ТҮҮХИЙ II  

1. Идэх юмны чанаж болгоогүй нь, эсвэл дутуу болгосон байдал - дэлгэрэнгүй...Зарим нь хандгайн түүхий халуун элэг, бөөрнөөс авч идлээ. Ж.Дамдин. Миний монгол., түүхий будаа (а. Гүйцэд биш чанагдсан будаа; б. [шилжсэн] Шар будаа), түүхий мах (чанаж болгоогүй мах), түүхий гурил (чанаж болгоогүй гурил), түүхий өндөг (болоогүй өндөг, чанаагүй өндөг), түүхийгээр нь идэх (а. Аливаа хүнсний бүтээгдэхүүнийг чанаж болголгүй идэх; б. Жимс самрын боловсорч гүйцээгүй байхад нь идэх), түүхий улаан (тод улаан өнгө) - Эрийн сайн Хан харангуй, гурван настай Улаадай мэргэн хоёр хүр хүр инээлдэж хүрзэн чинээ шүдээ гаргаж, түмэн хүний сүрийг дарах түүхий улаан царайгаа гаргаад… Халх ардын тууль., *түүхий сүүний бяслаг шиг (мантгар цагаан, махлаг цагаан) - Соль бол хатсан борц шиг хүүхэн, энэ чинь түүхий сүүний бяслаг шиг булцгар цагаан хүүхэн байна. Ц.Дамдинсүрэн. Солийг сольсон нь., түүхий идсэнээрээ чоно үхсэнгүй, түргэн явснаараа элч үхсэнгүй [зүйр цэцэн үг] (ажил хэрэгт хурд хэрэгтэй гэсэн санаа), түүхий нь түрий рүү, болсон нь борви руу [зүйр цэцэн үг] (болсон, болоогүй нь хамаагүй хоолоо гаргаж идье гэсэн санаа);

---

2. Жимсний боловсорч гүйцээгүй нь: түүхий алим (гүйцэт боловсроогүй алим), түүхий гүзээлзгэнэ (боловсорч гүйцээгүй дэлгэрэнгүй...гүзээлзгэнэ), түүхий самар (боловсорч гүйцээгүй самар);

---

3. Гүйцэд боловсруулаагүй: түүхий арьс (элдэж боловсруулаагүй арьс), түүхий тоосго (шатаагаагүй тоосго) - дэлгэрэнгүй...Мухар гудамжнаа түүхий тоосгоор барьсан өндөр хэрмэн хашаа жижигхэн хаалгатай ажээ. С.Эрдэнэ. Хонгор зул., түүхий хэрэг (гүйцэд шалгаж илрүүлээгүй хэрэг), түүхий шохой (устай хольж боловсруулаагүй шохой), түүхий эд (үйлдвэрийн газрын үндсэн хэрэглэгдэхүүн, дахин боловсруулж болох хаягдал) - Урьд бол хятад орноос, аль үнэт түүхий эдээ өгч атга чимх амттай идээ олж ирж байсан. Ж.Дамдин. Миний монгол., түүхий эдийн зах (арьс шир, ноос ноолуур зэрэг малын гаралтай зүйл, хаягдал төмөр, зэс, хөнгөн цагаан, цаас зэргийг худалдан авах, худалдах зээлийн газар);

---

4. [шилжсэн] Хуумгай, дутуу, дулимаг, гүйцэд биш: түүхий ажил (дутуу дулимаг ажил), түүхий бичигдсэн зохиол (сайн дэлгэрэнгүй...бичигдээгүй зохиол, боловсруулалт муутай зохиол), түүхий шүлэг (уран сайхны дүрслэл муутай шүлэг), түүхий явдал (хуудуу үйл ажил), түүхий тэмээ (бэрсээр эхэлж шалахгүй тэмээгээр дулж хожихыг хожилд үл тооцон түүхий тэмээ гэж нэрлэдэг), түргэн түүхий ~ түргэн түүхий [хоршоо] (яаруу сандруу, хааш яаш);

---

5. Зарим өвчнөөр өвдөөгүй нь: цэцэг өвчнөөр боловсроогүй түүхий хүүхэд (цэцэг өвчнөөр өвчилж байгаагүй хүүхэд), дэлгэрэнгүй...мялзанд боловсроогүй түүхий үхэр (мялзангаар өвдөөгүй үхэр).

---

• түүхий будаа - а. Гүйцэд биш чанагдсан будаа; б. [шилжсэн] Шар будаа
• түүхий мах - чанаж болгоогүй мах
• түүхий гурил - чанаж болгоогүй гурил
• түүхий өндөг - болоогүй өндөг, чанаагүй өндөг
• түүхийгээр нь идэх - а. Аливаа хүнсний бүтээгдэхүүнийг чанаж болголгүй идэх; б. Жимс самрын боловсорч гүйцээгүй байхад нь идэх
• түүхий улаан - тод улаан өнгө
• түүхий сүүний бяслаг шиг - мантгар цагаан, махлаг цагаан
• түүхий идсэнээрээ чоно үхсэнгүй түргэн явснаараа элч үхсэнгүй - ажил хэрэгт хурд хэрэгтэй гэсэн санаа
• түүхий нь түрий рүү болсон нь борви руу - болсон, болоогүй нь хамаагүй хоолоо гаргаж идье гэсэн санаа
• түүхий алим - гүйцэт боловсроогүй алим
... үргэлжлүүлэн харах ...
түүхий гүзээлзгэнэ - боловсорч гүйцээгүй гүзээлзгэнэ
түүхий самар - боловсорч гүйцээгүй самар
түүхий арьс - элдэж боловсруулаагүй арьс
түүхий тоосго - шатаагаагүй тоосго
түүхий хэрэг - гүйцэд шалгаж илрүүлээгүй хэрэг
түүхий шохой - устай хольж боловсруулаагүй шохой
түүхий эд - үйлдвэрийн газрын үндсэн хэрэглэгдэхүүн, дахин боловсруулж болох хаягдал
түүхий эдийн зах - арьс шир, ноос ноолуур зэрэг малын гаралтай зүйл, хаягдал төмөр, зэс, хөнгөн цагаан, цаас зэргийг худалдан авах, худалдах зээлийн газар
түүхий ажил - дутуу дулимаг ажил
түүхий бичигдсэн зохиол - сайн бичигдээгүй зохиол, боловсруулалт муутай зохиол
түүхий шүлэг - уран сайхны дүрслэл муутай шүлэг
түүхий явдал - хуудуу үйл ажил
түүхий тэмээ - бэрсээр эхэлж шалахгүй тэмээгээр дулж хожихыг хожилд үл тооцон түүхий тэмээ гэж нэрлэдэг
түргэн түүхий түргэн түүхий - яаруу сандруу, хааш яаш
цэцэг өвчнөөр боловсроогүй түүхий хүүхэд - цэцэг өвчнөөр өвчилж байгаагүй хүүхэд
мялзанд боловсроогүй түүхий үхэр - мялзангаар өвдөөгүй үхэр

---

Ижил үг

ТҮҮХИЙ I

ТҮҮХИЙ III

Холбогдох зураг одоогоор алга байна.