1. Урт зууван навчтай, анхилам сайхан цагаан цэцэгтэй, навчийг нь идээшүүлж, унд болгодог нэг зүйлийн бут мод;
2. Тус модны боловсруулан хэвлэсэн, савласан навч;
3. Цайны модны навчийг идээшүүлсэн унд:
цай амтлах (цайнд давс хужир, сүү хийж удтал самрах),
цай аягалах (цай
дэлгэрэнгүй...аяганд хийх), цай барих (а. Ахмад хүмүүс, зочин гийчинд цай өгөхийн хүндэтгэл; б. Цай зооглох), цай залах (цайны шаарыг ариун идээ хэмээн хүндэлж, гэрээс баруун зүгт асгах), цай зутагнах (цай хийцлэх), цай идээшүүлэх (идээг нь буутал чанаж, амт өнгө нь таарах), цай өргөх (чанасан цайны дээжээр цацал өргөх, цөгцөнд хийж, тахил тавих), цай самрах (цайг сүлж шанага мэтээр утгах), цай сүлэх (цайнд сүү хийж самрах), цай уулгах (айлчин гийчнийг урьж, цай өгөх), цай үйх (цай чанах гэж байгаа тогоотой усанд нүдсэн цай орхих), цай чанах (цай буцалгах), цай хийх (а. Цай чанах; б. Цай аягалах; в. Цай үйлдвэрлэх), цай хийцлэх (шар тос, зөөхий, гурил, будаа хуурмаглан, арвайн гурил орхиж цайг амтлах), цайны аяга (цай уухад зориулагдсан аяга), цайны газар (цай хоол идэж уухад зориулсан газар), цайны дээж (чанасан цайны охь: цайны дээжийг эхлээд бурхан тэнгэртээ өргөж, дараа нь бурхандаа, дараа нь гэрийн эзэн, зочинд аягална), цайны дээл (гоёлын дээл) - Салаа гэзгээ дагнан сүлжиж, сар сувдан даруулгаа зүүлээ. Цайны дээлээ нөмгөн өмсөж, царай зүсээ тольдон заслаа. Д.Пүрэвдорж. Хөх даалимбан тэрлэг., цайны зориг (цайны дээж), цайны идээ (хуурай цай, цайны ханд шим), цайны мод (а. Цайны навч ургадаг мод; б. Цайны шилбэ), цайны таарцаг (цай хийж агуулах, уут сав), цайны халбага (цай уухад хэрэглэх жижиг халбага), цайны шаазан (цай уухад зориулагдсан шаазан аяга), цайны шилбэ (цайны навчны бариул), байхуу цай (байхуу ургамлаар хийсэн нэгэн зүйл цай, хурган цай), уулын цай ~ өвсөн цай (зэрлэг ургадаг, цайны өвс ургамал), сүүтэй цай (сүүгээр сүлсэн цай), бор цай ~ хар цай (сүүгүй цай), хатуу цай (шахмал цай), хийцтэй цай (хийцэлсэн цай), хоосон цай уух (идэх юмгүй дан цай уух), хээрийн цай (а. Уулын цай; б. Аян замын цай), цай будаа [хоршоо] (унд болон идэх зүйл) - Олон амьтнаа сэргээж босгоод, цай будаагаа идэв. Монгол ардын домог үлгэр., цай зоог [хоршоо] (унд хоол) - Чиний буруугаа мэдвээс цай зоог авч, цаазыг хүртээхээр ирэгтүн. Замлин Сэнчиний намтар оршив., цай зууш [хоршоо] (унд болон хөнгөн маягийн хоол) - Хурсан зочдын цай зууш бэлтгэмүй. В.Инжаннаши. Улаанаа ухилах тэнхим., цай унд [хоршоо] (унд хоол) - Үүнээс хойш явдлын хүнд заавал цай унд хийж өгдөг заншил тогтсон юм гэнэ. Торгууд, захчин ардын тууль үлгэр., цай цүй (идээ унд) - Мэнд ус мэдэлцэж, цай цүй, идээ будаа идэх зуур ... Б.Ринчен. Монгол бичгийн хэлний зүйн удиртгал., цай шөл [хоршоо] (унд хоол) - Нэгэнтээ ирснийх цай шөл зооглож харивал яана. Арван гурван хүлгийн дуун., идээ цай [хоршоо] (тавгийн идээ, унд цай), унд цай [хоршоо] (хөнгөн маягийн хоол, унд), үнэ цай [хоршоо] (юмны өртөг зардал) - Сурах бичгийн үнэ цайг ихэд бууруулжээ. Б.Ринчен. Марк Твений минь махыг идэж дээ., үнэтэй цайтай [хоршоо] (үнэ ихтэй, маш их үнэд хүрэх), *цай буудах (айлын цай чанаж байхад нь тааруулж очих) - Өнөөх айлд оръё уу, өглөөний цайг буудъя уу. Д.Нацагдорж. Хүргэн хүү; *цай ч үгүй, царай ч үгүй (зочинд нөхөрсөг бус хандах байдал); 3. [хуучирсан] ХҮII-ХҮIII зууны үеийн мөнгийг орлож байсан нэгж: сул цай (найман зуу хүрэхгүй шар цай), сэвэг цай (найман зуун шар цай), хөл цай (ХII-ХХ зууны эхэн хүртэл, халхын зарим нутагт аливаа алба ногдуулахдаа хонь нэг бүрд нэг шар цай, адуу үхэр тус бүрд дөрвөөс зургаан шар цай, тэмээ бүрд зургаагаас найман шар цай оноож байсныг хэлж байжээ), чулуун цай (булан цай, нэг чулуун цай гучин шар цайтай тэнцэнэ: хатуу цай), шар цай (шахмал ногоон цайг найм хуваасны нэг буюу цаасанд боосон задгай цай, ийм арван шар цай нэг тэмээ, найман шар цай нэжгээд үхэр, адуу; 2 цай нэг хоньтой тэнцэж байжээ), цай цэцэг [ургамал] (Азийн халуун бүсэд ургадаг, цайтан овгийн төрлийн, мөнх ногоон мод, сөөг нь ная шахам зүйлтэй, цамхаг, тасалгаа, ил хөрсөнд тариалдаг), цайны сөөг [ургамал] (халуун, дулаан оронд тарималжсан мөнх ногоон сөөг).
- цай амтлах - цайнд давс хужир, сүү хийж удтал самрах
- цай аягалах - цай аяганд хийх
- цай барих - а. Ахмад хүмүүс, зочин гийчинд цай өгөхийн хүндэтгэл; б. Цай зооглох
- цай залах - цайны шаарыг ариун идээ хэмээн хүндэлж, гэрээс баруун зүгт асгах
- цай зутагнах - цай хийцлэх
- цай идээшүүлэх - идээг нь буутал чанаж, амт өнгө нь таарах
- цай өргөх - чанасан цайны дээжээр цацал өргөх, цөгцөнд хийж, тахил тавих
- цай самрах - цайг сүлж шанага мэтээр утгах
- цай сүлэх - цайнд сүү хийж самрах
- цай уулгах - айлчин гийчнийг урьж, цай өгөх
... үргэлжлүүлэн харах ...- цай үйх - цай чанах гэж байгаа тогоотой усанд нүдсэн цай орхих
- цай чанах - цай буцалгах
- цай хийх - а. Цай чанах; б. Цай аягалах; в. Цай үйлдвэрлэх
- цай хийцлэх - шар тос, зөөхий, гурил, будаа хуурмаглан, арвайн гурил орхиж цайг амтлах
- цайны аяга - цай уухад зориулагдсан аяга
- цайны газар - цай хоол идэж уухад зориулсан газар
- цайны дээж - чанасан цайны охь цайны дээжийг эхлээд бурхан тэнгэртээ өргөж, дараа нь бурхандаа, дараа нь гэрийн эзэн, зочинд аягална
- цайны дээл - гоёлын дээл
- цайны зориг - цайны дээж
- цайны идээ - хуурай цай, цайны ханд шим
- цайны мод - а. Цайны навч ургадаг мод; б. Цайны шилбэ
- цайны таарцаг - цай хийж агуулах, уут сав
- цайны халбага - цай уухад хэрэглэх жижиг халбага
- цайны шаазан - цай уухад зориулагдсан шаазан аяга
- цайны шилбэ - цайны навчны бариул
- байхуу цай - байхуу ургамлаар хийсэн нэгэн зүйл цай, хурган цай
- уулын цай ~ өвсөн цай - зэрлэг ургадаг, цайны өвс ургамал
- сүүтэй цай - сүүгээр сүлсэн цай
- бор цай ~ хар цай - сүүгүй цай
- хатуу цай - шахмал цай
- хийцтэй цай - хийцэлсэн цай
- хоосон цай уух - идэх юмгүй дан цай уух
- хээрийн цай - а. Уулын цай; б. Аян замын цай
- цай будаа - унд болон идэх зүйл
- цай зоог - унд хоол
- цай зууш - унд болон хөнгөн маягийн хоол
- цай унд - унд хоол
- цай цүй - идээ унд
- цай шөл - унд хоол
- идээ цай - тавгийн идээ, унд цай
- унд цай - хөнгөн маягийн хоол, унд
- үнэ цай - юмны өртөг зардал
- үнэтэй цайтай - үнэ ихтэй, маш их үнэд хүрэх
- цай буудах - айлын цай чанаж байхад нь тааруулж очих
- цай ч үгүй царай ч үгүй - зочинд нөхөрсөг бус хандах байдал
- сул цай - найман зуу хүрэхгүй шар цай
- сэвэг цай - найман зуун шар цай
- хөл цай - ХII-ХХ зууны эхэн хүртэл, халхын зарим нутагт аливаа алба ногдуулахдаа хонь нэг бүрд нэг шар цай, адуу үхэр тус бүрд дөрвөөс зургаан шар цай, тэмээ бүрд зургаагаас найман шар цай оноож байсныг хэлж байжээ
- чулуун цай - булан цай, нэг чулуун цай гучин шар цайтай тэнцэнэ хатуу цай
- шар цай - шахмал ногоон цайг найм хуваасны нэг буюу цаасанд боосон задгай цай, ийм арван шар цай нэг тэмээ, найман шар цай нэжгээд үхэр, адуу 2 цай нэг хоньтой тэнцэж байжээ
- цай цэцэг - Азийн халуун бүсэд ургадаг, цайтан овгийн төрлийн, мөнх ногоон мод, сөөг нь ная шахам зүйлтэй, цамхаг, тасалгаа, ил хөрсөнд тариалдаг
- цайны сөөг - халуун, дулаан оронд тарималжсан мөнх ногоон сөөг
