ХУВЦАС

Хүний биедээ өмсөж хэрэглэх эдийн ерөнхий нэр - Нисэж яваа хунгийн зураг бүхий тэмдэг хадсан богино ханцуйтай дэлгэрэнгүй... М.Чойжил. Андын нутаг алсдахгүй., хувцас авах (а. Хувцсаа тээж авч явах; б. Хувцас худалдаж авах) - За тэгээд хоёр ээлжийн аятайхан хувцас авах хэрэгтэй. С.Эрдэнэ. Хонгорзул., хувцасны өлгүүр (а. Хувцсаа дүүжлэх тусгай тавиур - Хэрэв театрын соёл хувцасныхаа өлгүүрээс эхэлдэг бол энэ үйлдвэр мөн ялгаагүй. М.Чойжил. Андын нутаг алсдахгүй; б. [шилжсэн] Сурсан мэдсэн зүйлээр тааруу хүн - Ярианы гадаад хэлтэй боловч, тэр гадаад улсын эрдэм мэдлэгийн зүйлгүй, хувцасны өлгүүр байгааг нь мэдэв. Б.Ринчен. Сандо амбан; в. [шилжсэн] Маш туранхай), хувцасны чимэглэл (хувцасны эмжээр, тууз зэрэг гоёл), хувцасны шүүгээ (хувцас хийх зориулалт бүхий шүүгээ, сав) - Гэрийн эзэн хувцасны шүүгээнээс нэхий хүрэм гаргаж ирлээ. С.Эрдэнэ. Малын хөлийн тоос., хувцсаа буруулах (хувцсаа сольж өмсөх), хувцсаа угаах (хувцасныхаа хирийг усаар цэвэрлэх) - Хавь ойрын эхнэр хүүхнүүдийг хөөн ирүүлж, хувцас угаалгаж уранхайг оёулах боллоо. С.Удвал. Их хувь заяа., хувцсаа солих (хувцсаа сольж өмсөх) - Ирсэн дороо байрныхаа халуун усанд орж хувцсаа солиод хоттой танилцахаар гадуур явцгаав. Д.Гарамжав. Нэгэн өглөө., хувцас тайлах (хувцсыг биенээсээ салгах) - Бүгд хувцсаа тайлаад! гэсэн командаар жагсаж зогссон олон эрчүүд бүс малгайнаасаа эхлээд тайчиж гарлаа. Г.Жамьян. Гал атгасан гар., хувцсаа тайчих (хувцсаа нэг нэгээр нь тайлах) - Хоёулаа усанд орж наранд биеэ шаръя гээд босч, хувцсаа тайчиж ус руу орлоо. Ж.Бямба. Их аяныхан., хувцсаа хөнгөлөх (а. Олон давхар хувцаснаасаа нимгэлэх; б. Өвлийн зузаан хувцсаа өмсөхөө болих) - Хүмүүс хүйтэн дулааны хувцсаа хөнгөлж, хүүхдүүд гудамжинд шуугилдан тоглож эхэллээ. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., ажлын хувцас (ажилд өмсөх хувцас) - Тэргэндээ юм хийх үедээ, ажлын хувцас өмсдөг. Ж.Бямба. Их аяныхан., албаны хувцас (албан ажлын үед өмсөх хувцас), гадуур хувцас (гадуураа өмсөх хувцас) - Ядаж гадуур хувцсаа хаяад дан цамцтай үлджээ. Б.Өлзийсүрэн. Замын хүзүү., дотуур хувцас (дотуураа өмсөх нимгэн хувцас) - Биеэ арчиж, аль түрүүний зэхэж тавьсан дотуур хувцсыг өмсөж, орондоо орж хэвтлээ. С.Удвал. Их хувь заяа., дулаан хувцас (хүйтний улиралд өмсөх зузаан хувцас) - Дотуураа дулаан хувцас өмссөн, дах дэгтийтэй, надад санаа зоволтгүй ээ хө гээд явахаар босов. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., дүрэмт хувцас (цэрэг, эмнэлэг, дунд сургуулийн сурагчдын ажил хичээлд өмсөх ижил загварын хувцас) - Ёслолынхоо дүрэмт хувцсыг өмсөцгөөн, туг далбаа жигдрэн жагсацгааж гудамжлан зогссон байв. Б.Ринчен. Сандо амбан., зуны хувцас (зуны улиралд өмсөх нимгэн хувцас) - Тэдний өмссөн зуны хувцас нь, олон сарын тулалдаанд урагдаж ноорчээ. Н.Батбаяр. Өндөрт хатгасан туг., ёслолын хувцас (ёслол хүндэтгэлд өмсөх хувцас) - Ховд явахын өмнө Дээрхэд бараалхах болсныг мэдэж хэдэн хоног саатаж шинэ дээл, ёслолын хувцас тэргүүтнийг бэлдэж, нэгэн өдөр эртлэн босчээ. С.Удвал. Их хувь заяа., өвлийн хувцас (өвлийн улиралд өмсөх дулаан хувцас) - Ямар ч болов хүрээ хийдийг бараадан, өвлийн хувцас олохоос өөр замгүй гэж үзэв. Н.Батбаяр. Өндөрт хатгасан туг., савхин хувцас (савхиар хийсэн хувцас) - Ц.Амгалангийн оёсон олон төрлийн савхин хувцас, өргөн дэлгэр орныхоо өнцөг булан бүрд түмний хэрэгцээнд очоод зогсоогүй, дэлхийн олон оронд гарлаа. Г.Жамьян. Гал атгасан гар., солих хувцас (сольж өмсөх олон төрлийн хувцас) - Энэ жижиг өрөөндөө солих хувцас, үзэх ном сэлтээр дүүргэсэн аяны хоёр гар хайрцгаа барьсаар орж ирсэн юм. Д.Цэдэв. Айргийн амт., унтлагын хувцас (унтахдаа өмсөх нимгэн зөөлөн хувцас) - Унтлагын хувцас гэлтэй судалтай цагаан ямбуу цамц, үстэй өргөн чээжиндээ хэдэрсэн, тавь гарсан болов уу гэх насны араб хүнтэй тэр нэг орой би их удаан хуучилж билээ. Д.Маам. Тэмээний дууль., хуримын хувцас (хуриманд өмсөх гоёлын хувцас) - Хуримын цагаан хувцас өмссөн залуу хосууд, дурсгалын зураг авахуулахад... М.Чойжил. Андын нутаг алсдахгүй., хүүхдийн хувцас (хүүхэд багачуул өмсөхөд зориулж хийсэн хувцас) - Лу байцаагч Өлзийг дагуулж, нэгэн гэрт орвол, гэр дүүрэн эхнэр хүүхнүүд хүүхдийн хувцас оёж байв. С.Дашдэндэв. Улаан наран., усны хувцас (усанд сэлэхдээ өмсөх тусгай хувцас) - Усны хөх хувцастай, өндөр гуалиг биетэй залуу хүүхэн гарч ирэв. С.Эрдэнэ. Хонгорзул., үндэсний хувцас (ямарваа нэгэн улс орны үндэсний онцлогийг харуулсан хувцас) - Морин хуур, шанз хөгжмийн эгшгэнд тод хээ угалз бүхий үндэсний хувцастай уран сайханчид маш чадварлаг дуулж бүжиж байв. М.Чойжил. Андын нутаг алсдахгүй., цэрэг хувцас (цэрэг хүний өмсөх дүрэмт хувцас) - Махлагхан биендээ шинэхэн ногоон цэрэг хувцас өмссөн нь, түүний борлосон царайнд их л зохижээ. С.Дашдэндэв. Үүрийн цолмон., шинэ хувцас (огт өмсөөгүй хувцас), хуучин хувцас (элэгдэж муудсан хувцас) - Энэ олон хүн хүндлэн угтаж байхад, хуучин муу хувцастай бол эвгүй болно, энэ улсыг хүндлээгүйд тооцогдож юуны магад гэж бодов. С.Удвал. Их хувь заяа., хувцас хунар [хоршоо] (хүний биед өмсч хэрэглэх эдийн ерөнхий нэр) - Та нар биднийг хорьж цагдаад юу хожих юм? даргаа дууд гэж хувцас хунараа өмсөж байтал дарга нь хэлмэрчтэй ирэв. С.Удвал. Их хувь заяа., хувцас өмсгөл [хоршоо] (хүний биед өмсгөх эд зүйл) - Арай гэж хувцас өмсгөл тааруулан гүйцтэл хөлд нь багтах гутал байдаггүй гэнэ. Ж.Дамдин. Үймээний жил., гутал хувцас [хоршоо] (хүний хөл болон биед өмсөх эд хэрэглэл) - Хамаатан садан юм бол уу? биш байлгүй гутал хувцас нь хариугүй юм байх чинь юу билээ? гэлцэнэ. С.Удвал. Их хувь заяа., дээл хувцас [хоршоо] (хувцас хунар) - Хүргэн охин хоёртоо шинэ эмээл хазаар, дээл хувцас базаан төхөөрч өгчээ. Н.Банзрагч. Зам., хувцас бурхан, бие чөтгөр [зүйр] (а. Хүний зан чанарыг өмссөн хувцсаар дүгнэх аргагүй; б. Сайхан хувцас хүнийг өөрчилдөг гэсэн санаа); хувцасны сайн хуяг боловч хурим найранд өмсдөггүй, үгийн эрхэм тангараг боловч өглөө үдэшгүй хэлдэггүй [зүйр цэцэн үг] (юм бүхэн хэр хэмжээ, ёс журамтай байдаг гэсэн санаа).

хувцас авах а. Хувцсаа тээж авч явах; б. Хувцас худалдаж авах
хувцасны өлгүүр а. Хувцсаа дүүжлэх тусгай тавиур; б. [шилжсэн] Сурсан мэдсэн зүйлээр тааруу хүн
хувцасны чимэглэл хувцасны эмжээр, тууз зэрэг гоёл
хувцасны шүүгээ хувцас хийх зориулалт бүхий шүүгээ, сав
хувцсаа буруулах хувцсаа сольж өмсөх
хувцсаа угаах хувцасныхаа хирийг усаар цэвэрлэх
хувцсаа солих хувцсаа сольж өмсөх
хувцас тайлах хувцсыг биенээсээ салгах
хувцсаа тайчих хувцсаа нэг нэгээр нь тайлах
хувцсаа хөнгөлөх а. Олон давхар хувцаснаасаа нимгэлэх; б. Өвлийн зузаан хувцсаа өмсөхөө болих
ажлын хувцас ажилд өмсөх хувцас
албаны хувцас албан ажлын үед өмсөх хувцас
гадуур хувцас гадуураа өмсөх хувцас
дотуур хувцас дотуураа өмсөх нимгэн хувцас
дулаан хувцас хүйтний улиралд өмсөх зузаан хувцас
дүрэмт хувцас цэрэг, эмнэлэг, дунд сургуулийн сурагчдын ажил хичээлд өмсөх ижил загварын хувцас
зуны хувцас зуны улиралд өмсөх нимгэн хувцас
ёслолын хувцас ёслол хүндэтгэлд өмсөх хувцас
өвлийн хувцас өвлийн улиралд өмсөх дулаан хувцас
савхин хувцас савхиар хийсэн хувцас
солих хувцас сольж өмсөх олон төрлийн хувцас
унтлагын хувцас унтахдаа өмсөх нимгэн зөөлөн хувцас
хуримын хувцас хуриманд өмсөх гоёлын хувцас
хүүхдийн хувцас хүүхэд багачуул өмсөхөд зориулж хийсэн хувцас
усны хувцас усанд сэлэхдээ өмсөх тусгай хувцас
үндэсний хувцас ямарваа нэгэн улс орны үндэсний онцлогийг харуулсан хувцас
цэрэг хувцас цэрэг хүний өмсөх дүрэмт хувцас
шинэ хувцас огт өмсөөгүй хувцас
хуучин хувцас элэгдэж муудсан хувцас
хувцас хунар хүний биед өмсч хэрэглэх эдийн ерөнхий нэр
хувцас өмсгөл хүний биед өмсгөх эд зүйл
гутал хувцас хүний хөл болон биед өмсөх эд хэрэглэл
дээл хувцас хувцас хунар
хувцас бурхан бие чөтгөр а. Хүний зан чанарыг өмссөн хувцсаар дүгнэх аргагүй; б. Сайхан хувцас хүнийг өөрчилдөг гэсэн санаа