1. Төрж өссөн, оршин суух газар орон: төрөлх нутаг (төрж өссөн нутаг) - дэлгэрэнгүй...Төөрлөө ч төрөлх нутаг аминд өлзий, түүртлээ ч үй олон биед халамж. З.Баттулга. Уяхан Замбуутив., төрсөн нутаг (эхээс төрсөн газар орон) - Энэ бол миний төрсөн нутаг, монголын сайхан орон. Д.Нацагдорж. Бүрэн түүвэр., уг нутаг (оршин суух, харьяалагдах газар орон) - Уг нутаг, удам судраа дурсалцахаар яриа дэлгээгүй маань юутай гачаалал вэ. З.Баттулга. Уяхан Замбуутив., эх нутаг (төрж өссөн газар орон), нутгийн ард иргэд (а. Нэг нутагт төрж өссөн хүмүүс; б. Тухайн газар оронд байнга оршин суугч хүмүүс), нутгийн аялга (тухайн газар орны хүн ардын аман ярианы өвөрмөц ялгаа), нутгийн захиргаа (тухайн орон газрын захиргаа), нутгийн идээ (а. Харьяалагдах газар орноос авчирсан хүнсний зүйл; б. Өөрийн амьдарч ахуй газар орны хүнсний зүйл) - Найз нөхдийнхөө цугласанд хязгааргүй баярлан хөдөөгийн сонин ярьж, нутгийн идээ дэлгэн хөл ул болдог. Л.Дашням. Нялх ногоо., нутаг буцах (а. Амьдарч буй газар орон луугаа явах, харих; б. [шилжсэн] Нас барах), нутгийн судлал (тухайн орон газрын түүх, газар зүй, ашигт малтмал зэргийг шинжлэн судлах нь), нутгийн хүн (нэг газарт амьдардаг болон төрж өссөн хүмүүс), харийн нутаг (гадаадын улс орон), хүний нутаг (а. Харийн нутаг; б. Амьдарч байгаагүй газар нутаг), газар нутаг [хоршоо] (эх нутаг), нутаг ус [хоршоо] (төрж өссөн, амьдарч буй орон нутаг), нутаг усныхан (тухайн хүнийхээ нэг газар амьдарч буй хүмүүс) - Эдгээр үр хүүхдийг өсгөн хүмүүжүүлсэн эцэг Очирын шулуун шударга, үнэн цагаан занг нутаг усныхан нь гайхан шагшдаг билээ. Ж.Дамдин. Миний Монгол., нутаг нутгийн хүн (газар газрын хүн, амьдран суудаг орон нутаг өөр хүмүүс), нутаг сахих (а. Төрсөн газартаа насаараа амьдрах; нүүдэл хийлгүй буурин дээрээ удаан суух; б. [шилжсэн] Бүсгүй хүн хадамд гаралгүй гэртээ өтлөх), нутаг дэвсгэр [хоршоо] (тухайн улс орны эзэмшил газар), эх нутаг [хоршоо] (төрж өссөн харьяат орон), нутаг дархлах [xуучирсан] (феодлын төрд онцгой хүчин зүтгэгсдэд олгосон газар), нутаг заагдах (хэргийн шийтгэл болгон амьдрах газрыг нь зааж өгөх, цөлөгдөх) - Та хүрээнд нутаг заагдсан гэл үү? Д.Маам. Газар шороо., нутгийн нуруу түших (өсөж төрсөн газар орондоо амьдрах), нэрийн хор, нутгийн бузар [зүйр цэцэн үг] (нэр хүнд сэвтээх зүйл гэсэн санаа), нэг усанд нутагтай, нэг бэлчээрт бараатай [зүйр цэцэн үг] (айл аймаг байх), ноён нутагтаан л хүндтэй, номтой лам газар болгонд хүндтэй [зүйр цэцэн үг] (эрдэм мэдлэгтэй хүн хаа ч хэрэг болох гэсэн санаа), нутгаа голох хүн үгүй, эхээ голох хүүхэд үгүй [зүйр цэцэн үг] (муу ч гэсэн өөрийн юм сайхан гэсэн санаа);
2. Буурь, бууц:
айлын нутаг (а. Айлын гэрийн бууц; б. Хөрш саахалтын гэрийн бууц) -
дэлгэрэнгүй...Туулай айлын нутаг дээрээс ганц чавга олж гэнэ. ААЗ., нутаг дээр орхигдох (гэрийн буурин дээрээ хаягдах), нутаг солих (амьдарч буй газраасаа нүүн өөр газар очих, шилжих) - Анчин Дамба гуайнх нутаг сольж нүүж мөн л нам гүм суусаар хоёр гурван жил болжээ. Ж.Дамдин. Үймээний жил., нутаг сэлгэх (нутаг солих), хар нутаг (айлын нүүсэн эзгүй буурь, бууц), хар нутагт хаягдах (айлын буурин дээр хоцрох) - Маргааш өглөөгүүр Дамбийг сэрэхэд хэн ч үгүй ор мөргүй болсныг мань эр гайхаж ядаад хар нутагт хаягдсандаа уур нь хүрлээ. Л.Түдэв. Нүүдэл суудал., буурь нутаг [хоршоо] (амьдардаг газар бууц), нутаг бууц [хоршоо] (амьдран суух газар, бууц), нутаг бэлчээр [хоршоо] (мал бэлчих газар), нутгийн зоргодос [ургамал] (өндөрдүү, навч нь нарийхан урт, цэцэг нь ишнийхээ оройд ургана, шар өнгөтэй, жимс нь зууван хэлбэртэй олон болон нэг наст өвс; эмийн найрлагад орно).
- төрөлх нутаг - төрж өссөн нутаг
- төрсөн нутаг - эхээс төрсөн газар орон
- уг нутаг - оршин суух, харьяалагдах газар орон
- эх нутаг - төрж өссөн газар орон
- нутгийн ард иргэд - а. Нэг нутагт төрж өссөн хүмүүс б. Тухайн газар оронд байнга оршин суугч хүмүүс
- нутгийн аялга - тухайн газар орны хүн ардын аман ярианы өвөрмөц ялгаа
- нутгийн захиргаа - тухайн орон газрын захиргаа
- нутгийн идээ - а. Харьяалагдах газар орноос авчирсан хүнсний зүйл; б. Өөрийн амьдарч ахуй газар орны хүнсний зүйл
- нутаг буцах - а. Амьдарч буй газар орон луугаа явах, харих; б. [шилжсэн] Нас барах
- нутгийн судлал - тухайн орон газрын түүх, газар зүй, ашигт малтмал зэргийг шинжлэн судлах нь
... үргэлжлүүлэн харах ...- нутгийн хүн - нэг газарт амьдардаг болон төрж өссөн хүмүүс
- харийн нутаг - гадаадын улс орон
- хүний нутаг - а. Харийн нутаг б. Амьдарч байгаагүй газар нутаг
- газар нутаг - эх нутаг
- нутаг ус - төрж өссөн, амьдарч буй орон нутаг
- нутаг усныхан - тухайн хүнийхээ нэг газар амьдарч буй хүмүүс
- нутаг нутгийн хүн - газар газрын хүн, амьдран суудаг орон нутаг өөр хүмүүс
- нутаг сахих - а. Төрсөн газартаа насаараа амьдрах нүүдэл хийлгүй буурин дээрээ удаан суух; б. [шилжсэн] Бүсгүй хүн хадамд гаралгүй гэртээ өтлөх
- нутаг дэвсгэр - тухайн улс орны эзэмшил газар
- эх нутаг - төрж өссөн харьяат орон
- нутаг дархлах - феодлын төрд онцгой хүчин зүтгэгсдэд олгосон газар
- нутаг заагдах - хэргийн шийтгэл болгон амьдрах газрыг нь зааж өгөх, цөлөгдөх
- нутгийн нуруу түших - өсөж төрсөн газар орондоо амьдрах
- нэрийн хор нутгийн бузар - нэр хүнд сэвтээх зүйл гэсэн санаа
- нэг усанд нутагтай, нэг бэлчээрт бараатай - айл аймаг байх
- ноён нутагтаан л хүндтэй, номтой лам газар болгонд хүндтэй - эрдэм мэдлэгтэй хүн хаа ч хэрэг болох гэсэн санаа
- нутгаа голох хүн үгүй, эхээ голох хүүхэд үгүй - муу ч гэсэн өөрийн юм сайхан гэсэн санаа
- айлын нутаг - а. Айлын гэрийн бууц; б. Хөрш саахалтын гэрийн бууц
- нутаг дээр орхигдох - гэрийн буурин дээрээ хаягдах
- нутаг солих - амьдарч буй газраасаа нүүн өөр газар очих, шилжих
- нутаг сэлгэх - нутаг солих
- хар нутаг - айлын нүүсэн эзгүй буурь, бууц
- хар нутагт хаягдах - айлын буурин дээр хоцрох
- буурь нутаг - амьдардаг газар бууц
- нутаг бууц - амьдран суух газар, бууц
- нутаг бэлчээр - мал бэлчих газар
- нутгийн зоргодос - өндөрдүү, навч нь нарийхан урт, цэцэг нь ишнийхээ оройд ургана, шар өнгөтэй, жимс нь зууван хэлбэртэй олон болон нэг наст өвс эмийн найрлагад орно
