1. Гадна гэдгийн эсрэг, дотоодод: гэрийн дотор (гэрт) - Майхан дотор найм есөн хүн унтана. дэлгэрэнгүй...С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., усан дотор (ус туулан, усанд булхан) - Ойр орчимд хэн ч байхгүй гэдэгт итгэсэн мэт гараа даялан өөд уруугаа харан усан дотор тоглож байгаа энэ хүн, яах аргагүй бүсгүй хүн гэдгийг би танив. Д. Гармаа. Хуучин хэрэм., дотор газар (хятад нутаг) - Би дотор газар явж байгаад ирсэн хүн л дээ. Д. Маам. Орлойн тэнгэр., дотор дэгээ (монгол бөхийн мэх), дотор им (амьтны уураг төмс ил бус им), дотор имтэй хурга (далд төмстэй хурга), дотор хүн (хятад хүн), ой модон дотор (ой модон дунд) - Ой модон дотор идэх ногоо, газрын идээ, төмс, мөөг олж танихдаа сүрхий чадамгай бөгөөд булаг шанд, ус модон дотор олохдоо тун ч сурамгай байв. Б. Ринчен. Заан Залуудай., дотор гадна [хоршоо] (юмны хүрээ хязгаар, харьяа хамаанд орох эс орох зай, эд юмс) - Дотор гадна их хурим барьж хуримлав. В.Инжаннаши. Хөх судар., гай газар дороос, гахай модон дотроос [зүйр цэцэн үг] (гай тотгор гэнэт тохиолддог гэсэн санаа), *гаднаа гяланцаг, дотроо паланцаг (гадаад өнгө нь гоё ганган боловч мөн чанар нь тааруу гэсэн санаа);
2. Хувцасны дотуурх өмсгөл:
дотор хувцас (дотуур хувцас),
дотор цамц (дотуур өмсөх цамц),
дэлгэрэнгүй...дотор өмд (өмдний дотуур өмсөх өмд);
3. [хуучирсан] Зуураа, хоорондоо, дунд:
гэр дотроо (халуун ам бүл дундаа),
олны дотор (өргөн олны дунд)
дэлгэрэнгүй...- Төлийн баярт ирсэн сайчуудын дотор малчин өвгөн Галдан гуай байжээ. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн;
4. [шилжсэн] Сэтгэл санаа, бодол бодлого:
дотор агсах (уур хилэн бадрах, тэсэж ядан байх),
дотор арзас хийх (бие
дэлгэрэнгүй...агзганах), дотор балартах (ухаан балартах) - Доржийн дотор балартаж, тархи толгой нь дүнгэнэнэ. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., дотор бухимдах (уур хилэн ихэд хөдөлж сэтгэл үймрэх) - Энэлэн шаналан дэмий л уйлж зогсохгүйд Санжид аргагүй ангижруулсан бичиг ба алчуур бөлзгийг эх Должинд нь тушааж “Түүнийг алгуураар аргадаж асуу” гээд Санжид дотор бухимдах тул дараагийн гэрт сул үг хэлэлцэхээр очив. Бодоо. Үйлийн чанарыг үлгэрлэсэн үзэмжит өгүүлэл., дотор онгойх (сэтгэлийн зовнил арилах) - Ус ууж, дотор онгойх шиг боллоо. Б. Ринчен. Заан Залуудай., дотор өвдөх (айх зэргээс дотор эвгүйрхэх), дотор өмрөх (энэлэн шаналах), дотор уужрах (сэтгэл тайвшрах) - Сэрүүхэн салхи өмнөөс сэвэлзэж нийслэлийн бүгчимхэн агаарт бухимдан байсан Дугарын дотор уужрах шиг болов. Н. Банзрагч. Зам., дотор хөнхийх (итгэл найдвараа алдах), дотроо цухалдах (дотроо бухимдах), дотор хүйт оргих (бие эвгүйцэх, жихүүдэс хүрэх), дотор хүнтэйгээ ярих (а. Өөрөө өөртэйгөө ярих; б. Бодол санаагаа шүүмжлэх), дотроо санах (ухаандаа тогтоон бодох), хөө шиг дотортой (а. Хорон санаатай; б. Нинжин сэтгэлгүй) - Чи ч мөн хөө шиг дотортой эр юмаа. До. Цэнджав. Тэнгэрт хальсан тоос., муухай дотортой (нинжин сэтгэлгүй) - Чи ийм л муухай дотортой хүн шүү дээ хэмээн огцомхон хэлээд Туулын нүдэнд нулимс мэлтэгнэн ухасхийн гүйчихэв. Ш. Ванчаарай. Нугын цэцэг дэлгэрэхээр., арилсан дотортой (нинжин сэтгэлгүй) - Та нар яасан их хүн ялгадаг арилсан дотортой улс вэ? Адуунд алаг байдаг болохоос хүнд алаг байдаггүй юм. До. Цэнджав. Ёнхор дарханы өв., бөх дотортой (хатуу сэтгэлтэй), өмхий дотортой (муу санаатай) - Хүнээс илүү өмхий дотортой хар үхээрийг цааш харуулахгүй бол хэзээ ч юм, магадгүй маргааш голомтыг маань хийсгэж орхино. С. Надмид. Хар нүдэн., талбиун дотортой (уужим саруул ухаантай) - Тийм хар дотортой хүнтэй өчнөөн жил ханиллаа гэж үү? С.Эрдэнэ. Миний эх орон, миний тоонот., - Доржийн дотор балартаж, тархи толгой нь дүнгэнэнэ. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., хүний эрээн дотроо могойн эрээн гаднаа [зүйр цэцэн үг] (хүний муу санаа ил мэдэгддэггүй гэсэн санаа) - “Хүний эрээн дотроо могойн эрээн гаднаа” гэдэг чинь ямар үнэн үг вэ? гэж Бадамаа уйлан хайлан сүйд болох шахав. До. Цэнджав. Хөх жавар., дотор нь ороод гарсан юм шиг мэдэх [зүйр цэцэн үг] (санаа сэтгэл болон юу бодож байдгийг нь андахгүй сайн мэдэх гэсэн утга);
5. Хугацаанд:
өнөөдрийн дотор (өнөөдөртөө багтаан) -
дэлгэрэнгүй...Намайг өнөөдрийн дотор заавал ир гэж сумын захиргааны даргаас тамга дарсан бичиг ирж байна. П. Лувсанцэрэн. Хөдөөгийн дуун., нэг сарын дотор (нэг сарын хугацаанд) - Гурван хоногийн дотор явах хэрэгтэй болно биз гэжээ. С.Эрдэнэ. Хонгорзул.
Ижил үг
