1. Хувилахуй ухааны махбод болох мөнгөлөг өнгөтэй хүнд төмөрлөг, ган, ширэмний гол бүрэлдэхүүн нь болно: - дэлгэрэнгүй...Төмөр хэдий бөх ч зүлгэхгүй бол зэвэрнэ. Ж.Дашдорж. Цэцэн үгийн далай., төмөр алх (төмрөөр хийсэн алх), төмөр бар (төмрийг хүчлээр идүүлж урлах бар зургийн нэг хэлбэр), төмөр бариул (төмрөөр хийсэн бариул), төмөр зэвсгийн үе (хүрэл зэвсгийн дараах хүн төмрөөр юм хийх болсон үе), төмөр давтах (зузаан төмрийг улайсган лантуугаар цохиж нимгэлэх), төмөр сийлбэр (төмөр сийлж гоёл чимэглэлийн зүйл хийдэг ардын урлалын нэг төрөл зүйл), төмөр татлага (ган, төмөр материалаар хийсэн уяа, оосор), төмөр тэрэг (монгол ардын тайван ая хэмнэлтэй богино дуунд тохируулан бүжиглэдэг нийтийн цэнгээнт бүжиг), төмөр хайлах (төмрийг өндөр температурт хайлуулах), төмөр хуур (хоёр үзүүр гаргаж цуван, зууван дугуй болгон матаж эргүүлсэн аралтай, дунд нарийн үзүүрийг нь матиралдуулан босгон хэл суулгасан, хэлний торгон үзүүрийн эргүүлийн дотор мөнгө, гуулин үрэл бэхэлдэг төмрөөр хийсэн аман хуур), төмөр хуяг [хуучирсан] (нарийн цагариг төмрийг хэлхэж хийсэн байлдаанд халхавч болгон өмсөх хувцас), төмөр өлгий хадаас [хуучирсан] (бэхлэх төмөр, төмөр бөгж), төмөр утас (нарийн цувьсан урт төмөр), төмөр уятгах (төмрийг уян болгох, зөөлөн болгох), төмөр цамхаг (өндөр хүчдэлийн цахилгаан дамжуулах утас татахад зориулсан цамхаг), төмөр татах чулуу (соронзон), төмөр ширээх (төмрийн хүдрийг боловсруулж төмөр гарган авах), төмрийн баас (төмрийн хүдрийг хайлуулж, төмрийг ялган аваад үлдсэн зүйл, хаягдал, ялгадас), төмрийн бэлдмэл (хүний бие махбодод төмөр дутагдах үед уух эм бэлдмэл), төмрийн дархан (төмрөөр юм хийдэг мэргэжлийн хүн), төмрийн завод (төмөр гарган авах болон төмрөөр элдэв зүйл хийх үйлдвэр), төмрийн үе (эрт цагийн хүмүүс төмөр хэрэглэх болсон үе), төмрийн хүдэр (төмрийн хольц бүхий чулуулаг), төмрийн хуурай (төмөр үрэх багаж), төмрийн хутга (ихэвчлэн тэгш өнцөгт хэлбэрийн хөндлөн огтлолтой ган саваа хэлбэрийн багаж), төмрийн хүрэн хүдэр (төмөр агуулж буй нэгэн зүйл хүдэр), төмрийн хонд (улаан хүрэн өнгөтэй нэг зүйл будаг), төмрийн уурхай (төмөр олборлох газар), төмрийн ширхэг [хуучирсан] (төмөр утас), ган төмөр (гантай хольсон маш сайн чанарын төмөр), цагаан төмөр (нимгэн төмөр), төмөр тэмээ [хуучирсан] (хуучин Дайчин бэйсийн хошуу одоогийн Дундговь аймгийн Өндөршил сумын Далай гэдэг нутагт Богд эзний тэмээн сүргийг ийн нэрлэж байв. Энэ нь уг чанартаа Манжийн хааны төмөр сүргийн нэг хэсэг байв), төмөр сүрэг [хуучирсан] (манжийн хааны зарлигаар ямар ч шалтгаан тохиолдсон тоо бүрэн байлгах сүрэг), төмөр тохоймол [хуучирсан] (тохой хэлбэртэй төмөр муна); *төрөөгүй хүүхдэд төмөр өлгий бэлдэх (юмны учир сайн олдоогүй байхад урьдаас зэхэх хэрэггүй гэсэн санаа), төмөр шиг байвал хуурай шиг байх [зүйр цэцэн үг] (хүн яаж хандана хариуг нь тэгж барина гэсэн санаа), төмрийн сайн зэвэрдэггүй, төрлийн сайн мартагддаггүй [зүйр цэцэн үг] (сайн хүн мартагддаггүй гэсэн санаа), төмрийн сайныг давтаж мэддэг, морины сайныг довтолгож мэддэг [зүйр цэцэн үг] (аливаа юмны чанарыг эдэлж, хэрэглэж байж мэднэ гэсэн санаа), төмөр дөрөө сэтэртэл, төрсөн биен үлтэртэл [зүйр цэцэн үг] (маш их үгүйлэн санах гэсэн санаа), төмөр усанд дэвтэхгүй, тос усанд шингэхгүй [зүйр цэцэн үг] (бүтэхгүй зүйлд санаархах гэсэн санаа), төмөр хэдий бөх боловч зүлгэхгүй бол зэвэрнэ, хүн хэдий сайн боловч сурахгүй бол хоцорно [зүйр цэцэн үг] (эрдэм номд шамд гэсэн санаа), төмрийн сайныг дархан мэддэг, төрийн сайныг түмэн мэддэг [зүйр цэцэн үг] (төр засгийн үйл хэргийг ард түмэн дүгнэдэг гэсэн санаа);
2. Төмрөөр хийсэн юм:
төмөр зам (галт тэрэг явах зам төмөр) -
дэлгэрэнгүй...Ертөнцийн зэлүүд мухарт, төмөр зам, агаарын харилцаанаас хол, гагцхүү морин өртөөгөөр яаралтай хэл авалцдаг. Л.Түдэв. Улаан долгион., төмөр замчин (төмөр замын ажилчин), төмөр манцуу (төмөр дэлдэх том алх), төмөр хаалга (төмрөөр хийсэн хаалга), төмөр хуур (аманд тулган, хуруугаар хөдөлгөж дуугаргах хөгжмийн зэмсэг, хоёр үзүүр гаргаж цуван, зууван дугуй болгон матаж эргүүлсэн аралтай, дунд нь нарийн үзүүрийг нь матируулан босгосон хэл суулгасан хийцтэй, хэлний торгон үзүүрийн эргүүлийн дотор мөнгө, гуулины үрэл бэхлэх учир бий); зам төмөр (дэр модонд бэхэлж хийсэн, ган цувимал зам, мөн замаар галт тэрэгний дугуй өнхрөн явна), төмөр шөргө (төрөн хайс), төмөр сэрээ (төмрөөр хийсэн сэрээ), төмөр тэрэг (төмөр дугуйтай тэрэг), төмөр ухар (төмөр халбага, төмөр шанага), төмөр тушаа (а. Моринд зориулсан төмөр зам; б. [шилжсэн] Гав, гинж);
3. Таван махбодын нэг;
4. [шилжсэн] Маш хатуу, чанд:
төмөр мэт (чанд хатуу) -
дэлгэрэнгүй...Төрд тэрсэлсэн чиний зориг төмөр мэт хатуу боловч, хууль хясаа мэт хайлуулан урсгаж чадна. Б.Ринчен. Гүнж., төмөр мэт сахилга бат (хатуу, чанд сахилга бат), төмөр дөш (шүд их, хөх өнгөтэй, арван хоёр хийтэй дээд сайн морь), *төмөр зүрхтэй (хатуу сэтгэлтэй), *төмөр нүүртэй (эрээ цээргүй, ичдэггүй), *төмөр шувуу (нисэх онгоц), *төмөр нүүр гаргах (хатуу сэтгэл гаргах, үйл явдалд хатуугаар хандах), *төмрийг халуун дээр нь давтах (боломжийг олдсон дээр нь ашиглах), төмөр артай мод [ургамал] (гучаад метр өндөр ургадаг, гилгэр хүрэн холтостой, чагтан навчтай, анхилам шар цэцэгтэй мөнх ногоон тураг мод, мод нь хатуу тул барилга, гэр ахуйн хэрэгсэл хийнэ), төмөр өвс [ургамал] (ёзоороосоо олон салаалсан шулуун нарийн иштэй, бутлан ургадаг олон наст өвслөг ургамал).
- төмөр алх - төмрөөр хийсэн алх
- төмөр бар - зэс, цайр дээр тусгай багажаар зурж, азотын хүчлээр идүүлэн хэв гаргасан бар
- төмөр бариул - төмрөөр хийсэн бариул
- төмөр зэвсгийн үе - хүрэл зэвсгийн дараах хүн төмрөөр юм хийх болсон үе
- төмөр давтах - зузаан төмрийг улайсган лантуугаар цохиж нимгэлэх
- төмөр сийлбэр - төмөр сийлж гоёл чимэглэлийн зүйл хийдэг ардын урлалын нэг төрөл зүйл
- төмөр татлага - ган, төмөр материалаар хийсэн уяа, оосор
- төмөр тэрэг - монгол ардын тайван ая хэмнэлтэй богино дуунд тохируулан бүжиглэдэг нийтийн цэнгээнт бүжиг
- төмөр хайлах - төмрийг өндөр температурт хайлуулах
- төмөр хуур - хоёр үзүүр гаргаж цуван, зууван дугуй болгон матаж эргүүлсэн аралтай, дунд нарийн үзүүрийг нь матиралдуулан босгон хэл суулгасан, хэлний торгон үзүүрийн эргүүлийн дотор мөнгө, гуулин үрэл бэхэлдэг төмрөөр хийсэн аман хуур
... үргэлжлүүлэн харах ...- төмөр хуяг - нарийн цагариг төмрийг хэлхэж хийсэн байлдаанд халхавч болгон өмсөх хувцас
- төмөр өлгий хадаас - бэхлэх төмөр, төмөр бөгж
- төмөр утас - нарийн цувьсан урт төмөр
- төмөр уятгах - төмрийг уян болгох, зөөлөн болгох
- төмөр цамхаг - өндөр хүчдэлийн цахилгаан дамжуулах утас татахад зориулсан цамхаг
- төмөр татах чулуу - соронзон
- төмөр ширээх - төмрийн хүдрийг боловсруулж төмөр гарган авах
- төмрийн баас - төмрийн хүдрийг хайлуулж, төмрийг ялган аваад үлдсэн зүйл, хаягдал
- төмрийн бэлдмэл - хүний бие махбодод төмөр дутагдах үед уух эм бэлдмэл
- төмрийн дархан - төмрөөр юм хийдэг мэргэжлийн хүн
- төмрийн завод - төмөр гарган авах болон төмрөөр элдэв зүйл хийх үйлдвэр
- төмрийн үе - эрт цагийн хүмүүс төмөр хэрэглэх болсон үе
- төмрийн хүдэр - төмрийн хольц бүхий чулуулаг
- төмрийн хуурай - төмөр үрэх багаж
- төмрийн хутга - ихэвчлэн тэгш өнцөгт хэлбэрийн хөндлөн огтлолтой ган саваа хэлбэрийн багаж
- төмрийн хүрэн хүдэр - төмөр агуулж буй нэгэн зүйл хүдэр
- төмрийн хонд - улаан хүрэн өнгөтэй нэг зүйл будаг
- төмрийн уурхай - төмөр олборлох газар
- төмрийн ширхэг - төмөр утас
- ган төмөр - гантай хольсон маш сайн чанарын төмөр
- цагаан төмөр - нимгэн төмөр
- төмөр тэмээ - хуучин Дайчин бэйсийн хошуу одоогийн Дундговь аймгийн Өндөршил сумын Далай гэдэг нутагт Богд эзний тэмээн сүргийг ийн нэрлэж байв. Энэ нь уг чанартаа Манжийн хааны төмөр сүргийн нэг хэсэг байв
- төмөр сүрэг - манжийн хааны зарлигаар ямар ч шалтгаан тохиолдсон тоо бүрэн байлгах сүрэг
- төмөр тохоймол - тохой хэлбэртэй төмөр муна
- төрөөгүй хүүхдэд төмөр өлгий бэлдэх - юмны учир сайн олдоогүй байхад урьдаас зэхэх хэрэггүй гэсэн санаа
- төмөр шиг байвал хуурай шиг байх - хүн яаж хандана хариуг нь тэгж барина гэсэн санаа
- төмрийн сайн зэвэрдэггүй төрлийн сайн мартагддаггүй - сайн хүн мартагддаггүй гэсэн санаа
- төмрийн сайныг давтаж мэддэг морины сайныг довтолгож мэддэг - аливаа юмны чанарыг эдэлж, хэрэглэж байж мэднэ гэсэн санаа
- төмөр дөрөө сэтэртэл төрсөн биен үлтэртэл - маш их үгүйлэн санах гэсэн санаа
- төмөр усанд дэвтэхгүй тос усанд шингэхгүй - бүтэхгүй зүйлд санаархах гэсэн санаа
- төмөр хэдий бөх боловч зүлгэхгүй бол зэвэрнэ хүн хэдий сайн боловч сурахгүй бол хоцорно - эрдэм номд шамд гэсэн санаа
- төмрийн сайныг дархан мэддэг төрийн сайныг түмэн мэддэг - төр засгийн үйл хэргийг ард түмэн дүгнэдэг гэсэн санаа
- төмөр зам - галт тэрэг явах зам төмөр
- төмөр замчин - төмөр замын ажилчин
- төмөр манцуу - төмөр дэлдэх том алх
- төмөр хаалга - төмрөөр хийсэн хаалга
- төмөр хуур - аманд тулган, хуруугаар хөдөлгөж дуугаргах хөгжмийн зэмсэг, хоёр үзүүр гаргаж цуван, зууван дугуй болгон матаж эргүүлсэн аралтай, дунд нь нарийн үзүүрийг нь матируулан босгосон хэл суулгасан хийцтэй, хэлний торгон үзүүрийн эргүүлийн дотор мөнгө, гуулины үрэл бэхлэх учир бий
- зам төмөр - дэр модонд бэхэлж хийсэн, ган цувимал зам, мөн замаар галт тэрэгний дугуй өнхрөн явна
- төмөр шөргө - төрөн хайс
- төмөр сэрээ - төмрөөр хийсэн сэрээ
- төмөр тэрэг - төмөр дугуйтай тэрэг
- төмөр ухар - төмөр халбага, төмөр шанага
- төмөр тушаа - а. Моринд зориулсан төмөр зам; б. [шилжсэн] Гав, гинж
- төмөр мэт - чанд хатуу
- төмөр мэт сахилга бат - хатуу, чанд сахилга бат
- төмөр дөш - шүд их, хөх өнгөтэй, арван хоёр хийтэй дээд сайн морь
- төмөр зүрхтэй - хатуу сэтгэлтэй
- төмөр нүүртэй - эрээ цээргүй, ичдэггүй
- төмөр нүүр гаргах - хатуу сэтгэл гаргах, үйл явдалд хатуугаар хандах
- төмрийг халуун дээр нь давтах - боломжийг олдсон дээр нь ашиглах
- төмөр артай мод - гучаад метр өндөр ургадаг, гилгэр хүрэн холтостой, чагтан навчтай, анхилам шар цэцэгтэй мөнх ногоон тураг мод, мод нь хатуу тул барилга, гэр ахуйн хэрэгсэл хийнэ
- төмөр өвс - ёзоороосоо олон салаалсан шулуун нарийн иштэй, бутлан ургадаг олон наст өвслөг ургамал
