V  

Хугацааны нэгж; жилийг арван хоёр хуваасны нэгтэй тэнцэнэ; билгийн улирлын сар хорин есөөс гуч хоногтой, аргын улирлын дэлгэрэнгүй...сар гучаас гучин н‎эг хоногтой - Сарын сайныг саатан хүлээж өдрийн сайныг өнжин хүлээж... Ерөөл., сар бүр (сар болгон), сар тутам (сар бүр) - Хүрээ цэрэгт сар тутам есөн лан мөнгө олгох юм гэдэг шүү. Л.Түдэв. Алтан гадас чигийг заана., сар гаруй (гуч хоногоос хэтрүү) - Харин Цэвээн гуай босож чадахгүй сар гаруй хэвтсэн гэдэг. Ж.Дамдин. Үймээний жил., сар шахам (гуч орчим хоног) - Сар шахам аглаг ууланд бүгж эмэгтэй хүний бараа хараагүй энэ хоёрт Дулмаа улам ч гоо үзэсгэлэнтэй болсон юм шиг бодогдож байлаа. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., сарын цалин (нэг сарын доторх ажлын цагаар олгох хөдөлмөрийн хөлс), сар хуучрах (сар ‎эцэслэн дуусах дөхөх, хорьд өнгөрөх), сарын шинэд (сар бүрийн арван хүртэлх өдрүүд) - Цагаагчин тахиа жилийн зуны эхэн сарын шинэдээр газрын өнгө сэргэж, нөмөр дулаан газрын ногоо мал чимхлэхээр боллоо. Н.Батбаяр. Өндөрт хатгасан туг., сарын дунд (сарын арван тавны орчим өдрүүд), сарын хуучид (сар бүрийн хориноос хойших өдрүүд) - Хаврын дунд сарын хууч үе эхлэв. Б.Бааст. Хяруу унасан цагаар., сарын шувтарга (сарын сүүл) - Үхэрт сойлго авахуулахын тулд намрын адаг сарын шувтарга үе буюу үхрийн баасны өнгө хөлдөж эхэлтэл сэрүүн нутаг бэлчээрийг дагуулж хариулна. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., зуны эхэн сар (зуны улирлын эхний сар) - Говь газрын зуны эхэн сар гэхэд чийглэг сэрүүн амьсгалтай байлаа. Г.Дүйнхэржав. Арилшгүй мөр., намрын адаг сар (намрын улирлын сүүлийн сар) - Намрын адаг сар дуустал хугацаанд сарлагийн мах өөхөн тарга нь гүйцэж түрүүчийн цаснаар зузааран таргалдаг. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., өвлийн дунд сар (билгийн тооллын өвлийн улирлын дунд сар, аргын тооллын хоёрдугаар сар) - Өвлийн дунд сарын турь муутай бүүдгэр наран баруунаа ташиж хөвчийн цаст өндөр уулсын мөнгөн оргил өнгө сүрээ гайхуулан гялалзана. Т.Дэчингунгаа. Өөдрөг зам., зул сар (билгийн улирлын өвлийн эхэн сар) - Өлзий өвлийн зул сарын нэгэн жихүүн шөнийг өнгөрүүлэх дөхөж үүрийн гэгээ бүдэг бадаг тусав. Т.Дэчингунгаа. Өөдрөг зам., бага сар (гуч хүрэхгүй хоногтой сар), тэргүүн сар (билгийн улирлын н‎эг, дөрөв, долоо, аравдугаар сар), өвлийн тэргүүн сар (билгийн тооллын өвлийн улирлын эхэн сар, аргын тооллын нэгдүгээр сар) - Өвлийн тэргүүн сараас эхлэн нөмөр дулаан газрыг сонгон нутаглаж дунд сарын аравдаар өвөлжөөндөө орно. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., бал сар (а. Сүүн сар; б. [шилжсэн] Хосууд хуримын өдрөөс эхлэн хамтдаа байх нэг сарын хугацаа), илүү сар (сарны зурхайн ёсны аль нэг давхардсан сар), их сар (билгийн улирлын гуч хоногтой сар), лав сар (их сар), өрөөсөн сар (нэг, гурав, тав гэх мэт сондгой тоотой сар), төгс сар (сарны зурхайн ёсны хоёр, дөрөв, зургаа гэх мэт тэгш тоотой сар), тэлт сар (гэр бүл болоход ээлтэй сар), сүүл сар (дөрвөн улирлын эцсийн сар; гурав, зургаа, ес, арван хоёрдугаар сар), цагаан сар (а. Билгийн тооллын хаврын тэргүүн, аргын тооллын нэгдүгээр сар; б. Энэхүү сард болох монгол үндэсний баяр) - Цагаан сар болох гэж айл бүр нойроо хагаслан бууз чимхэж, гэр бүр халуу дүүгэн боов хайрна. П.Лувсанцэрэн. Хөдөөгийн дуун., хужир сар (хаврын дунд сар, гуравдугаар сар), хулан сар (намрын тэргүүн сар), хуц сар (намрын сүүл сар), сарын хир (сарын юм), сарын бэлгэ (сарын юм), сарын тэмдэг (сарын юм), сарын юм (бэлэг боловсрохоос цэвэрших хүртэлх насны эмэгтэй хүний умайгаас сар бүр тогтмол гарах цусархаг ялгадас), сар өдөр [хоршоо] (тухайн өдөр болон сарын хугацаа) - Миний тэмдэглэсэн жил он сар өдөр, цаг мөч лүгээ нийцэв. В.Инжаннаши. Хөх судар., сар жил [хоршоо] (олон сар) - Дээдсийн зүгээс огт өршөөлгүй сар жил өнгөрсөөр байлаа. С.Удвал. Их хувь заяа., сар хоног [хоршоо] (олон өдөр) - Сайдын даалгавар аваад сар хоногоор дарагдуулдаг бүтэлгүй ажилтны дүр харагдах шиг болов. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., ариун сар [хуучирсан] (эртний энэтхэгийн зургаадугаар сар), өвөөлжин сар [хуучирсан] (билгийн тооллын өвөөлж дуугарах сар, аргын тооллын долоодугаар сар), үрс сар [хуучирсан] (тавдугаар сар), *сар алхах (жирэмсэн эмэгтэй хөнгөрөх хугацаанаасаа хэтрэх), *сар урьдчилах (жирэмсэн эмэгтэй төрөх хугацаанаасаа өмнө хөнгөрөх, сар дутуу төрөх), сарын их бага сүүлдээ гардаг [зүйр цэцэн үг] (аливаа явдлын үр дүн сүүлдээ гардаг гэсэн санаа).

• сар бүр - сар болгон
• сар тутам - сар бүр
• сар гаруй - гуч хоногоос хэтрүү
• сар шахам - гуч орчим хоног
• сарын цалин - нэг сарын доторх ажлын цагаар олгох хөдөлмөрийн хөлс
• сар хуучрах - сар эцэслэн дуусах дөхөх, хорьд өнгөрөх
• сарын шинэд - сар бүрийн арван хүртэлх өдрүүд
• сарын дунд - сарын арван тавны орчим өдрүүд
• сарын хуучид - сар бүрийн хориноос хойших өдрүүд
• сарын шувтарга - сарын сүүл
... үргэлжлүүлэн харах ...
зуны эхэн сар - зуны улирлын эхний сар
намрын адаг сар - намрын улирлын сүүлийн сар
өвлийн дунд сар - билгийн тооллын өвлийн улирлын дунд сар, аргын тооллын хоёрдугаар сар
зул сар - билгийн улирлын өвлийн эхэн сар
бага сар - хагас тэргэл сар, гуч хүрэхгүй хоногтой сар
тэргүүн сар - билгийн улирлын нэг, дөрөв, долоо, аравдугаар сар
өвлийн тэргүүн сар - билгийн тооллын өвлийн улирлын эхэн сар, аргын тооллын нэгдүгээр сар
бал сар - а. Сүүн сар; б. [шилжсэн] Хосууд хуримын өдрөөс эхлэн хамтдаа байх нэг сарын хугацаа
илүү сар - сарны зурхайн ёсны аль нэг давхардсан сар
их сар - билгийн улирлын гуч хоногтой сар
лав сар - их сар
өрөөсөн сар - нэг, гурав, тав гэх мэт сондгой тоотой сар
төгс сар - сарны зурхайн ёсны хоёр, дөрөв, зургаа гэх мэт тэгш тоотой сар
тэлт сар - гэр бүл болоход ээлтэй сар
сүүл сар - дөрвөн улирлын эцсийн сар гурав, зургаа, ес, арван хоёрдугаар сар
цагаан сар - а. Билгийн тооллын хаврын тэргүүн, аргын тооллын нэгдүгээр сар; б. Энэхүү сард болох монгол үндэсний баяр
хужир сар - хаврын дунд сар, гуравдугаар сар
хулан сар - намрын тэргүүн сар
хуц сар - намрын сүүл сар
сарын хир - сарын юм
сарын бэлэг - сарын юм
сарын тэмдэг - сарын юм
сарын юм - бэлэг боловсрохоос цэвэрших хүртэлх насны эмэгтэй хүний умайгаас сар бүр тогтмол гарах цусархаг ялгадас
сар өдөр - тухайн өдөр болон сарын хугацаа
сар жил - олон сар
сар хоног - олон өдөр
ариун сар - эртний энэтхэгийн зургаадугаар сар
өвөөлжин сар - билгийн тооллын өвөөлж дуугарах сар, аргын тооллын долоодугаар сар
үрс сар - тавдугаар сар
сар алхах - жирэмсэн эмэгтэй хөнгөрөх хугацаанаасаа хэтрэх
сар урьдчилах - жирэмсэн эмэгтэй төрөх хугацаанаасаа өмнө хөнгөрөх, сар дутуу төрөх
сарын их бага сүүлдээ гардаг - аливаа явдлын үр дүн сүүлдээ гардаг гэсэн санаа