Хүн, амьтан болон юмны гайхалтай, бахдалтай, аймаар, болгоомжилмоор дүр байдал -дэлгэрэнгүй... Иймээс эр хүн гэдэг чинь эрээрээ, сүрээрээ хээрийн араатны сүр сүлдийг зайлуулах ёстой. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., сүр бадраах ~ сүр болох ~ сүр далайлгах (сүрийг үзүүлэх) - Чанга дуугаар хашхирч цааш нь морины хурдаар сүр бадраан ангаалдан хөөн явлаа. Ж.Дамдин. Миний монгол., сүр муутай (харагдах байдал муу, цог золбоогүй, хийморьгүй) - Эмгэний уйлсан нүд их л сүр муутай гялалзана. Л.Түдэв. Нүүдэл., сүр оруулах (сүрийг нь ихэсгэх) - Тэр яриаг сонссон хүмүүс чихэндээ итгэж ядан цааш цааш дам ярихдаа нэмж чимсээр нэлээд сүр оруулан дэгдээв. Ж.Дамдин. Үймээний жил., сүр нэмэх (сүрийг нь ихэсгэх) - Магсаржав морин дээр сэвхийтэл мордоход морины нуруу хотос хийж буу сэлэм дуулга нь шар хийж улам сүр нэмжээ. С.Удвал. Их хувь заяа., сүр үзүүлэх (гадна байдлаа илүү сүртэй үзүүлэх) - Зарим нь дээгүүр хий буудаж сүр үзүүлж бүслээд авлаа. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., сүрд дарагдах (а. Сүр бараатай юмны дэргэд өнгө, жавхаагүй харагдах; б. Хэн нэгний хүчинд сүрдэх), сүр жавхаа [хоршоо] (сүр хүчин төгөлдөр байдал, цог жавхлан) - Миний нутгийн өвөл цаг юутай сайхан сүр жавхаа төгөлдөр бачлаг сайхан байдаг билээ. Ж.Дамдин. Үймээний жил., сүр жавхлан [хоршоо] (цог золбоо) - Хааны тэнгэрийн цэргийн сүр жавхланг үзмэгц даруй шөнөөр оргож дутаан харьж ирэв. В.Инжаннаши. Хөх судар., бараа сүр [хоршоо] (а. Гадаад байдал; б. Юмны алсаас үзэгдэх байдал) - Дорж бас нарийн хуйвтай шилбүүр бариад тас няс дуугарган бараа сүр нэмж явлаа. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., эрх сүр [хоршоо] (эрх мэдэлтэй болоод бараа ихтэй байдал) - Та миний эцэг боловч эцгийн эрх сүрийг хэтэрхий далимдуулж таарахгүй. Л.Түдэв. Уулын үер., омог сүр [хоршоо] (ааг, хор шар болоод сүр бараа) - Бидний түрүүчийн омог сүр, агшин төдийд алга болон шалчийж, бараг мэндлэх ч сөхөөгүй зогсоцгоов. Ж.Дамдин. Миний монгол., нэр сүр [хоршоо] (нэр төр болоод сүр сүлд) - Би эднийг ганц хатуу гар нэр сүрээр барьж тогтоож байгаа бол намайг явахтай хамт хэдэн түшмэд ноёд дор дороо хаан болно. С.Удвал. Их хувь заяа., үзэсгэлэн сүр [хоршоо] (үзэмжтэй сайхан төдийгүй сүрлэг), сүр хүч [хоршоо] (а. Цог жавхаа, чадал; б. [шилжсэн] Эрх мэдэл) - Тайзугийн агуу алдар машид дэлгэрэн нэмэгдэж, сүр хүч мандаж бадраад, Мухулай, Боорчи, Буурал, Чулуун нар цөм эм авч бие бүтэв. В.Инжаннаши. Хөх судар., сүр хүч төгөлдөр (сүр жавхаа төгс), сүр хүчээр авах (эвээр бус хүч түрэн авах), сүр яс (барын омрууны хоёр хажуугийн маханд байх сул яс), нэр сүрээ унагах (нэр хүндгүй болох), сүр нь барс шиг, сүнс нь туулай шиг [зүйр цэцэн үг] (үзэхэд сүрлэг боловч үнэндээ зориг зүрхгүй гэсэн санаа), сүр хишгийг тэнцүүлэн чадагч сүх илдийг ч уяруулж чадна [зүйр цэцэн үг] (төрийг засах хүн байдалд зохицуулж хатуу зөөлнийг уялдуулах нь чухал гэсэн санаа).
Ижил үг
