1. Юмны хойд этгээд; умар тийш харсан тал: уулын ар (уулын хойд этгээд) - дэлгэрэнгүй...Хонь ямааг хариулахдаа цэлмэг дулаан өдөр уулын ар бэлийг барьж хариулбал зохино. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага;
2. Юмны өвөр этгээдийн эсрэг тал, нүүрийн нөгөө тал:
ар зоо (ар нуруу) -
дэлгэрэнгүй...Ар зоонд нь аварга мангасын хүч бүрдэн төрсөн гэнэ лээ. Дань хүрэл., ар нуруу (нуруу) - Найдангийн ар нуруун чигт бас нэгэн зэвүүн муухай дуу сонсогдов. Д.Цэвэгмид. Хоньчин Найдан., ар шил (а. Уулын хойд шил; б. Шилэн хүзүү), авдрын ар (авдрын хойд тал), байшингийн ар (байшингийн хойд тал), гэрийн ар (гэрийн хойно), толины ар (толины суурь, дүрс харагдахгүй тал), арын хаалга (а. Байшингийн ард байх үүд; б. [шилжсэн] Танил тал), ар өвөр [хоршоо] (юмны өмнө, хойд тал) - Ана мана цохилдоод ар өврөө хазалцаад... Монгол ардын баатарлаг тууль., ар зурхай (сур харвахад, сур өрөх газрын ар этгээдэд нэгэн алд хэмжиж гаргасан зураг), ард нь гарч алга тосох, урд нь гарч уруул унжийлгах [зүйр цэцэн үг] (гуйж гувших);
3. Өнгөн этгээдийн эсрэг тал;
торгоны ар (торгоны нөгөө тал),
цаасны ар (цаасны нөгөө тал);
4. Юмны суурь өнгө:
ар дэвсгэр (юмны суурь болсон өнгө);
5. Үлдсэн, хоцорсон:
ар гэр (юманд удаан хугацаагаар явсан хүний гэр орон, ам бүл) -
дэлгэрэнгүй...Зуны эхээр сургууль тарж, бид тус тусын орон нутаг, ар гэртээ буцах болов. С.Эрдэнэ. Өгүүллэгүүд., цэргийн ар гэр (цэрэгт явсан хүний гэр орон), ар тал (а. Юмны гадаад, хойд, өнгөн бус тал; б. Байлдаан болж байгаа талбараас хойших газар; в. Цэргийн түшиц газар, тулалдаанаас гадуур байх байгууллага, цэргийн анги), арын алба (а. Цэргийн аж ахуйг эрхлэх газар; б. Гэр орны өдөр тутмын ажил);
6. Хойгуур:
араар суух (а. Хойгуур суух; б. Хойргоших),
араар явах (хойгуур явах),
дэлгэрэнгүй... араар нь гарах (хойгуур нь гарах), ар хударгаар нь үйлдэх (хориотой, цээртэй үйлийг эзгүйчлэн амжуулах), *араар (нь) тавих (а. Нүднээс далдуур чадах, хуурч мэхлэх, дөнгөх, давах; б. Эхнэр буюу нөхрөөсөө далдуур өөр хүнтэй явалдах) - Эзгүй хойгуур гэр орондоо ч тогтохгүй, гадуур тэнээд намайгаа араар минь тавиад байдаг юм биш байгаа. Н.Банзрагч. Зам., *араараа тавиулах (бусдад дөнгүүлэх, мэхлүүлэх), *арын хаалгадах (танил талаа ашиглан ажил үйлсээ бүтээх, хэрэг явдлаа гүйцээх).
- уулын ар - уулын хойд этгээд
- ар зоо - ар нуруу
- ар нуруу - нуруу
- ар шил - а. Уулын хойд шил; б. Шилэн хүзүү
- авдрын ар - авдрын хойд тал
- байшингийн ар - байшингийн хойд тал
- гэрийн ар - гэрийн хойно
- толины ар - толины суурь, дүрс харагдахгүй тал
- арын хаалга - а. Байшингийн ард байх үүд; б. [шилжсэн] Танил тал
- ар өвөр - юмны өмнө, хойд тал
... үргэлжлүүлэн харах ...- ар зурхай - сур харвахад, сур өрөх газрын ар этгээдэд нэгэн алд хэмжиж гаргасан зураг
- ард нь гарч алга тосох, урд нь гарч уруул унжийлгах - гуйж гувших
- торгоны ар - торгоны нөгөө тал
- цаасны ар - цаасны нөгөө тал
- ар дэвсгэр - юмны суурь болсон өнгө
- ар гэр - юманд удаан хугацаагаар явсан хүний гэр орон, ам бүл
- цэргийн ар гэр - цэрэгт явсан хүний гэр орон
- ар тал - а. Юмны гадаад, хойд, өнгөн бус тал; б. Байлдаан болж байгаа талбараас хойших газар; в. Цэргийн түшиц газар, тулалдаанаас гадуур байх байгууллага, цэргийн анги
- арын алба - а. Цэргийн аж ахуйг эрхлэх газар б. Гэр орны өдөр тутмын ажил
- араар суух - а. Хойгуур суух; б. Хойргоших
- араар явах - хойгуур явах
- араар нь гарах - хойгуур нь гарах
- ар хударгаар нь үйлдэх - хориотой, цээртэй үйлийг эзгүйчлэн амжуулах
- араар (нь) тавих - а. Нүднээс далдуур чадах, хуурч мэхлэх, дөнгөх, давах; б. Эхнэр буюу нөхрөөсөө далдуур өөр хүнтэй явалдах
- араараа тавиулах - бусдад дөнгүүлэх, мэхлүүлэх
- арын хаалгадах - танил талаа ашиглан ажил үйлсээ бүтээх, хэрэг явдлаа гүйцээх
Ижил үг
