1. Бөгсөөрөө юман дээр тулж байх: гэдрэг суух (а. Адуу малын гэдрэг цахлан зүтгэж тасдуулах; б. дэлгэрэнгүй...
[шилжсэн] Хойш суух - Энэ улсын бүх зарлага тахар өртөө улаач нэгэн өдөр боловч ажлаа хийхгүй гэж гэдрэг сууж орхивол юу болоо бол? Л.Түдэв. Алтан гадас чигийг заана), дэмий суух (юу ч хийхгүй үр бүтээл муутай байх) - Түүхий эд хураах ажлыг хийж байгаа хүмүүсийн дэргэд очиж бүтэн цаг дэмий суудаг ч байсан. С.Удвал. Та бид уулзана., завилж суух (хоёр хөлийг нугалж хөл өлмий зөрүүлдэн суух) - Өвгөн эцэг нь орон дээрээ завилан суугаад эрих татан залбирал үйлдэж байна. Б.Нямаа. Арандалынхан., налайж суух (амар тайван, айх зүйлгүй тайван байх) - Бага зэргийн сахал живэр бүхий нэлээд хижээлдүүхэн настай ихэмсэг хүн орныхоо наана налайн суух нь бас ч сүртэй ажээ. Ж.Дамдин. Миний монгол., налж суух (юмыг түшиж суух) - Цэвэл нөхдөөс тасарч бухал налан суугаад бодлогошрон гиюүрч байсан дээр үүрийн дарга буучих нь энэ байжээ. Л.Түдэв. Нүүдэл., нарлаж суух (наранд ээн суух), өвдөглөж суух (өвдгөө нугалж, өвдгөөрөө газар тулж суух) - Аав минь хуур дарахдаа өвдөглөн суугаад хормой дэвсэж хуураа тавиад дардаг байж билээ. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., сандайлж суух (юмыг сандал болгон ашиглаж суух) - Магнай гадаа гараад араг сандайлж суугаад нулимсаа тогтоож ядан уруулаа хазаж байлаа. Л.Түдэв. Нүүдэл., сөгдөн суух (өвдгөө нугалан тэргүүнээ газар хүргэх) - Долгор эмгэн түүний өмнө сөгдөн суугаад амандаа шивгэнэн залбирч байв. Д.Мягмар. Уянгын туужууд., тухтай суух (ая тааваар суух) - Дугар мэйрэн Нанзад баатар хоёр тухтай сууж хооллоод ламд дахин бараалхах учраа айлтгаж гарав. С.Дашдэндэв. Улаан наран., харуулдан суух (хүлээх) - Өдөр өнжин тоорой өөд авирч, оройд нь гарч хонио харуулдан суудаг сан. Ч.Алагсай. Алтайн зам., явган суух (өвдгөө нугалж хөл дээрээ суух) - Пагма гэрийн сүүдэрт явган биеэ хураан сууж зүрхээ даран чагнав. П.Хорлоо. Багш., хөндөлдөн суух (эмээлийн дээрээ хөндлөн суух) - Хоёул хэнийд буух вэ? гэж асуугаад эмээл дээрээ хөндөлдөн сууж, хүрээ рүү харав. П.Хорлоо. Багш., суумал бурхан (завилж суусан бурхан) - Амандаа маань гүвэрч эрхи татдагаараа л суумал бурхнаас ялгаатай ажээ. Б.Нямаа. Арандалынхан., суумал бурхан гүймэл ширээ [оньсого] (морь унасан хүн), нүүх суух [хоршоо] (нэг газраас нөгөө рүү очих, нэг газартаа байран байх) - Хэдэн тэмээ, адуугаа үгүй хийдэг юм билүү? Үгүй хийхээр нүүх суухад ачлага уналга гэж хүний царай харна даа. Л.Түдэв. Нүүдэл., *суусан газраасаа шороо атгах (үл ялих зүйлээс ч ашиг хонжоо олох сүйхээтэй) - Би яаж мэдэх юм бэ? Суусан газраасаа шороо атгах дөхсөн, сувдаг зантай л гэдэг байсан. Ж.Пүрэв. Бээлий., сууж үхэхээр явж үх [зүйр цэцэн үг] (хүнд хүчрийг зөв аргаар туулах хэрэгтэй гэсэн санаа), суувал бөгсний мөр, зогсвол хөлийн мөр [зүйр цэцэн үг] (хийсэн хэргээсээ зайлж чадахгүй гэсэн санаа), суухгүй суухгүй гээд хойморт, идэхгүй идэхгүй гээд их аягаар [зүйр цэцэн үг] (хуурамч нэрэлхүү зан гарган даврах гэсэн санаа), суухад нь сугадаж босоход нь борвидох [зүйр цэцэн үг] (зусардан бялдуучлах гэсэн санаа), суусан цэцнээс явсан тэнэг дээр [зүйр цэцэн үг] (хүн ихийг үзэж нүд тайлбал мэдлэг нэмэгддэг гэсэн санаа), суусан хүний бодол олон, сонссон хүний сонин олон [зүйр цэцэн үг] (сонссоныг хураавал мэргэн цэцэн болно гэсэн санаа);гэдрэг суух | а. Адуу малын гэдрэг цахлан зүтгэж тасдуулах; б. [шилжсэн] Хойш суух Энэ улсын бүх зарлага тахар өртөө улаач нэгэн өдөр боловч ажлаа хийхгүй гэж гэдрэг сууж орхивол юу болоо бол Л.Түдэв. Алтан гадас чигийг заана |
дэмий суух | юу ч хийхгүй үр бүтээл муутай байх |
завилж суух | хоёр хөлийг нугалж хөл өлмий зөрүүлдэн суух |
налайж суух | амар тайван, айх зүйлгүй тайван байх |
налж суух | юмыг түшиж суух |
нарлаж суух | наранд ээн суух |
өвдөглөж суух | өвдгөө нугалж, өвдгөөрөө газар тулж суух |
сандайлж суух | юмыг сандал болгон ашиглаж суух |
сөгдөн суух | өвдгөө нугалан тэргүүнээ газар хүргэх |
тухтай суух | ая тааваар суух |
харуулдан суух | хүлээх |
явган суух | өвдгөө нугалж хөл дээрээ суух |
хөндөлдөн суух | эмээлийн дээрээ хөндлөн суух |
суумал бурхан | завилж суусан бурхан |
суумал бурхан гүймэл ширээ | морь унасан хүн |
нүүх суух | нэг газраас нөгөө рүү очих, нэг газартаа байран байх |
суусан газраасаа шороо атгах | үл ялих зүйлээс ч ашиг хонжоо олох сүйхээтэй |
сууж үхэхээр явж үх | хүнд хүчрийг зөв аргаар туулах хэрэгтэй гэсэн санаа |
суувал бөгсний мөр, зогсвол хөлийн мөр | хийсэн хэргээсээ зайлж чадахгүй гэсэн санаа |
суухгүй суухгүй гээд хойморт, идэхгүй идэхгүй гээд их аягаар | хуурамч нэрэлхүү зан гарган даврах гэсэн санаа |
суухад нь сугадаж, босоход нь борвидох | зусардан бялдуучлах гэсэн санаа |
суусан цэцнээс явсан тэнэг дээр | хүн ихийг үзэж нүд тайлбал мэдлэг нэмэгддэг гэсэн санаа |
суусан хүний бодол олон, сонссон хүний сонин олон | сонссоныг хураавал мэргэн цэцэн болно гэсэн санаа |
ялаа суух | ялаа ямар нэгэн зүйл дээр нисэн буух |
овоо босгоогүй бол шаазгай хаанаас суух вэ | хэрэг явдал заавал эх шалтгаантай байдаг гэсэн санаа |
машин суух | а. Машин шавар шавхай зэрэгт орох; б. Машин эвдрэх |
захиран суух | захиран суурин байх |
ноён суух | ноён болох |
эзэн суух | эзэн болох |
хаан ширээнд суух | хааны ор эзлэх |
албанд суух | алба хаших |
буурал суух | буурал үстэй болох |
гэдэс суух | гэдэс ихтэй болох |
зунгаг суух | зунгагтай болох |
мах суух | таргалах |
өөх суух | таргалах |
согог суух | согогтой болох |
тарга суух | таргалах |
туршлага суух | туршлагатай болох |
униар суух | униар татах |
санаа суух | а. Ямар нэгэн зүйлээс сэдэвлэн шинэ бодол төрөх; б. [шилжсэн] Аливаад нухацтай, хэрсүү ханддаг болох |
ухаан суух | а. Юмны учир начрыг ухааран ойлгодог болох; б. Буурь суурьтай болох |
ухамсар суух | ухамсартай болох |
хашир суух | хашир болох, юм мэддэг болох |
булчин суух | булчинтай болох |
чөмөг суух | мал, амьтны таргалах |
автобусанд суух | автобусанд орох, автобусаар үйлчлүүлэх |
рашаанд суух | рашаанаар эмчлэх |
лекцэд суух | лекцэд оролцох |
сургуульд суух | сургуульд орж эрдэм сурах |
хийдэд суух | хийдэд ном үзэх |
хуралд суух | хуралд оролцох |
шавилан суух | сүм хийдэд шавилан ном үзэх |
байшин суух | байшин доош болж зай завсар нь багасах |
нар суух | орой болох |
тэтгэвэрт суух | тэтгэвэрт гарах |
ариг суух | ямар нэгэн ажил төрөл хийхгүй дэмий байх |
манан суух | манан тогтох |
үүл суух | үүл зузааран хуралдах |
үр суух | үр тогтох |
жимс суух | жимстэй болох |
хээл суух | хээлтэй болох |
тортог суух | тортогтой болох |
утаа суух | утаа тогтох |
хир суух | хиртэй болох |
үрчлээ суух | үрчлээ тогтох |
авын отоонд суух | үргээлгэнээс гарах ан амьтныг намнахаар замыг нь отох |
марзанд суух | ан амьтны хужир мараа идэх зам газрыг сахиж отох |
гэрийн хорионд суух | гэрт нь хорих |
хэрэгтний ширээнд суух | хэрэгтэн болж байцаагдах |
шоронд суух | ял эдлэх |
аавынд суух | шоронд орох |
даян суух | уул хаданд гарч бясалгал үйлдэх |
морь суух | а. Морь уургалахад унаж буй морь цахлан хойш гэдийх; б. Уралдаж буй морь сульдаж арынхаа моринд гүйцэгдэх |
хойш суух | а. Гэдрэгээ болж суух; б. [шилжсэн] Залхуурах - Тэр залуу анхнаасаа ажлаас хойш сууж залуучуудыг уруу татаж байсан. Цог сэтгүүл |
ар хударгаар суух | юмны араар сууж үлдэх, заль мэх гарган хоцрох |
хөлд нь суух | а. Адуу малын хөлд сууж барих; б. [шилжсэн] Аргадаж ая тал засаж байгаад санасандаа хүрэх гэж оролдох - Уухай хашир чоно чи бидний дотор орж авъя гэж бодож байна уу - Хэн нь хэнийхээ хөлд нь суухаа үзье гэж бодлоо. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир |
уруу суух | чацга алдах |
хойш сууж доош малтах | аливаа ажил хэрэгт хойргоших гэсэн санаа |
суух тутам залхуу болно, идэх тутам ховдог болно | муу занг бага дээр нь засах чухал гэсэн санаа |
Тус толь нь Мөнхгал компанийн зөвшөөрлөөр монгол бичгийн 'Menksoft 2012' үсгийн тиг хэрэглэж байна.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монгол хэлний их тайлбар толь 2016 он