ДАЛАЙ I  

1. Тив, хуурай газруудыг хүрээлж дэлхийн бөмбөрцгийн гадаргыг хучиж оршдог усан давхарга: дэлгэрэнгүй...Атлантын далай (америкийн зүүн эргээс африк, европын баруун эрэг хүртэл хэмжээтэй дэлхийн хоёр дахь том далай. Дэлхийн гадаргын 20%-г эзэлнэ), гадаад далай (дэлхийн бөмбөрцгийн хуурай газруудыг хүрээлэн тогтсон их ус; Атлантын далай, Энэтхэгийн далай, Номхон далай) - Бадрангуйг уурхайгаас гарч ирэхэд хаврын мэлтгэр улаан наран дорно уулын оройгоор мандан гарч, үүлгүй хөх тэнгэр хэмжээ хязгааргүй их гадаад далай шиг цэнхэртэж байв. С. Лочин. Сэтгэлийн өнгө., Номхон далай (Евроазийн эх газрын зүүн эргээс америкийн баруун эрэг хүртэлх далай) - Хэдхэн жилийн дараа говьд аягүй том далай, гол мөрөн үүсэж, ногоо зүлэгтэй, ой шугуйтай, загас жараахайтай болоод, тэр, манай говийн далайд, Номхон далай, Атлантын далайгаас том том усан онгоцууд ирдэг, тээвэр хийдэг болно. Д. Урианхай. “Улаан инээдтэй” бөмбөг., Хойд мөсөн далай (дэлхийн бөмбөрцгийн хойд туйл орчмын мөсөн бүрхүүл), Энэтхэгийн далай (Евроазийн эх газрын өмнөх эргээс өмнөд туйл хүртэлх далай), сүн далай (сүүн далай, сүүт далай; Бурхны шашны номлол ёсоор Сүмбэр уулыг тойрон хүрээлж орших долоон далайн (давст, архины, усны, сүүн, тараг, тосон, балын) нэгний нэр) - Сүмбэр уул минь найгалаа, Сүн далай цалгилаа. Халх ардын тууль., далай судлагч (далай судлалын мэргэжилтэн), далай судлал (далай тэнгисийн физик, хими, биологи, геологийн төрх үзэгдлийн тухай шинжлэх ухаан), далай үзэх (далай нүдээр харах), дөрвөн далай (а. Өтлөх, төрөх, өвдөх, үхэх; б. Дөрвийн тооны ёгт нэр), далайгаар аялах (далайг сонирхон үзэж, зорчин явах), далайгаар зорчих (далайгаар явж өнгөрөх), далайгаар зугаалах (зугаацан аялах), далайгаар явах (далайд хөлөг онгоц сэлт ашиглан зорчих), далайн ам (а. Усан онгоц зогсох боломжийн газар; б. Далайн булан доторх гарам), далайн амьд бодис (далайд амьдардаг амьтан, ургамал), далайн арал (далай тэнгис дундах хуурай газар), далайн боомт (а. Далайн ам сүвийг хаасан бэхлэлт; б. Усан онгоцны зогсоол - Варнемюнде бол Балтийн тэнгисийн торгон эрэг дээр барьсан голцуу хуучин хөрөнгөтөн баячуулын шилтгээн улаан ваар дээвэрт нэг хоёр давхар байшин бүхий багахан хот, далайн боомт юм. С. Эрдэнэ. Изабелла), далайн булан (далай тэнгис хуурай газар руу түрж орсон хэсэг; Персийн булан, Бингалийн булан), далайн газар (далай тэнгис дээрх зай, уртыг бодох нэгж; нэг далайн газар нь мянга найман зуун тавин хоёр метртэй тэнцэнэ), далайн гаралт (далайгаас авч ашиглах амьтан, ургамал), далайн гарам (далайн эрэг хавийн онгоцны зогсоол), далайн гахай сэлэлт (усан спортын нэгэн төрлийн сэлэлт), далайн гуу (далайн хөвөө орчмын ёроолоор тархаж байдаг урт гүн гуу, хоёр хажуу нь нэлээд эгц бөгөөд гүнээрээ зургаан мянган метр илүү, уртаараа хэдэн мянган километр үргэлжилсэн байдаг; далайн цээл), далайн даваа (далайн ёроолын нуруу; эх газар болон эх газрын залгаагаас алс их далайн дундах ёроолд орших өндөрлөг газар) далайн давалгаа (хүчит салхи зэргээс болж далайн усанд гарсан их долгион) - Майхны тэртээгээс тив дэлхий даяар цуутай нэгэн хамтлагийн дуу хоолой ханан хясаа мөргөн сувдрах далайн давалгаа, хаана буухаа мэдэхгүй түг түмэн цахлайг сэтгэлд нисгэн хангинана. А. Шартолгой. Үүлэн чөлөөний нар., , далайн давс (далайн уснаас хатааж авсан нунтаг давс, голдуу идэш, уушинд хэрэглэнэ), далайн дэнж (эх газар буюу эх газрын залгаагаас алс их далайн дундах ёроолд орших тавцан хэлбэртэй өндөрлөг газар), далайн дээрэмчин (далайн зорчигчдыг уулгалан тонон дээрэмддэг хүн), далайн жуулчин (далайгаар аялагч), далайн загас (далайн усанд зохицон амьдардаг загас), далайн зураг (далайн аялалд хэрэглэдэг чиг олох зураг), далайн исгэрэлт (далайн ёроол дахь газар хөдлөлт болон салхи шорооноос үүссэн далайн усны шуугиант донсолгоо; ийм исгэрэлт гарвал далайн ус хуурай газар руу түрж гай гамшиг болдог), далайн мандал (далайн усны гадаргуу, далайн түвшин) - Бяцхан нүүдэл тал газрын зэрэглээнээ торолзон, бүрэлзэн ой гаран, далд орох нь тэнгис далайн мандал дээгүүр чанагшлан яваа хөлөг онгоц мэт харагдана. С. Дашдооров. Говийн өндөр., далайн нисэх хүчин (а. Далайн цэргийг хамгаалах нисэх онгоцны хэсэг; б. Далайн асар том хөлөг онгоцон дээр байрлах цэргийн анги салбар), далайн ногоо (хүнсэнд хэрэглэдэг далайн ургамлын ерөнхий нэр), далайн нуруу (далайн ёроол дахь уул нуруу, далайн даваа, хяр; далайн нуруу нь хуурай газрын уул нуруунаас урт, хоёр хажуу нь нэлээд эгц байдаг), далайн орнууд (далайн эрэг хавийн болоод арал, хойгт оршдог улс орон), далайн өвчин (далайд удаан зорчсоноос хүнд тусах нэг төрлийн өвчин), далайн сувд (далайн хясааны хавтасны дотор гардаг жижигхэн бөөрөнхий танан ур, ургацаг), далайн судлал (далайн усны физик химийн чанар, далайн давалгаа, далайн элдэв үзэгдэл, далайн ус ба далай доторх амьд бодисын харилцааг судалдаг шинжлэх ухаан), далайн тан (далайн хөвөөний элс сайртай газар), далайн таталт (далайн ус гүн тийш давалгаалан түвшин багасах үзэгдэл), далайн түвшин (далайн усны түвшнийг дунджаар тогтоож түүгээр газрын өндөр намыг тодорхойлох шинжлэх ухаанд хөдөлбөргүй үндэс болгосон цэг), далайн түлхэлт (далайн ус эрэг тийш давалгаалан түвшин нэмэгдэх үзэгдэл), далайн тээвэр (далайгаар тээвэрлэх тээвэр), далайн урсгал (далайн таталт, түлхэлттэй их хэмжээний ус тогтсон нэг чиглэлд харьцангуй тогтмол хурдцаар хэвтээ чигт урсан хөдлөх хөдөлгөөн), далайн ус (далайн ай савыг дүүргэж буй их ус) - Нар их талаас хүйс тасрах адил тэнгэрт хөөрч, Хасагт хайрхан уулсын ар ониор далайн ус сад тавин орж ирэх адил хөхөртөн нүүгэлтэж, хөлгүй цэнхэр зэрэглээ цэлэлзэж эхлэв. С. Пүрэв. Гандиймаа Нутагтаа бий., далайн хар салхи (номхон далайн баруун хэсэгт ихэвчлэн тохиолддог маш их хүчит шуурга), далайн хөдлөлт (далайн ёроол болон далайн дагуу оронд газар хөдлөлөөр үүсдэг далайн донслолт; ердөө хэдхэн хором үргэлжилнэ), далайн хөлөг (далай тэнгисээр аялахад тохиромжтой хөлөг онгоц), далайн хуй (туйлын хүчтэй бөгөөд далайн багахан хэсгийг хамрах хуй салхи, секундэд зуу гаруй метр хурдтай бөгөөд хуурай газрын ургаа модыг үндсээр нь булгалж, барилга, тариаланг эвдэн сүйтгэх аюултай байдаг), далайн хутгуур (далайн даваа хийгээд далайн гуунаас бусад ёроол нь дээш байдаг, далайн гүнд байдаг газар; далайн хутгуурын талбай нь далайн талбайн далан найман хувийг эзэлнэ), далайн хүйс (далайн гол төв хэсэг) - Ганбат Нансалмаа хоёр далайн хүйс дээр гурав хонолоо. С. Эрдэнэ. Баруун сарьдгийн вансэмбэрүү., далайн цэрэг (далайд алба хаадаг усан цэрэг), далайн шуугиан (далайн исгэрэлт), далайн шуурга (туйлын хүчтэй бөгөөд далай хавийн их хэмжээг хамарсан салхи), далайн шүр (далайд ургадаг шүрний зүйл) - Таван аянчны олон хоногийн урт аян шувтрах тийшээ хандаж нэгэн өглөөний өөд улаан нарнаар тэдний нүдний өмнө мэлтэлзсэн далай харагдав. Б.Ринчин. Заан Залуудай., нуур далай [хоршоо] (их хэмжээний тогтмол ус) - Гол мөрөн бүрээс цангаагаа гаргаж нуур далай бүрээс морио усалж явлаа. С. Удвал. Их хувь заяа;

---

2. Далайд орших амьтан ургамлын төрөл зүйлийн нэр: далай хас [ургамал] (салааны үзүүрт том навчтай, навчнаас гурваас дөрвөн иш гарч, дэлгэрэнгүй...намуу цэцгийн адил хонгорцоглон ургадаг, цэцэглэсний дараа гилбэгнэсэн сайхан өнгөтэй нэг төрлийн цэцэг), далайн арслан [амьтан] (бие том, хоёроос гурав аравны таван метр урт, хүнд нь гурван зуун тавиас долоон зуун килограмм хүрдэг, хүзүү чээжиндээ арслангийнх мэт дэлтэй, далайд оршдог сэлүүр хөлтний багт багтдаг, сүүгээр бойжигч амьтан, төрөл олон), далайн баавгай [амьтан] (дунд зэргийн биетэй, хөдөлгөөн удаавтар, далайд амьдардаг амьтан), далайн байцай [ургамал] (эм, хүнсэнд хэрэглэдэг нэгэн зүйл замаг), далайн бортгондой [амьтан] (өргөст арьстны ангийн овог; бие нь тэгш хэмтэй, хорхой хэлбэртэй, хоёр метр урт, далайн хөвөгч амьтнаар хооллодог агнуурын амьтан), далайн ван хавч [амьтан] (шил мэт тунгалаг, нэвт үзэж болохуйц биетэй, цэцгийн нь гурван хувийн нэгийг их нүдтэй, далайн гүнд оршдог нэгэн төрлийн хавч), далайн гахай [амьтан] (хадуур шиг хэлбэр бүхий сэлүүртэй, шувууных шиг хошуутай, харавтар нуруу толгойтой, цайвар хэвлийтэй, сүргээрээ явдаг, халимын төрлийн хөхтөн амьтан), далайн дал мод [ургамал] (навч ишийн үзүүрт хуниастай ургадаг, ишинд нь хялгас арьс байхгүй хэлбэр байдлаараа хялгаст модтой адил нэг зүйлийн ургамал), далайн дорго [амьтан] (хэлбэр төрхөөрөө дорготой төстэй, сайхан арьс үстэй, далайд амьдардаг, нэг зүйлийн амьтан), далайн дун мод [ургамал] (хэлбэр байдал нь нарстай адил, туулайн бөөр мэт болоод арай жижиг, гурван уулзвар бүхий үртэй мод), далайн заан [амьтан] (биеийн урт гурваас дөрвөн алд хүрдэг, эрийнх нь хамар зааных шиг хэлбэртэй, усны ирвэсийн нам, далбаа хөлтний язгуурт хамаарах амьтан; далайн зааны өөх, арьсыг ашигладаг), далайн зараа [амьтан] (бие нь бөөрөнхийдүү олон хэлбэртэй, зарааных шиг шивүүр өргөстэй, сээр нуруугүйтний хүрээний өргөст арьстны ангид багтдаг; олон зуун зүйл бий), далайн зарьяа [амьтан] (далайн зараа нэг төрлийн загас), далайн илжиг [амьтан] (хэлбэр байдал нь илжигтэй төсөөтэй, хөхөл нь огт нордоггүй, усанд оршдог нэг төрлийн амьтан), далайн ирвэс [амьтан] (далайн хав; олноороо далайд амьдардаг хөхтөн амьтан), далайн морь [амьтан] (чээжин биеийнх нь хэлбэр мориных шиг, арьс зузаан, өнгө хар бараан, бараг үегүй, соёо урт, ам том, бие хүнд бөгөөд урт, сэлүүр хөлтэй сүүн тэжээлт амьтан; арьс, өөх, мах, соёог нь ашигладаг), далайн мөгөөрс [амьтан] (хэлбэр сийрсэн бүрх малгайн адил хөндлөн гулд хэд хэдэн тохой их, толгой нүд гэдэс дотор байхгүй, сам хорхойн хүчийг түшиж дэгдэн явдаг, усны амьтны мах иддэг нэг төрлийн амьтан), далайн мөөг [ургамал] (чихэртэй цайнд ургадаг хөрөнгийн мөөг, мөөг нянгийн хам оршил; мөөг нь чихэр, спирт, нян нь цууны хүчил ялгаруулдаг; хөрөнгөөр нь эмчилгээний ундаа хийдэг), далайн наймаалж [амьтан] (хавьсны хоёр хажуу шовхгор, хойд хоёр хөл салаагүй, хөлийн үзүүр этгээд хавтгай, хавтасны үзүүрт сондуутай далайд амьдардаг хорхой), далайн нохой [амьтан] (далай тэнгист амьдардаг, сүүгээр бойждог, том биетэй амьтны ерөнхий нэр; дотроо төрөл зүйл олон), далайн од [амьтан] (цацран гэрэлтэж буй од мэт хэлбэртэй, далайн таван хошууны нэгэн зүйл), далайн сам хорхой [амьтан] (хэлбэр нь голын сам хорхойтой адил бие том, далайд оршдог нэг зүйлийн хорхой), далайн саргай цэцэг [ургамал] (мөнх ногоон, бутархаг модонд ургадаг цагаан өнгийн цэцэг, үүнээс анхилуун сайхан тос гарган авна), далайн сонгино [ургамал] (биедээ нялцгай шүүстэй, газар доорх хайрслаг иш нь маш том, навч нь өргөн хавтгай, тэвнэ хэлбэртэй, бутлан ургадаг, олон наст өвслөг ургамал; навчны иш дотроос ургах цэцэг нь ишийн оройд цацаг хэлбэртэй баг цэцэг бүрэлдэж жижиг цагаан цэцэг дэлгэрнэ; хайрслаг ишээр нь зүрх тамиржуулах эм хийдэг), далайн таван хошуу [амьтан] (бие нь таван хошуу мэт хэлбэртэй, зарим нь дөч орчим салаа, хошуутай, далайд оршдог өргөст амьтны ангид хамаарах нэг төрлийн амьтан), далайн тагтаа [амьтан] (хөвчин бие нь үнсэн хөх өнгөтэй, хүзүүндээ нэг үе хар чандартай, хөх шийр нь цайвар улаан, голдуу далайн орчмоор нутагладаг нэг төрлийн шувуу), далайн тахиа [амьтан] (улаан шар, улаан хөх, хурц тод өнгө бүхий дэвүүр шиг сэлүүртэй, гоёмсог, тахиа шиг дуугардаг төдийгүй архирах, хурхирах, хүнгэнэх чимээ гаргадаг, халуун орны далай тэнгист амьдардаг дунд зэргийн биетэй нэг төрлийн загас), далайн тотиг [амьтан] (бие бараавтар, ар ба омруу цагаан, эрхий байхгүй, нэг төрлийн шувуу), далайн туулай [амьтан] (биеийн урт нь хоёр аравны таван метр, хүнд нь хоёр зуун тавин килограмм хүрдэг, нуруун тал, үсний өнгө хар саарал, зарим нь нуруундаа том цагаан толботой, өехий цагаан саарал, мөс цасанд нүх ухаж оршдог, сүүн тэжээлтэй том амьтан; агнаж арьс, өөхийг нь ашиглана), далайн удвал [амьтан] (хөндий хэвэлтэн, ясгүй, гоногор биетэй, бие дээр нь их бага тэмтрүүлтэй, хурц гоёхон өнгөтэй; далайн ёроолын хад чулуун дээр наалдан жижиг загасаар хооллодог), далайн урьдал жимс [ургамал] (иш болоод мод нь гурваас дөрвөн тохой илүү өндөр, өвөл цэцэглэдэг жимс), далайн үхэр [амьтан] (загасан үхэр), далайн хав [амьтан] (нохойтой төстэй, загас идэж амьдардаг, дөрвөн мөч нь ахар, сэлүүр мэт, үс нь богино шаргал бөгөөд хүрэн хар толботой, өвөр хэвлий нь цайвар нэгэн зүйлийн амьтан; усны ирвэс ч гэдэг; мах өөх арьсыг нь хэрэглэдэг), далайн халиу [амьтан] (далайн зараа, далайн загас болон нялцгай биетнийг идэж амьдардаг, амрах, үржихдээ хуурай газар гардаг, халиутай төстэй, өмнө мөч нь ахар, хойд мөч нь урт хуруундаа сарьстай, далайд шумбахдаа сайн, нэгэн зүйлийн хөхтөн; арьс нь ихээхэн үнэ хүрнэ), далайн хараацай [амьтан] (өд нь харавтар хүрэн, савар нь хар бөгөөд сарьстай, үргэлж далай дээгүүр халин нисэж, жижиг загас, сам хорхойгоор хооллодог, хараацайтай төстэй, нэгэн зүйлийн шувуу; салхич шувуу), далайн хас [ургамал] (нэгэн зүйл цэцгийн нэр), далайн хөвөн [амьтан] (олонх нь далайн ёроол дахь чулуулгийн завсарт амьдардаг боловч зарим нь цэнгэг усанд амьдардаг, дангаар болон сүргээр бусдын арьс, хайрс, гадаргуу дээр тогтож, усны дотроос органик бодисыг шүүж иддэг, төрөл зүйл олон, олон эст амьтан), далайн хулгана [амьтан] (далайн хөвөө дагуу элс шаварт нуугдаж амьдардаг, бие нь орхиц хэлбэртэй, амаа тойроод арван таван тэмтрүүлтэй, хүрэн ба шаравтар өнгөтэй, өргөст арьстан; далайн шөвөг), далайн цагаан ногоо [ургамал] (өнгө хөхөвтөр, навч өргөн болоод урт, идшинд хэрэглэдэг далайн ургамал), далайн цахлай [амьтан] (хэлбэр нь цагаан тахианы адил, ар бие нь үнсэн өнгөтэй, жигүүр бараан, сүүл цагаан, зарим сам хорхой иддэг далайн эргээр амьдардаг нэг төрлийн шувуу), далайн чавга [ургамал] (ази тивийн баруун хэсэг, африк тивийн хойд хэсэгт ургадаг, үр нь уртавтар бөгөөд дундуураа ховилтой, өдлөг нийлмэл навч нь урт бөгөөд модныхоо оройд ургадаг, цэцэг нь ганц бэлхтэй, ондоо гэртэй, махлаг түрүү хэлбэрт цэцэг бүрэлдээд чавга хэлбэртэй шүүслэг жимс суудаг, мөнх ногоон тураг мод), далайн чоно [амьтан] (хэлбэр нь чоно хулгана мэт, урт нь зуун гучин дөрвөн сантиметр, хүнд нь хорин килограмм хүрдэг далайн загас), далайн шил өвс [ургамал] (шугаман навчны ихэнх нь ёзоороосоо багларан ургадаг, бөөн хэлбэртэй, чийгтэй элсэрхэг хужиртай газар юмуу, далайн эрэг хавиар ургадаг, олон наст өвс), далайн шуламс [амьтан] (дүрс байдал маш сонин, толгой том, ам өргөн, нуруундаа сондуутай, өмнөд шивэр урт, биеийн урт хоёр метр хүрдэг, Хар далай, Газрын дундад тэнгист байдаг, сондуут загасны язгуурт хамаарах загас); 2. [шилжсэн] Өргөн уудам нутаг - Мэнэн шарга номины өргөн их говиуд, Өмнө зүгийн манлай болсон элсэн манхан далайнууд. Д.Нацагдорж. Миний нутаг., далайн ван [одон орон] (нарны аймгийн найм дахь гараг).

---

• Атлантын далай - америкийн зүүн эргээс африк, европын баруун эрэг хүртэл хэмжээтэй дэлхийн хоёр дахь том далай. Дэлхийн гадаргын 20%-г эзэлнэ
• гадаад далай - дэлхийн бөмбөрцгийн хуурай газруудыг хүрээлэн тогтсон их ус Атлантын далай, Энэтхэгийн далай, Номхон далай
• Номхон далай - Евроазийн эх газрын зүүн эргээс америкийн баруун эрэг хүртэлх далай
• Хойд мөсөн далай - дэлхийн бөмбөрцгийн хойд туйл орчмын мөсөн бүрхүүл
• Энэтхэгийн далай - Евроазийн эх газрын өмнөх эргээс өмнөд туйл хүртэлх далай
• сүн далай - сүүн далай, сүүт далай Бурхны шашны номлол ёсоор Сүмбэр уулыг тойрон хүрээлж орших долоон далайн (давст, архины, усны, сүүн, тараг, тосон, балын) нэгний нэр
• далай судлагч - далай судлалын мэргэжилтэн
• далай судлал - далай тэнгисийн физик, хими, биологи, геологийн төрх үзэгдлийн тухай шинжлэх ухаан
• далай үзэх - далай нүдээр харах
• дөрвөн далай - а. Өтлөх, төрөх, өвдөх, үхэх; б. Дөрвийн тооны ёгт нэр
... үргэлжлүүлэн харах ...
далайгаар аялах - далайг сонирхон үзэж, зорчин явах
далайгаар зорчих - далайгаар явж өнгөрөх
далайгаар зугаалах - зугаацан аялах
далайгаар явах - далайд хөлөг онгоц сэлт ашиглан зорчих
далайн ам - а. Усан онгоц зогсох боломжийн газар; б. Далайн булан доторх гарам
далайн амьд бодис - далайд амьдардаг амьтан, ургамал
далайн арал - далай тэнгис дундах хуурай газар
далайн боомт - а. Далайн ам сүвийг хаасан бэхлэлт; б. Усан онгоцны зогсоол
далайн булан - далай тэнгис хуурай газар руу түрж орсон хэсэг Персийн булан, Бингалийн булан
далайн газар - далай тэнгис дээрх зай, уртыг бодох нэгж нэг далайн газар нь мянга найман зуун тавин хоёр метртэй тэнцэнэ
далайн гаралт - далайгаас авч ашиглах амьтан, ургамал
далайн гарам - далайн эрэг хавийн онгоцны зогсоол
далайн гахай сэлэлт - усан спортын нэгэн төрлийн сэлэлт
далайн гуу - далайн хөвөө орчмын ёроолоор тархаж байдаг урт гүн гуу, хоёр хажуу нь нэлээд эгц бөгөөд гүнээрээ зургаан мянган метр илүү, уртаараа хэдэн мянган километр үргэлжилсэн байдаг далайн цээл
далайн даваа - далайн ёроолын нуруу эх газар болон эх газрын залгаагаас алс их далайн дундах ёроолд орших өндөрлөг газар
далайн давлагаа - хүчит салхи зэргээс болж далайн усанд гарсан их долгион
далайн давс - далайн уснаас хатааж авсан нунтаг давс, голдуу идэш, уушинд хэрэглэнэ
далайн дэнж - эх газар буюу эх газрын залгаагаас алс их далайн дундах ёроолд орших тавцан хэлбэртэй өндөрлөг газар
далайн дээрэмчин - далайн зорчигчдыг уулгалан тонон дээрэмддэг хүн
далайн жуулчин - далайгаар аялагч
далайн загас - далайн усанд зохицон амьдардаг загас
далайн зураг - далайн аялалд хэрэглэдэг чиг олох зураг
далайн исгэрэлт - далайн ёроол дахь газар хөдлөлт болон салхи шорооноос үүссэн далайн усны шуугиант донсолгоо ийм исгэрэлт гарвал далайн ус хуурай газар руу түрж гай гамшиг болдог
далайн мандал - далайн усны гадаргуу, далайн түвшин
далайн нисэх хүчин - а. Далайн цэргийг хамгаалах нисэх онгоцны хэсэг; б. Далайн асар том хөлөг онгоцон дээр байрлах цэргийн анги салбар
далайн ногоо - хүнсэнд хэрэглэдэг далайн ургамлын ерөнхий нэр
далайн нуруу - далайн ёроол дахь уул нуруу, далайн даваа, хяр далайн нуруу нь хуурай газрын уул нуруунаас урт, хоёр хажуу нь нэлээд эгц байдаг
далайн орнууд - далайн эрэг хавийн болоод арал, хойгт оршдог улс орон
далайн өвчин - далайд удаан зорчсоноос хүнд тусах нэг төрлийн өвчин
далайн сувд - далайн хясааны хавтасны дотор гардаг жижигхэн бөөрөнхий танан ур, ургацаг
далайн судлал - далайн усны физик химийн чанар, далайн давалгаа, далайн элдэв үзэгдэл, далайн ус ба далай доторх амьд бодисын харилцааг судалдаг шинжлэх ухаан
далайн тан - далайн хөвөөний элс сайртай газар
далайн таталт - далайн ус гүн тийш давалгаалан түвшин багасах үзэгдэл
далайн түвшин - далайн усны түвшнийг дунджаар тогтоож түүгээр газрын өндөр намыг тодорхойлох шинжлэх ухаанд хөдөлбөргүй үндэс болгосон цэг
далайн түлхэлт - далайн ус эрэг тийш давалгаалан түвшин нэмэгдэх үзэгдэл
далайн тээвэр - далайгаар тээвэрлэх тээвэр
далайн урсгал - далайн таталт, түлхэлттэй их хэмжээний ус тогтсон нэг чиглэлд харьцангуй тогтмол хурдцаар хэвтээ чигт урсан хөдлөх хөдөлгөөн
далайн ус - далайн ай савыг дүүргэж буй их ус
далайн хар салхи - номхон далайн баруун хэсэгт ихэвчлэн тохиолддог маш их хүчит шуурга
далайн хөдлөлт - далайн ёроол болон далайн дагуу оронд газар хөдлөлөөр үүсдэг далайн донслолт ердөө хэдхэн хором үргэлжилнэ
далайн хөлөг - далай тэнгисээр аялахад тохиромжтой хөлөг онгоц
далайн хуй - туйлын хүчтэй бөгөөд далайн багахан хэсгийг хамрах хуй салхи, секундэд зуу гаруй метр хурдтай бөгөөд хуурай газрын ургаа модыг үндсээр нь булгалж, барилга, тариаланг эвдэн сүйтгэх аюултай байдаг
далайн хутгуур - далайн даваа хийгээд далайн гуунаас бусад ёроол нь дээш байдаг, далайн гүнд байдаг газар далайн хутгуурын талбай нь далайн талбайн далан найман хувийг эзэлнэ
далайн хүйс - далайн гол төв хэсэг
далайн цэрэг - далайд алба хаадаг усан цэрэг
далайн шуугиан - далайн исгэрэлт
далайн шуурга - туйлын хүчтэй бөгөөд далай хавийн их хэмжээг хамарсан салхи
далайн шүр - далайд ургадаг шүрний зүйл
нуур далай - их хэмжээний тогтмол ус
далай хас - салааны үзүүрт том навчтай, навчнаас гурваас дөрвөн иш гарч, намуу цэцгийн адил хонгорцоглон ургадаг, цэцэглэсний дараа гилбэгнэсэн сайхан өнгөтэй нэг төрлийн цэцэг
далайн арслан - бие том, хоёроос гурав аравны таван метр урт, хүнд нь гурван зуун тавиас долоон зуун килограмм хүрдэг, хүзүү чээжиндээ арслангийнх мэт дэлтэй, далайд оршдог сэлүүр хөлтний багт багтдаг, сүүгээр бойжигч амьтан, төрөл олон
далайн баавгай - дунд зэргийн биетэй, хөдөлгөөн удаавтар, далайд амьдардаг амьтан
далайн байцай - эм, хүнсэнд хэрэглэдэг нэгэн зүйл замаг
далайн бортгондой - өргөст арьстны ангийн овог бие нь тэгш хэмтэй, хорхой хэлбэртэй, хоёр метр урт, далайн хөвөгч амьтнаар хооллодог агнуурын амьтан
далайн ван хавч - шил мэт тунгалаг, нэвт үзэж болохуйц биетэй, цэцгийн нь гурван хувийн нэгийг их нүдтэй, далайн гүнд оршдог нэгэн төрлийн хавч
далайн гахай - хадуур шиг хэлбэр бүхий сэлүүртэй, шувууных шиг хошуутай, харавтар нуруу толгойтой, цайвар хэвлийтэй, сүргээрээ явдаг, халимын төрлийн хөхтөн амьтан
далайн дал мод - навч ишийн үзүүрт хуниастай ургадаг, ишинд нь хялгас арьс байхгүй хэлбэр байдлаараа хялгаст модтой адил нэг зүйлийн ургамал
далайн дорго - хэлбэр төрхөөрөө дорготой төстэй, сайхан арьс үстэй, далайд амьдардаг, нэг зүйлийн амьтан
далайн дун мод - хэлбэр байдал нь нарстай адил, туулайн бөөр мэт болоод арай жижиг, гурван уулзвар бүхий үртэй мод
далайн заан - биеийн урт гурваас дөрвөн алд хүрдэг, эрийнх нь хамар зааных шиг хэлбэртэй, усны ирвэсийн нам, далбаа хөлтний язгуурт хамаарах амьтан далайн зааны өөх, арьсыг ашигладаг
далайн зараа - бие нь бөөрөнхийдүү олон хэлбэртэй, зарааных шиг шивүүр өргөстэй, сээр нуруугүйтний хүрээний өргөст арьстны ангид багтдаг олон зуун зүйл бий
далайн зарьяа - далайн зараа нэг төрлийн загас
далайн илжиг - хэлбэр байдал нь илжигтэй төсөөтэй, хөхөл нь огт нордоггүй, усанд оршдог нэг төрлийн амьтан
далайн ирвэс - далайн хав олноороо далайд амьдардаг хөхтөн амьтан
далайн морь - чээжин биеийнх нь хэлбэр мориных шиг, арьс зузаан, өнгө хар бараан, бараг үегүй, соёо урт, ам том, бие хүнд бөгөөд урт, сэлүүр хөлтэй сүүн тэжээлт амьтан арьс, өөх, мах, соёог нь ашигладаг
далайн мөгөөрс - хэлбэр сийрсэн бүрх малгайн адил хөндлөн гулд хэд хэдэн тохой их, толгой нүд гэдэс дотор байхгүй, сам хорхойн хүчийг түшиж дэгдэн явдаг, усны амьтны мах иддэг нэг төрлийн амьтан
далайн мөөг - чихэртэй цайнд ургадаг хөрөнгийн мөөг, мөөг нянгийн хам оршил мөөг нь чихэр, спирт, нян нь цууны хүчил ялгаруулдаг хөрөнгөөр нь эмчилгээний ундаа хийдэг
далайн наймаалж - хавьсны хоёр хажуу шовхгор, хойд хоёр хөл салаагүй, хөлийн үзүүр этгээд хавтгай, хавтасны үзүүрт сондуутай далайд амьдардаг хорхой
далайн нохой - далай тэнгист амьдардаг, сүүгээр бойждог, том биетэй амьтны ерөнхий нэр дотроо төрөл зүйл олон
далайн од - цацран гэрэлтэж буй од мэт хэлбэртэй, далайн таван хошууны нэгэн зүйл
далайн сам хорхой - хэлбэр нь голын сам хорхойтой адил бие том, далайд оршдог нэг зүйлийн хорхой
далайн саргай цэцэг - мөнх ногоон, бутархаг модонд ургадаг цагаан өнгийн цэцэг, үүнээс анхилуун сайхан тос гарган авна
далайн сонгино - биедээ нялцгай шүүстэй, газар доорх хайрслаг иш нь маш том, навч нь өргөн хавтгай, тэвнэ хэлбэртэй, бутлан ургадаг, олон наст өвслөг ургамал навчны иш дотроос ургах цэцэг нь ишийн оройд цацаг хэлбэртэй баг цэцэг бүрэлдэж жижиг цагаан цэцэг дэлгэрнэ хайрслаг ишээр нь зүрх тамиржуулах эм хийдэг
далайн таван хошуу - бие нь таван хошуу мэт хэлбэртэй, зарим нь дөч орчим салаа, хошуутай, далайд оршдог өргөст амьтны ангид хамаарах нэг төрлийн амьтан
далайн тагтаа - хөвчин бие нь үнсэн хөх өнгөтэй, хүзүүндээ нэг үе хар чандартай, хөх шийр нь цайвар улаан, голдуу далайн орчмоор нутагладаг нэг төрлийн шувуу
далайн тахиа - улаан шар, улаан хөх, хурц тод өнгө бүхий дэвүүр шиг сэлүүртэй, гоёмсог, тахиа шиг дуугардаг төдийгүй архирах, хурхирах, хүнгэнэх чимээ гаргадаг, халуун орны далай тэнгист амьдардаг дунд зэргийн биетэй нэг төрлийн загас
далайн тотиг - бие бараавтар, ар ба омруу цагаан, эрхий байхгүй, нэг төрлийн шувуу
далайн туулай - биеийн урт нь хоёр аравны таван метр, хүнд нь хоёр зуун тавин килограмм хүрдэг, нуруун тал, үсний өнгө хар саарал, зарим нь нуруундаа том цагаан толботой, өехий цагаан саарал, мөс цасанд нүх ухаж оршдог, сүүн тэжээлтэй том амьтан агнаж арьс, өөхийг нь ашиглана
далайн удвал - хөндий хэвэлтэн, ясгүй, гоногор биетэй, бие дээр нь их бага тэмтрүүлтэй, хурц гоёхон өнгөтэй далайн ёроолын хад чулуун дээр наалдан жижиг загасаар хооллодог
далайн урьдал жимс - иш болоод мод нь гурваас дөрвөн тохой илүү өндөр, өвөл цэцэглэдэг жимс
далайн үхэр - загасан үхэр
далайн хав - нохойтой төстэй, загас идэж амьдардаг, дөрвөн мөч нь ахар, сэлүүр мэт, үс нь богино шаргал бөгөөд хүрэн хар толботой, өвөр хэвлий нь цайвар нэгэн зүйлийн амьтан усны ирвэс ч гэдэг мах өөх арьсыг нь хэрэглэдэг
далайн халиу - далайн зараа, далайн загас болон нялцгай биетнийг идэж амьдардаг, амрах, үржихдээ хуурай газар гардаг, халиутай төстэй, өмнө мөч нь ахар, хойд мөч нь урт хуруундаа сарьстай, далайд шумбахдаа сайн, нэгэн зүйлийн хөхтөн арьс нь ихээхэн үнэ хүрнэ
далайн хараацай - өд нь харавтар хүрэн, савар нь хар бөгөөд сарьстай, үргэлж далай дээгүүр халин нисэж, жижиг загас, сам хорхойгоор хооллодог, хараацайтай төстэй, нэгэн зүйлийн шувуу салхич шувуу
далайн хас - нэгэн зүйл цэцгийн нэр
далайн хөвөн - олонх нь далайн ёроол дахь чулуулгийн завсарт амьдардаг боловч зарим нь цэнгэг усанд амьдардаг, дангаар болон сүргээр бусдын арьс, хайрс, гадаргуу дээр тогтож, усны дотроос органик бодисыг шүүж иддэг, төрөл зүйл олон, олон эст амьтан
далайн хулгана - далайн хөвөө дагуу элс шаварт нуугдаж амьдардаг, бие нь орхиц хэлбэртэй, амаа тойроод арван таван тэмтрүүлтэй, хүрэн ба шаравтар өнгөтэй, өргөст арьстан далайн шөвөг
далайн цагаан ногоо - өнгө хөхөвтөр, навч өргөн болоод урт, идшинд хэрэглэдэг далайн ургамал
далайн цахлай - хэлбэр нь цагаан тахианы адил, ар бие нь үнсэн өнгөтэй, жигүүр бараан, сүүл цагаан, зарим сам хорхой иддэг далайн эргээр амьдардаг нэг төрлийн шувуу
далайн чавга - ази тивийн баруун хэсэг, африк тивийн хойд хэсэгт ургадаг, үр нь уртавтар бөгөөд дундуураа ховилтой, өдлөг нийлмэл навч нь урт бөгөөд модныхоо оройд ургадаг, цэцэг нь ганц бэлхтэй, ондоо гэртэй, махлаг түрүү хэлбэрт цэцэг бүрэлдээд чавга хэлбэртэй шүүслэг жимс суудаг, мөнх ногоон тураг мод
далайн чоно - хэлбэр нь чоно хулгана мэт, урт нь зуун гучин дөрвөн сантиметр, хүнд нь хорин килограмм хүрдэг далайн загас
далайн шил өвс - шугаман навчны ихэнх нь ёзоороосоо багларан ургадаг, бөөн хэлбэртэй, чийгтэй элсэрхэг хужиртай газар юм уу, далайн эрэг хавиар ургадаг, олон наст өвс
далайн шуламс - дүрс байдал маш сонин, толгой том, ам өргөн, нуруундаа сондуутай, өмнөд шивэр урт, биеийн урт хоёр метр хүрдэг, Хар далай, Газрын дундад тэнгист байдаг, сондуут загасны язгуурт хамаарах загас
далайн ван - нарны аймгийн найм дахь гараг

---

Ижил үг

ДАЛАЙ II

Холбогдох зураг одоогоор алга байна.