1. Дэлхийн гадаргыг бий болгогч нягт бодис, газар, хөрс: атга шороо (а. Атганд багтах шороо хөрс; б. дэлгэрэнгүй...[шилжсэн] Нутаг орон - Гэвч бид тэдэнд бууж өгөөгүй аз жаргал, эх нутгийнхаа атга шорооны төлөө тэдэнтэй эрэлхгээр тулалдсаар байсан юм. Ч.Алагсай. Алтайн зам), наанги шороо (наалдах чанартай хөрс), овоолсон шороо (дээр дээрээс нь асгаж овоо хэлбэртэй болсон шороо), сул шороо (сэвсгэр хөрс) - Сул шороотой газар адуу улдах нь бага боловч ... гэснээ тэнхэл алдрав бололтой сулхан амьсгаа аваад нүдээ анив. С.Лочин нар. Галтай залуу нас., төрсөн газар шороо (төрсөн нутаг) - Тэгээд байлдагч миний бие, төрсөн газар шороо, түмэн ардынхаа эрх чөлөө, төр улсынхаа төлөө тулаанд орсон юм. Б.Чойндон. Галбын говьд., улаан шороо (улаан хөрс) - Хөлстэй нь зууралдсан улаан шороог тургиж ядан хэвтсэн бөгөөд чичирхийлэн буй зовхин дороос нь тунгалаг хар нулимс мэлтгэнэн байж билээ. С.Эрдэнэ. Малын хөлийн тоос., хуурай шороо (чийггүй шороо) - Хуурай шороог ачаад өгье, хурдхан зөөгөөд асгачих гэв. Д.Содномдорж. Түм буман хүүхэд., шар шороо (шар өнгө бүхий шороо) - Салхигүй цагт замын нунтаг шар шороо машины утаатай холилдон манарч тоосрон, араас хучих нь аяны бидэнд бүр ч бэрхтэй байж билээ. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., шороо пур хийх (тоос шороо гэнэт, хоромхон зуур хөдлөх), шороо тавих (салхи гарч шороо тоос босох, дэгдэх) - Гэхдээ говьд зарим өвөл хавар хэдэн хоногоор цасан шуурга, нүдгүй улаан шороо тавьж газар тэнгэр нийлэн хүн мал төөрүүлж гэр унаа малаас нь салгах удаа бас бий. С.Удвал. Та бид уулзана., шороогоор булах ~ шороогоор дарах (а. Юман дээр шороо асгаж булах; б. [шилжсэн] Нүүр нүдгүй шуурах), шороон шуурга (салхи хүчтэй шуурч, газрын хөрсний дээд давхаргыг гэмтээн, тоос, элс, шороо болгох үйл явц) - Шороон шуурга намдаж, цас будармаар аятай болов. Б.Бааст. Хяруу унасан цагаар., шороон будаг (чулуулгаас бий болсон будаг), шороон хороо [хуучирсан] (шороог овоолон барьсан хашаа хороо), хар шороотой хөрс (хар шороо бүхий хөрс), газар шороо [хоршоо] (а. Хөрст дэлхий; б. [шилжсэн] Төрсөн нутаг), үнс шороо [хоршоо] (тоос тортог, сул шороо), хөрс шороо [хоршоо] (газрын дээд өнгөн тал) - Дайсны сум, бөмбөг газар сайгүй дэлбэрч, орд харш, онгон нутгийн хөрс шороо эд агуурс цөм сүйрэн байв. Ч.Алагсай. Алтайн зам., элс шороо [хоршоо] (нунтаг болон үйрмэг хэлбэртэй чулуулаг) - Ишиг борог хоолонд орох үедээ элс шороо долоомтгой байдаг. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., төрсөн нутгийн шороо алт [хууч] (төрсөн нутаг орон, алтнаас ч үнэтэй гэсэн санаа), тайлаг тайлаг тэмээнээс, таван атга шорооноос (оньсого худалдах үг), *амаараа шороо үмхэх (а. Хүнд хууртах; б. Ихэд ядарч зүдрэн тартагтаа тулах, аль ч үгүй хоцрох - Өвгөн бухимдан уурсаж, босож суугаад –Амин тэжээл, албан хэдээс минь минь салгачхаад, сүүлд нь амаараа шороо үмхэж үх гээ юу … гэж хэлэв. С.Дашдэндэв. Улаан наран), *шороо хөдлөх (үхэх үйл нь ирэх, үхэх цаг нь болох), *шороо хөдөлгөх (а. Арай чарай амьдрах, хэцүүхэн байдалтай, өдөр хоногийг өнгөрөөх - Хар нялхаас нь элгэндээ тэвэрч өсгөсөн ганц хүүгээ, харийн газар явуулчхаад, хоёр өгөр толгой яаж шүү шороо хөдөлгөж явах юм билээ дээ. Н. Банзрагч. Хувь заяаны тавилан; б. Амьд явах - Гагцхүү өөрсдийн өнөө маргааш шороо хөдөлгөх, хар амины төлөө тэд, цагаантанд хүзүүгээ тун аймшигтай оосорлуулсан шиг байна. Б.Бааст. Хунгийн дууль), *амаар нь шороо үмхүүлэх (а. Мууг нь үзэх - Та нарыг уу! Амаар чинь шороо үмхүүлнэ дээ. С.Эрдэнэ. Оготнын нүхэн дэх сувд; б. Ядарч доройтуулах), *үхэх шороо нь пур хийх (үхэх үйл нь ирэх, үхэх цаг нь болох) - Үхэх газрын чинь шороо энд л пур хийж дээ. Ж.Бямба. Энэрэлгүй хорвоо.,
2. Тоос:
шороо болох (тоос болох),
шороонд дарагдах (тоос шороо ихтэй болох),
хог шороо [хоршоо]
дэлгэрэнгүй...(хог новш), шороо хумаг [хоршоо] (сул нарийн шороо), тоос шороо ~ шороо тоос [хоршоо] (а. Хир буртаг, бохир заваан; б. Сул шороо), шороо тоос болох (шороо тоостой болох) - Олбог хивсний шороо тоосыг гөвөөд ир гэв. Д.Нацагдорж. Цагаан сар ба хар нулимс.,
- атга шороо - а. Атганд багтах шороо хөрс; б. [шилжсэн] Нутаг орон - Гэвч бид тэдэнд бууж өгөөгүй аз жаргал, эх нутгийнхаа атга шорооны төлөө тэдэнтэй эрэлхгээр тулалдсаар байсан юм. Ч.Алагсай. Алтайн зам
- наанги шороо - наалдах чанартай хөрс
- овоолсон шороо - дээр дээрээс нь асгаж овоо хэлбэртэй болсон шороо
- сул шороо - сэвсгэр хөрс
- төрсөн газар шороо - төрсөн нутаг
- улаан шороо - улаан хөрс
- хуурай шороо - чийггүй шороо
- шар шороо - шар өнгө бүхий шороо
- шороо пур хийх - тоос шороо гэнэт, хоромхон зуур хөдлөх
- шороо тавих - салхи гарч шороо тоос босох, дэгдэх
... үргэлжлүүлэн харах ...- шороогоор булах ~ шороогоор дарах - а. Юман дээр шороо асгаж булах; б. [шилжсэн] Нүүр нүдгүй шуурах
- шороон шуурга - салхи хүчтэй шуурч, газрын хөрсний дээд давхаргыг гэмтээн, тоос, элс, шороо болгох үйл явц
- шороон будаг - чулуулгаас бий болсон будаг
- шороон хороо - шороог овоолон барьсан хашаа хороо
- хар шороотой хөрс - хар шороо бүхий хөрс
- газар шороо - а. Хөрст дэлхий; б. [шилжсэн] Төрсөн нутаг
- үнс шороо - тоос тортог, сул шороо
- хөрс шороо - газрын дээд өнгөн тал
- элс шороо - нунтаг болон үйрмэг хэлбэртэй чулуулаг
- төрсөн нутгийн шороо алт - төрсөн нутаг орон, алтнаас ч үнэтэй гэсэн санаа
- тайлаг тайлаг тэмээнээс таван атга шорооноос - оньсого худалдах үг
- амаараа шороо үмхэх - а. Хүнд хууртах; б. Ихэд ядарч зүдрэн тартагтаа тулах, аль ч үгүй хоцрох
- шороо хөдлөх - үхэх үйл нь ирэх, үхэх цаг нь болох
- шороо хөдөлгөх - а. Арай чарай амьдрах, хэцүүхэн байдалтай, өдөр хоногийг өнгөрөөх; б. Амьд явах
- амаар нь шороо үмхүүлэх - а. Мууг нь үзэх; б. Ядарч доройтуулах
- үхэх шороо нь пур хийх - үхэх үйл нь ирэх, үхэх цаг нь болох
- шороо болох - тоос болох
- шороонд дарагдах - тоос шороо ихтэй болох
- хог шороо - хог новш
- шороо хумаг - сул нарийн шороо
- тоос шороо ~ шороо тоос - а. Хир буртаг, бохир заваан; б. Сул шороо
- шороо тоос болох - шороо тоостой болох
Ижил үг
