүлчийн замд нь үдэж гаргах) - Сүүлийн замд нь ийнхүү үдэж салах ёс гүйцэтгэв. Н.Банзрагч. Зам., салж хагацах (а. Дотнын зүйлээсээ ангижрах; б. Ямар нэгэн муу гэм, зуршлаа хаях), салж ядах (сэтгэл хоргодож орхин явж чадахгүй байх) - Хөдөлж чадах аргагүй болсон нөхрөөсөө салж ядна. Н.Батбаяр. Өндөрт хатгасан туг;

4. Ханилан суухаа болих, гэрлэлтээ цуцлах - Би тэр хүүхнээс салаад ирсэн. С.Удвал. Та бид уулзана., дэлгэрэнгүй...
5. Аливаа үйлийг бүрмөсөн дуусгах: авч салах (авцаагаа бүрэн авах), өгч салах (өр ширээ өгч дуусгах), хэлж дэлгэрэнгүй... (хэн нэгэнд хэлж ярья хэмээн бодож байсан зүйлээ хэлэх), салж амрах (ямар нэгэн зүйл болон хэн нэгнээс бүрмөсөн холдож санаа амрах) - Бодвол тээрмийн чулуунаас салж амрахын түүс болсны гэрч билээ. Д.Мягмар. Уянгын туужууд.

салж нүүх хөрш зэргэлдээ байсан айл нүүж өөр газар буух
салж явах цуг явж байсан хүнээсээ холдон одох
салж нийлэх а. Хоёр, түүнээс дээш тоотой зүйлсийн цуг болон салангид болох - Холын зэргэлээ мяралзах алсад, холбоо толгой салж нийлнэ. Д.Шагдарсүрэн. Хүлгийн үүрсэх дуун; б. Гэр бүлийн хүмүүс хамт болон тусдаа амьдрах
салж одох өөр өөр зүгт явах
заадлаараа салах

тухайн зүйл нийлж уулзсан хэсгээрээ тасрах

гагнаас салах гагнагдсан хэсэг нь тасрах
сэнж нь салах сэнжээрээ тасрах
зам салах а. Салаа замтай болох; б. Салаа зам даган тусдаа явах - Бид нэгдлийн төв оролгүй, өөр нэгэн бригад орох гэж зам салан одсоныг яахан мэдэх билээ. Д.Гарамжав. Нэгэн өглөө; в. Цуг явж байсан хүмүүсийн хүрэх зүг чиг таарахгүй зөрж явах
салалгүй дагах ямагт дагах
салалгүй явах үргэлж хамт байх
салахын түүс болох тухайн газар болон хэн нэгнээс холдон явахыг ихэд хүсэх
салах садрах зүг бүрт тархах
салсныг нь нийлүүлж, сайрхсаныг нь нийцүүлэх бусдын үйл хэргийг бүтээж туслах, эв найртай болгох гэсэн санаа
зовлонгоос салах зовлонгоос ангижрах
мориноосоо салах явгарах, унаагүй болох
өвчнөөс салах өвчин илаарьшиж эдгэх
хирнээсээ салах

усанд орж биеэ угаах

өрнөөс салах өр ширгүй болох
хөрөнгөнөөсөө салах

а. Хоосрох, эд хөрөнгөө үрэн таран хийж дуусгах; б. Эд хөрөнгөө алдах

эрхтнээсээ салах тахир дутуу болох
эхээсээ салах эхээсээ хагацаж өнчрөх
салах ёс хийх

а. Хол явж буй хүнд ерөөл хэлж үдэн мордуулах, холдон явж байгаагаа илтгэн ёс үйлдэх - Монгол залуу оюутан биднийг тоссон манай элчин сайдын нөхөдтэй түр салах ёс хийв. Б.Ринчен. Өмнө этгээдэд зорчсон тэмдэглэл; б. Нас барагсдыг сүүлчийн замд нь үдэж гаргах - Сүүлийн замд нь ийнхүү үдэж салах ёс гүйцэтгэв. Н.Банзрагч. Зам

салж хагацах а. Дотнын зүйлээсээ ангижрах; б. Ямар нэгэн муу гэм, зуршлаа хаях
салж ядах сэтгэл хоргодож орхин явж чадахгүй байх
салсан эхнэр урьд ханилж байсан эхнэр
салж сарних гэрлэлтээ цуцалж тус тусдаа амьдрах
салах эмд үнээ тугал нийлэх хамаагүй сэтгэл буруулсан хүнд ажил хэрэг хамаагүй болдог гэсэн санаа
салах гэдэг самуурахын тэмдэг, сайрхах гэдэг доройтохын тэмдэг

саймширч биеэ магтах нь муу үр дагавартай гэсэн санаа

авч салах авцаагаа бүрэн авах
өгч салах өр ширээ өгч дуусгах
хэлж салах хэн нэгэнд хэлж ярья хэмээн бодож байсан зүйлээ хэлэх
салж амрах

ямар нэгэн зүйл болон хэн нэгнээс бүрмөсөн холдож санаа амрах