УЙЛАХ

1. Өвдөх, гомдох зэрэг сэтгэл хөдлөлөөс болж нүднээс нулимс гарах - Уйлсан хүний учир бүү асуу, инээсэн хүний учир дэлгэрэнгүй... ААЗ., уйлан алдах (хариугүй нулимс унагах шахах), уйлахдаа уйлж, уурлахдаа уурлаж (янз бүрээр учирлах, учрыг ойлгуулах гэж янз янзаар оролдох) - Уйлахдаа уйлж, уурлахдаа уурлаж аргаа барахдаа олон жил хуралдсан гомдлоо эр нөхөртөө эрс шууд хэлээд нутаг буцжээ. С.Эрдэнэ. Малын хөлийн тоос., бархиран уйлах (их дуугаар хашхиран уйлах), эхэр татан уйлах (маш их гомдсоноос үе үе ээрэн уйлах), гиншин уйлах (аяархнаар дуугаран нулимс унагах), гашуудан уйлах (харамсан нулимс асгарах), асгаруулан уйлах (нулимс маш ихээр гоожин уйлах), нүдээ ширгэтэл уйлах (нулимсаа барагдтал уйлах, ихэд уйлах), толгой өөд татахгүй уйлах (тайтгарч чадахгүй маш ихээр нулимс унагах), худлаа уйлах (уйлсан дүр эсгэх), уйлан донгодох (ямар ч ач холбогдолгүй зүйлд нулимс унаган гомдоллох), уйлах хайлах [хоршоо] (асгартал нулимс унаган гомдоллох) - Бие биеэ тэврэн үнсэж уйлан хайлцгааж зовлон жаргалаа хуваацгаав. Ч.Алагсай. Алтайн зам., уйлах майлах [хоршоо] (нулимс асгаруулан орилох), уйлах унжих [хоршоо] (гомдон нулимс унагах, сэтгэл санаагаар унан нулимс унагах), уйлах орилох [хоршоо] (чанга дуугаар хашхирах, уйлах), уйлж унжих (гомдон нулимс унаган, сэтгэлээр унах), уйлах бархирах [хоршоо] (их дуу тавин уйлах) - Хаан тэнгэр улс чухал хэмээн уйлан бархирч ятган явуулахгүй болсонд хаан мөн аргагүй шадар сайдаар түшүүлэн босгов. В.Инжиннаши. Хөх судар., инээх уйлах [хоршоо] (сэтгэл хөдөлснөөс болж хөхөн хөөрөх, нүднээс нулимс гарах) - Сүйх тэрэг холдон холдтол хүүгийнхээ цангинасан дууг сонсон хойноос нь харан зогсож байсан Түмэн хүүхэн өөрийн эрхгүй нулимс унаган, инээх уйлах зэрэгцэн сэтгэл зүрх нь үелзэн байж билээ. Н.Надмид. Хүлээс алдарсан нь., *цусаар уйлсан ч эргэхгүй (болоод өнгөрсөн, дахиад яасан ч эргэхгүй гэсэн санаа), уйлах ихдэх, инээх багадах [зүйр цэцэн үг] (яахаа мэдэхээ байх гэсэн санаа), уйлж байж хүн болдог, майлж байж мал болдог [зүйр цэцэн үг] (болдог юм болдгоороо, ёстой юм ёсоороо гэсэн санаа), уйлъя гэвэл ушаандарыг унш, инээе гэвэл илдандийг унш [зүйр цэцэн үг] (хэрэг явдал харилцан адилгүй гэсэн санаа);


2. Эргэлдэх, тойрох.

уйлан алдах хариугүй нулимс унагах шахах
уйлахдаа уйлж уурлахдаа уурлаж янз бүрээр учирлах, учрыг ойлгуулах гэж янз янзаар оролдох
бархиран уйлах их дуугаар хашхиран уйлах
эхэр татан уйлах маш их гомдсоноос үе үе ээрэн уйлах
гиншин уйлах аяархнаар дуугаран нулимс унагах
гашуудан уйлах харамсан нулимс асгарах
асгаруулан уйлах нулимс маш ихээр гоожин уйлах
нүдээ ширгэтэл уйлах нулимсаа барагдтал уйлах, ихэд уйлах
толгой өөд татахгүй уйлах тайтгарч чадахгүй маш ихээр нулимс унагах
худлаа уйлах уйлсан дүр эсгэх
уйлан донгодох ямар ч ач холбогдолгүй зүйлд нулимс унаган гомдоллох
уйлах хайлах асгартал нулимс унаган гомдоллох
уйлах майлах нулимс асгаруулан орилох
уйлах унжих гомдон нулимс унагах, сэтгэл санаагаар унан нулимс унагах
уйлах орилох чанга дуугаар хашхирах, уйлах
уйлж унжих гомдон нулимс унаган, сэтгэлээр унах
уйлах бархирах их дуу тавин уйлах
инээх уйлах сэтгэл хөдөлснөөс болж хөхөн хөөрөх, нүднээс нулимс гарах
цусаар уйлсан ч эргэхгүй болоод өнгөрсөн, дахиад яасан ч эргэхгүй гэсэн санаа
уйлах ихдэх инээх багадах яахаа мэдэхээ байх гэсэн санаа
уйлж байж хүн болдог майлж байж мал болдог болдог юм болдгоороо, ёстой юм ёсоороо гэсэн санаа
уйлъя гэвэл ушаандарыг унш инээе гэвэл илдандийг унш хэрэг явдал харилцан адилгүй гэсэн санаа