Олон нийтийн хамгийн сүүлд нэмсэн тайлбаруудын жагсаалт
- төлөвлөвт буруудах - Өөрийн хийгээгүй хэрэгийнхээ төлөө шийтгэл хүлээх - Ажил бүтэмжтэй болуул төгсгөл сайн байна гэсэн үг - уламбаяр - Хийй - хулмайх - АЯ БАРИХ - хамгийн чамин тансаг бүхнийг сондор гэнэ, - уриа лоозон - Утга - Овилгогүй - Байгалмаа - Чингис хааны итгэлт ноёны гэргий - бэрээдэх - выпечка
- ашиглах үгийг орсоор - сүрлэг үгний эсрэг утга - Өөр хоорондоо явалдагч эмс - хөдөө очоод
- обладает
- Аз, хайр, үзэгслэн гоо, бартаа түтгэрийг дийлэгч, цорын ганц, содон гэх зүйлсийг илэрхийлнэ , гайхалтай хайрын хүчээр би болж мөнхөд гялтганаж 7н өнгөөр гялалзах ховор нандин өнгө. Арга билэг зовлон жаргал буюу Халиун. Сав ертөнцийн оршлыг бэлгэдсэн шороо, ус, гал, хий, огторгуйг дүрслэн, бас шим ертөнц буюу хүний биеийн бүтцийг тусгасан Соёмбо үсэг 2-г нэгтэгсэнтэй утга санаа ижил - Largeleaf Gentian (english); Горечавка крупнолистная (ру́сский); Gentiana macrophylla pall. (latīna). - энх-амар - Ууж хэрэглэх зориулалтаар сүүг исгэж боловсруулсаныг "айраг" гэнэ. Төв монголд айрагны эртний сонгодог чанар, заншил сайтар хадгалагдаж үлджээ. "Ай-" хэмээх үндэс бүхий үг болов уу. Аймаг, айл, ай сав буюу нэг төрөлд нэгтгэж болгосон буюу нэгтгэсэнийг хэлж байж болох. Маш эртний үндэстэй байх боломжтой. Түрэг гарвалт ард түмнүүд дотор заримдаа айргийг "айраан" гэж хэлнэ. Исэг, Айраг, Цэгээ гэдэг үгс бол нэг зүйлийн тухай өөр нэршил юм. Айрагны гол, дэлгэрэнгүй төрөл бол гүүний айраг юм. - Айраг гэдэг үг нь исэглэх, холих найруулах гэсэн утгатай. Айраглах гэж үг бий. "Дотор айраглах" гэж гэдэс дотор эвгүйцэж хольж мушгирахыг хэлнэ. Айрагийг эрт үедээ Исэг гэж нэрлэж байсан ба мөн Цэгээ гэдэг байжээ. Гүүний айраг бол айрагны хамгийн гол сонгодог төрөл юм. Мөн үүнийг гүүний айраг хэмээн үхэр, тэмээний айрагаас ялгаж хэлэх явдал зарим нутагт бий. Айраг нь хэд хэдэн янз боловч гүүний айраг нь угтаа "жинхэнэ" айраг юм. Үүнтэй маргах хүн үгүй. Гүүний айраг бол хээрийн бэлчээр, ус сайт газарт сайн амттайгаар боловсордог малын гаралтай дарс юм. Айраг нь говь ба уулархаг хангайд төдийлөн сайн боловсордоггүй сул ба хатуу амттай байх бөгөөд цаг уур, бэлчээрийн нөлөөнөөс ийнхүү өөрчлөгддөг. Тиймээс хээрийн бүсэд гүүний сүүгээр боловсруулж буй нь айрагны хамгийн гол чухалд тооцогддог. Айрагны соёл гэвэл адууны соёлын нэг бүрэлдэхүүн хэсэг юм. - Айраг гэдэг үг нь исэглэх, холих найруулах гэсэн утгатай. Айрагийг эрт үедээ Исэг гэж нэрлэж байсан ба мөн Цэгээ гэдэг байжээ. Гүүний айраг бол айрагны хамгийн гол сонгодог төрөл юм. Мөн үүнийг гүүний айраг хэмээн үхэр, тэмээний айрагаас ялгаж хэлэх явдал зарим нутагт бий. Айраг нь хэд хэдэн янз боловч гүүний айраг нь угтаа "жинхэнэ" айраг юм. Үүнтэй маргах хүн үгүй. Гүүний айраг бол хээрийн бэлчээр, ус сайт газарт сайн сайтай боловсруулах боломжтой малын гаралтай дарс юм. Харин энэ айраг нь говь ба уулархаг хангайд төдийлөн сайн боловсордоггүй сул ба хатуу амттай байх бөгөөд цаг уур, бэлчээрийн нөлөөнөөс ийнхүү өөрчлөгддөг. Тиймээс хээрийн бүсэд гүүний сүүгээр боловсруулж буй нь айрагны хамгийн гол чухалд тооцогддог. Айрагны соёл гэвэл адууны соёлын нэгэн бүрэлдэхүүн хэсэг нь - Гэлэн лам - үхжлийн голомт
- Адууны хатсан шир - Гэрийн бүдүүн бүслүүр
- Худлаа ярьж хүн хуурах
- Вафли - Вапли - Tаних шинж: Иш 8-30 см өндөр, сууриасаа эхлэж салаалсан, мөчир ташуу өөдөө чиглэсэн, мөчрийн урт иштэйгээ тэнцvv. Навч 1-3 см урт, 0.3-1.5 см өргөн, урт бариултай, гонзгойвтор юмуу гонзгой-өндгөн, vзvvр мохоо, ирмэгээрээ дугуйвтар шvдтэй. Цэцэг зургаагаараа нэгдэж ишин дээрээ тойруулга vvсгэн байрладаг. Цэцгийн дагавар навч гонзгойвтор, 3-5 шvдтэй. Цоморлиг 7-9 мм урт, хоёр уруултай, дээд уруул 1/3 -гээ хvртэл цуулбар, өргөн салбантай, доод уруулын шvд юлдэн хэлбэртэй, цоморлигийн бvх салбан хурц vзvvртэй. Дэлбэ 12-20 /22/ мм урт. Тоосовчны шилбэ нvцгэн юмуу маш бага vслэг.
Тархалт: Хөвсгөл, Хэнтий, Хангай, Монгол Дагуур, Ховд, Монгол Алтай, Дундад Халх, Дорнод Монгол, Их нууруудын хотгор, Олон нуурын хөндий, Дорнод Говь, Говь Алтай, Алашааны Говь. Дундговьд: Бvх сумдын нутгаар ургана.
Ургах нөхцөл: Ойт хээр, хээр, говийн бvсэд голын эрэг, хайрга, ам хавцал, байц хадны ёроол, нуранга, элсэрхэг хээр, чулуурхаг ба хайргат хажууд ургана. - гайхах - цуулбарлах - Арвис хэмээх үг бол оюун ухаан эрдэм мэдлэг, нууц тарины увидас, арвисын онол гэж дээд тэнгэрийн онол буй - төлөлтд
-
Шигүү
- Хүн биш байтлаа амтай, Хүүдий биш байтлаа оёдолтой
- том талбайтай газар цөөн хүмүүс явах - Хаха тэнэг йхбррчс - тэнэг - өөрийн дур зоргоор аашлах. бусдын үг хамаагүй өөрийнхөөрөө зүтгэх. - сайн
- Төл мал - Obektiv - Бурхан хэмээх энэ үг санскрит хэлний Буддха хэмээх үг юм. - XYI зуунд буддын шашныг төрийн шашин болгосноор бөө мөргөл шахагдан монголын хязгаар нутагт л үлдсэн ажээ.
Бөөгийн язгуур шинжийг авч үлдсэнийг “харын бөө”, язгуур шинжээ алдаж буддын шашны зан үйл, номлолоос авсныг “шарын бөө” хэмээн нэрлэж заншжээ. - тэмээ цангах - Олс томох - Шууданч - Цүнх - Үнэнээр - Шаналсан сэтгэлийг нь тайтгаруулах тайвшруулах - тэнэг
- Лцмбхлциыхцлиусу - Худлаа хэлэх эсвнл хууран мэхлэх - Тасралтгүй урсах ус - тайван - Бяцган гэдэг нь маш олон хүмүүс байгааг илэрхийлэх утгатай. - шуудаг, дотуур богино хувцас , бандааж, трусик
- Гэдэг нь Ижил, адилхан, - дөлгөөн - Дөрвөдийн аман аялгуунд "бухах" гэдэг нь загнах гэсэн утгатай. - Хурдан шаламгай - Торог - хувилгагч үсэг-Й Г эр Г эм Н М Л Р гийгүүлэгчээр эхэлсэн үед - ШГҮЙ -СХИЙ гэсэн залгаврыг ГЭДЭС буюу У; Ү жийрэглэнэ - Их Ярих - Хэр-урт гэсэн утгыг бас агуулж байгаа. Одоо түрэг хэлэнд урт гэсэн утгаа алдаагүй байгаа. - Банздоо нь эмийн маш ашигтай ургамал юм эртний сударт нянг нядлан устгагч гэж бичсэн байдаг бөгөөд бүх төрлийн ханиаданд буцалгаж уухад нам дарна - Нарийн хиазат шувуу - Араг зэхэх - Бэлтгэх - Оромж - их чинээлиг болох - Бор шувуутны багын нэгэн зүйл шувуу - эд бол цаг хугацааны эрхээр элэгдэнэ
- Хужаа жунгаа монголчуудын үзэн яддаг хүмүүс,хуурамч бараа, олиггүй зүйл - шаазгай
