1. Хүний уруул, эрүү, түүшинд ургасан үс - дэлгэрэнгүй...Баян болдын толгой нь халзан, гэдэс нь бүдүүн, сахал нь битүү, нүд нь улбар боловч заль нь их бололтой. Ц.Дамдинсүрэн. Гологдсон хүүхэн., битүү сахал (эрүү шанааг бүрхэн ургасан үс), борголжин сахал (хошуу тойрон битүү ургасан хууз сахал), живэр сахал (хүний дээд уруулын дээгүүр хоёр завжийг дарж үзүүр тийшээгээ этийж ургасан сахал) - Живэр сахал нь түүний зузаан уруул дээр сэрвийн харагдана. Х.Гофман. Хар генерал., тачир сахал (богино, шингэн сахал) - Амаа тойрсон тачир хүрэн сахал нь хилэн нударга шиг харагдана. Б.Нямаа. Арандалынхан., хирвэгэр сахал (өтгөн бөгөөд жигд зассан сахал), хууз сахал (шанаанаас эрүү хүртэл битүү ургасан үс) - Хууз сахал нь дутуу ургаж туужууны ёзоор мэт болсон эрүү хацартай өвгөн ажээ. С.Дашдэндэв. Үүрийн цолмон., ширвээ сахал (нарийн, богино сахал) - Ширвээ хар сахал нь алга болсонд баахан гайхав. Н.Банзрагч. Зам., сахлын ус (сахал хусахад хэрэглэдэг шингэн), сахлын хутга (сахал хусах хэрэгсэл), сахал үсэндээ дарагдах (а. Царай алдах, өнгө зүсээ алдах; б. [шилжсэн] Ядарч туйлдах), сахал ургуулах (уруул, эрүү, шанааныхаа үсийг ургуулах), сахал тавих (сахлаа хусалгүй янзлан засаж ургуулах), сахал хусах (сахлаа иртэй багаж, хутгаар авах), сахлаа авах (эрүү, шанаа, уруул орчмынхоо үсийг авах), сахал самбай [хоршоо] (сахал үс) - Сахал самбай нь бүрзийж өрвийгөөд тэмээний зогдор адил болчхоод царай нь цонхийн цайж зөвхөн хоёр нүд нь тэртээ цаана гялтганана. Т.Дэчингунгаа. Өөдрөг зам., сахал үс [хоршоо] (хүн, амьтны толгой, уруул, эрүү, түүшин болон биед ургах үс) - Сахал үсээ нямбайлан хусаж суугаа харагдав. Д.Мягмар. Уянгын туужууд., *сахал санчигтай хүн (хэрсүү, томоотой хүн), *сахалд наалдахгүй будаа (а. Хаана нь ч хүрэлцэхгүй бага юм; б. Ялимгүй, бага зэргийн ашиг), сахал цайвч санаа нь завхай [зүйр цэцэн үг] (өтлөвч муу зангаа тавихгүй гэсэн санаа), сахал хөмсөг нийлэхгүй, санаа заяа таарахгүй [зүйр цэцэн үг] (ертөнцийн явдал санаагаар болдог нь цөөн гэсэн санаа);
2. Зарим амьтны эрүүний доорх туг үс болон ам орчмын сэрвэгэр тэмтрүүл:
ямааны сахал (ямааны эрүүнд ургасан урт үс);
3. Ургамлын нарийн саглагар үндэс;
4. Өндөр иштэй өвслөг ургамлын угаас ургасан нарийн навч:
сонгинын сахал (сонгинын үндэснээс салаалан гарсан нарийн иш),
дэлгэрэнгүй...буудайн сахал (буудайн түрүү), дэрсний сахал (дэрсний навч), хулсны сахал (хулсны цэцгийн тэнхлэг дээр нягт ургасан цагаан үс, хулсны толгой);
5. Гутал сөөхий зэрэгт дэвсэх өвс.
- битүү сахал - эрүү шанааг бүрхэн ургасан үс
- борголжин сахал - хошуу тойрон битүү ургасан хууз сахал
- живэр сахал - хүний дээд уруулын дээгүүр хоёр завжийг дарж үзүүр тийшээгээ этийж ургасан сахал
- тачир сахал - богино, шингэн сахал
- хирвэгэр сахал - өтгөн бөгөөд жигд зассан сахал
- хууз сахал - шанаанаас эрүү хүртэл битүү ургасан үс
- ширвээ сахал - нарийн, богино сахал
- сахлын ус - сахал хусахад хэрэглэдэг шингэн
- сахлын хутга - сахал хусах хэрэгсэл
- сахал үсэндээ дарагдах - а. Царай алдах, өнгө зүсээ алдах; б. [шилжсэн] Ядарч туйлдах
... үргэлжлүүлэн харах ...- сахал ургуулах - уруул, эрүү, шанааныхаа үсийг ургуулах
- сахал тавих - сахлаа хусалгүй янзлан засаж ургуулах
- сахал хусах - сахлаа иртэй багаж, хутгаар авах
- сахлаа авах - эрүү, шанаа, уруул орчмынхоо үсийг авах
- сахал самбай - сахал үс
- сахал үс - хүн, амьтны толгой, уруул, эрүү, түүшин болон биед ургах үс
- сахал санчигтай хүн - хэрсүү, томоотой хүн
- сахалд наалдахгүй будаа - а. Хаана нь ч хүрэлцэхгүй бага юм; б. Ялимгүй, бага зэргийн ашиг
- сахал цайвч санаа нь завхай - өтлөвч муу зангаа тавихгүй гэсэн санаа
- сахал хөмсөг нийлэхгүй, санаа заяа таарахгүй - ертөнцийн явдал санаагаар болдог нь цөөн гэсэн санаа
- ямааны сахал - ямааны эрүүнд ургасан урт үс
- сонгинын сахал - сонгинын үндэснээс салаалан гарсан нарийн иш
- буудайн сахал - буудайн түрүү
- дэрсний сахал - дэрсний навч
- хулсны сахал - хулсны цэцгийн тэнхлэг дээр нягт ургасан цагаан үс, хулсны толгой
Ижил үг
