СҮҮДЭР I

1. Гэрэлд халхлагдсан газар туссан бараан дүрс - Гуч дундын насны энэ сайхан эр уг нь модны сүүдэр бараадан дэлгэрэнгүй... Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., сүүдэр барих (а. Нарны хурц гэрлийг халхлахын тулд ямар нэгэн зүйлээр халхавч сүүдрэвч хийх; б. Сүүдэртэй газрыг дагаж явах, эрж суух), сүүдэр буух (нар бууж уг зүйлийн сүүдэр нь уртсах) - Орой тийшээ бэлд сүүдэр суух үеэр олон адууны бараа бяцхан толгодын өврөөр гарч иржээ. Ч.Лувсанжав. Дамдины бага хүү., сүүдэр дагах (сүүдэртэй газрыг бараадах) - Гантулга ваадантай бичиг сэлтийг өвөрлөөд жалгын сүүдэр даган гүйж шөнийн бүдэг харанхуйд төдхөн үзэгдэхгүй болов. П.Хорлоо. Багш., сүүдэр газар (сүүдэр туссан, наргүй газар) - Үдийн халуунд Найдан сүүдэр газрыг хүсэв. Д.Цэвэгмид. Зохиолын түүвэр., сүүдэр мэт дагах (салахгүй дагах) - Багшийг хэдэн сарын турш сүүдэр мэт дагахдаа ядрах, тэвдэх ямар ч цагт түүний уурлах унтууцахыг би ганц ч үзсэнгүй. Б.Чойндон. Галбын говьд., сүүдэр дайрах (а. Сүүдэр тусах; б. Саа өвчин тохиох), бараа сүүдэр [хоршоо] (юмны үзэгдэх овор байдал түүний тусгал) - Гэтэл мань Арандал нөлөөтэй хүндтэй гавжийнхаа мөрийг нь алгадахаас наахнуур явжээ. Б.Нямаа. Арандалынхан., нөхөр сүүдэр [хоршоо] (а. Хань ижил; б. Найз нөхөд) - Ах дүү лүгээ алалдахад нөхөр хүн лүгээ уралдахад нөхөр сүүдэр бололцъё. Лу.Алтан товч., мөр сүүдэр [хоршоо] (явсан газарт үлдээх тэмдэг баримт), *сүүдэр суух (буурах, муудах), *сүүдэртэй тал (дутагдалтай тал), *сүүдрээрээ хуурах (мэхлэн гэнэдүүлэх), *сүүдрээ хөөх (үр ашиггүй дэмий үйлийг хийх), *сүүдэр мэт дагаж сүлд мэт шүтэх (зусардан бялдуучлах), *сүүдэр мэт дагаж сүнс мэт ханилах (салалгүй, дотно нөхөрлөх); *сүүдрээсээ өөр нөхөргүй (гав ганцаар), сүүдрээ үзэж биеэ зас, нөхрөө үзэж эрдэм сур [зүйр цэцэн үг] (бусдаас үлгэр дуурайл авч алдаа дутагдлаа засах гэсэн санаа), сүүдрийн бараа нь их боловч барьж болдоггүй, сүүний өнгө нь цагаан боловч будаж болдоггүй [зүйр цэцэн үг] (хэрэг юманд тус тусын онцлог чанартай гэсэн санаа), сүүдэрт нь суугаад салааг нь битгий хугал, амталсан рашааныхаа аягыг битгий хагал [зүйр цэцэн үг] (тусыг нь авбал ачийг нь бүү март гэсэн санаа);


2. [хуучирсан] Гэрэл зураг: сүүдэр татуулах (гэрэл зураг авахуулах), сүүдэр ший (кино) - Тиймээ, би нэг жил дэлгэрэнгүй... Д.Цэдэв. Айргийн амт., сүүдэр зураг (а. [хуучирсан] Кино; б. Сүүдэгнэсэн дүрс), сүүдэр наадам (сүүдрээрээ тоглох нь), сүүдэр тал (юмны гэрэл тусаагүй тал, сүүдэртэй тал), сүүдрэн цаг [хуучирсан] (нарийн өвс, мод газарт хатган сүүдрээр нь хэдэн цаг болж буйг баримжаалах нь).

сүүдэр барих а. Нарны хурц гэрлийг халхлахын тулд ямар нэгэн зүйлээр халхавч сүүдрэвч хийх; б. Сүүдэртэй газрыг дагаж явах, эрж суух
сүүдэр буух нар бууж уг зүйлийн сүүдэр нь уртсах
сүүдэр дагах сүүдэртэй газрыг бараадах
сүүдэр газар сүүдэр туссан, наргүй газар
сүүдэр мэт дагах салахгүй дагах
сүүдэр дайрах а. Сүүдэр тусах; б. Саа өвчин тохиох
бараа сүүдэр

юмны үзэгдэх овор байдал, түүний тусгал

нөхөр сүүдэр а. Хань ижил; б. Найз нөхөд
мөр сүүдэр явсан газарт үлдээх тэмдэг баримт
сүүдэр суух буурах, муудах
сүүдэртэй тал дутагдалтай тал
сүүдрээрээ хуурах мэхлэн гэнэдүүлэх
сүүдрээ хөөх үр ашиггүй дэмий үйлийг хийх
сүүдэр мэт дагаж сүлд мэт шүтэх зусардан бялдуучлах
сүүдэр мэт дагаж сүнс мэт ханилах салалгүй, дотно нөхөрлөх
сүүдрээсээ өөр нөхөргүй гав ганцаар
сүүдрээ үзэж биеэ зас нөхрөө үзэж эрдэм сур бусдаас үлгэр дуурайл авч алдаа дутагдлаа засах гэсэн санаа
сүүдрийн бараа нь их боловч барьж болдоггүй, сүүний өнгө нь цагаан боловч будаж болдоггүй хэрэг юманд тус тусын онцлог чанартай гэсэн санаа
сүүдэрт нь суугаад салааг нь битгий хугал, амталсан рашааныхаа аягыг битгий хагал

тусыг нь авбал ачийг нь бүү март гэсэн санаа

сүүдэр наадам сүүдрээрээ тоглох нь
сүүдэр тал юмны гэрэл тусаагүй тал, сүүдэртэй тал
сүүдрэн цаг нарийн өвс, мод газарт хатган сүүдрээр нь хэдэн цаг болж буйг баримжаалах нь
Ижил үг:

СҮҮДЭР II

СҮҮДЭР III: