1. Алба, амины ажил, үйл явдал - Хэрэг зориг хэнд вэ, хэт нутаг хаана вэ? дэлгэрэнгүй...Монгол ардын үлгэр., хэрэг биш болох ~ хэрэг бишдэх (хэрэг явдал санаснаар бүтэхгүй болж, биед нь буруу ирэх), хэрэг бүтэх (ажил төрөл амжилттай болох) - Тэгвэл миний хэрэг бүтжээ гээд өврөөсөө үнгэлдэж норсон эвхээтэй бичиг гаргаж үзүүлэв. Т.Рэнцэн. Шинэ даваа., ажил хэргийн чанартай (жинхэнэ ажил болгох, хэрэгжүүлэх тухай), албаны хэрэг (хувийн бус, албан байгууллагын үйл ажиллагаа) - Албан хэрэг үлэмж учир, эрхэм мэргэн дүүг үдэн гаргахыг баахан хожимдлоо. Б.Ринчен. Сандо амбан., дэмий хэрэг (хэрэггүй зүйл) - Энэ Одгэрэл чинь нөхөртэй болчхоод дагаж явах гээд байгаа юм. Энэ чинь дэмий хэрэг, тийм үү? С.Удвал. Та бид уулзана., төрийн хэрэг (улсын алба) - Төрийн хэрэг бол харын талын хэрэг болохоор хар талын хүмүүсийг намд олноор оруулах нь зүйтэй билээ гээд үгээ таслав. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., хамаг хэрэг (бүх зүйл) - Явсан л бол хамаг хэрэг бүтэх байсан юм гэж Гомбосүрэн бодож байв. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал., хувийн хэрэг (амины ажил явдал) - Нийтийн амьдралд тус нэмэртэй явбал хүний хувийн хэрэг бүтэх юм гэж бодож явдгаа хүүхэн аяархан ярьжээ. С.Эрдэнэ. Хонгорзул., санасан хэрэг сэтгэлчлэн бүтэх (бодож төлөвлөсөн зүйл хэрэгжин биелэх) - Энэ эрдэнийн ачаар түмэн олны санасан хэрэг сэтгэлчлэн бүтэж, амар жаргалтай суудаг болжээ. Ц.Дамдинсүрэн. Түүвэр зохиол., чухал хэрэг бүтээх (маш хэрэгтэй ажил үйл хийх, биелүүлэх) - Хувьсгалын үйлсийн төлөө ямар нэг чухал хэрэг бүтээхээр явж буй нь тодорхой байв. Ч.Лувсанжав. Дамдины бага хүү., хэрэг явдал [хоршоо] (хүмүүсийн өдөр тутмын амьдрал, үйл ажил) - Юунаас гэвэл тэр залуугийн ярьсан үнэн бол хэрэг явдал их л өөрөөр эргэж байгаа ажээ. Л.Түдэв. Улаан долгион., ажил хэрэг [хоршоо] (албан хэрэг), үйл хэрэг [хоршоо] (ажил хэрэг, ажил төрөл, хэрэг зорилго) - Энэ бол хээрийн үйл хэрэг мөн. Монголын нууц товчоо., *хэрэгт дуртай (өөртөө хамаагүй элдэв хэрэг явдлыг сонирхох дуртай), *хэрэг дээрээ (үнэндээ), хэрэг үйл өчүүхэн гэвч эс хичээвээс үл бүтнэ [зүйр цэцэн үг] (бага зүйлийг ч гэсэн сэтгэлээсээ хийж бай гэсэн санаа);
2. Албан баримт:
албан хэргийг цэгц журамтай хөтлөх (албаны баримт бичгийг эмх цэгцтэй хөтлөх),
бичиг хэрэг (албан
дэлгэрэнгүй...бичиг баримт) - Ард түмэнд ухуулан таниулах тухай бэлтгэсэн бичиг хэрэг болон албан зүйлүүдээ авч бэлтгэж байгаад явав. Д.Гонгор нар. Д.Сүхбаатарын тухай дуртгалууд., бичиг хэргийн эрхлэгч (албан баримт сэлтийг хариуцагч албан тушаал), нууц хэрэг (албаны нууц баримт сэлт) - Тэдний хамаг нууц албан хэргийг авалцан бид гэрээс гараад, модны захаар орж амжив. Т.Рэнцэн. Шинэ даваа;
3. Тус нэмэр, хэрэгцээ -
Чиний хэрэг аргагүй л их байна шүү дээ гэж Чимид өгүүлэв. Т.Рэнцэн. Шинэ дэлгэрэнгүй...даваа., хэрэг болох (а. Ажил бүтэхэд тустай байх; б. Хэрэг үүдэх) - Хан төрийн түшиг хасаг эр цэргийн намайг сайн таньж ав. Хожим чамд хэрэг болж магадгүй. Б.Ринчен. Сандо амбан., хэрэг болох юм (тус нэмэр болох зүйл), хэрэг болохгүй (хэрэгцээгүй, ашиггүй) - Харанхуйд бидэнд буу хэрэг болохгүй, сэлмээ сугалж бариад мориныхоо олмыг чангалж мордъё гэж хэллээ. Л.Түдэв. Алтан гадас чигийг заана., хэрэг дээрээ (үнэндээ), хэрэгт дуртай (өөрт хамаагүй, элдэв юмыг сонирхох дуртай), эрдэм сурвал аминд хэрэг болох (эрдэм сурвал өөрт тус болох), *хэргээс гарах (өтлөөд хэрэг явдал бүтээж чадахгүй, хүнд тус хүргэж чадахгүй болох);
4. Хууль зөрчсөн гэмт үйл явдал: амины хэрэг (а. Бусдын амьтай холбогдсон хэрэг -
дэлгэрэнгүй... Эргүүлийн цагдаа нар хүн амины хэрэг гарсан тухай асуудлыг, хотын цагдан сэргийлэхийн жижүүрт мэдэгджээ. Дожоодорж. Зүүний сүвэгч; б. Албаны биш хэрэг, өөрийн хэрэг), гэмт хэрэг (хууль зөрчсөн гэмт явдал) - Цэргийн гэмт хэрэгт холбогдуулан байцаан илрүүлсний хойно ялт цэргийн хамт нэгэн адил дүрмийн ёсоор гүйцэтгэн шийтгэнэ. Д.Гонгор нар; Д.Сүхбаатарын тухай дуртгалууд., улс төрийн хэрэг (улс төрд тэрсэлсэн гэмт явдал), хавтаст хэрэг (хавтсанд буй хэргийн материал) - Нөхөр хурандаа одоохон гээд хошууч өмнөө дэлгэсэн хавтаст хэрэг дотроос Дондогийг хутгалсан хэргийг гаргаж ирэв. Дожоодорж. Зүүний сүвэгч., хэргийн материал (тухайн хэргийн талаар цуглуулсан бичиг баримт) - Хэргийн материалаас тодорхой байна гэжээ. Дожоодорж. Зүүний сүвэгч., хэргийн эзэн (хэргийг үйлдсэн эзэн), хэргээ илчлэх (үйлдсэн хэргээ сайн дураараа илчлэн хэлэх), хэргээс зайлах (хийсэн хэргээсээ зугтах), хэргээс мултрах (гэмт хэрэг зэрэгт холбогдох аюулаас арай чарай зайлах, ял зэмгүй салах), хэрэг алдах (а. Эндэгдэж буруу хэрэг хийх - Хиа гуай та хээрийн над хэрэг алдсан мэт битгий бөхөлз. З.Баттулга. Уяхан замбуутив; б. Тэмцэн заалдаж бусдад дийлдэх, ялагдах), хэрэг байцаах (гэмт явдлыг нягтлан шалгах), хэрэг баригдах (хууль зөрчсөн гэмт явдал илрэх) - Хэрэг баригдвал хулгайч ч зовно гэдэг биш үү. И.С.Тургенев. Ангуучны тэмдэглэл., хэрэг биш болох (буруу хийсэн зүйл илэрч магадгүй болох ), хэрэг бишдэх (хэрэг явдал санасан ёсоор бүтэхээ больж өөрт буруу ирэх), хэрэг буруудах (гэмт явдал илрэх) - Би Засагт хаантай хэрэг буруудаад “Бат гүн”-д сууж байхдаа ингээд төрийн төлөө зүтгэж явна гэж зүүдлээгүй шүү дээ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., хэрэг бүртгэх (үйлдсэн гэмт явдлын хэрэглэгдэхүүн зэргийг цуглуулах), хэрэг гарах, хэрэг мандах (а. Үл бүтэх хэрэг явдал үүсэх, хэрүүл шуугиан, хямралдаан гарах, аюул болох - Ёстой бузар булай хэрэг гарах шахжээ. С.Удвал. Та бид уулзана; б. Хэрэг болох - Хэрэг гарвал манзны том модон домбо үүрээд л түүнээ зарна гэж хашхираад дуртай газраараа явж байдагсан. Ж.Дамдин. Үймээний жил), хэрэг гаргах (үл бүтэх явдал үүсэх, уршиг тарих), хэрэг зөвтгөх (буруу гэж тасалсан хэрэг явдлыг зөв болгон залруулах), хэрэг мөрдөх (үйлдсэн гэмт явдлыг дэс дараалан шүүж мөрдөх, мөшгөх), хэрэг мөшгөх (хэрэг мөрдөх), хэрэг мэдүүлэх (үйлдсэн гэмт явдлаа тоочин хэлэх) - Зохих газар очиж хэргээ мэдүүл хэмээн нэгэн буутай цагдаа Базарын ард очиж буугаа тулган яв гэнэ. С.Буяннэмэх. Түүвэр зохиол., хэрэг нөмөргөх (бусдыг хилсдүүлэх, хилс хэрэгт оруулах), хэрэг нэхэмжлэх (өнгөрсөн хэрэг явдлыг нэхэмжлэн үүсгэх, сөхөх), хэрэг осолдох (осолдож, хэрэг түвэг гаргах), хэрэг сэдэх (ямар нэгэн муу хэргийг үйлдэхээр элдвээр оролдох), хэрэг таслах (зарга, заалдаа зэрэг явдлыг шүүн таслах), хэрэг тарих (а. Гэмт хэрэг үйлдэх; б. Яршиг түвэг удах), хэрэг тулгах (сэжиг сэжим ба гэрчлэх баримтад үндэслэн гэмт хэрэг үйлдэгчийг хэзээ ямар хэрэг үйлдсэнийг тоочин үнэнээр нь хүлээлгэх), хэрэг удах (хэрэг гаргах, уршиг тарих), хэрэг халдаах (хүний гэмт явдал бусдад нялзах), хэрэг хийгч (үл бүтэх явдлыг үйлдэх ба түйвээн самууруулах этгээд), хэрэг хийх (а. Үл бүтэх явдлыг үйлдэх - Яагаад гэвэл буруу хэрэг хийсэн хүн гагцхүү өөртөө гомдох хэрэгтэй гэдгийг би лавтай мэддэг болсон юм. Л.Дашням. Нялх ногоо; б. Түйвээн самууруулах), хэрэг хүлээлгэх (үйлдсэн гэмт явдлыг тулган хүлээлгэх), хэрэг хүлээх (өөрийн үйлдсэн гэмт явдлыг хийснээ зөвшөөрөн хүлээх) - Эрийн цаад эр болж төрөөд чи худал хэрэг хүлээнэ гэнээ! Ж.Дамдин. Үймээний жил., хэрэг цагаадах (аливаа гэмт явдалд ял холбогдолгүй болох), хэрэг шүүгдэх (өнгөрсөнд үйлдсэн муу хэрэг нь дахин нэхэмжлэгдэх), хэрэг шүүх (үйлдсэн гэмт явдлыг нь асуун өчиглүүлэх) - Дажин самууны хажуугаар ингэж басхүү хэрэг шүүж хүнд шийтгэл онооно гэж хөл хөөрцөг болжээ. Ж.Дамдин. Үймээний жил., хэрэгт орох (гэмт явдалд холбогдох), хэрэгт татагдах (хуульд харштай явдалд холбогдож баригдах), хэрэгт холбогдох (хуульд харштай явдалд нэр холбогдох), хэрэг үл хариуцах (сэтгэл мэдрэлийн өвчтэй хүмүүс үйлдлээ жолоодох чадваргүйн улмаас хариуцлагад таталгүй орхих), буруу хэрэг (гэмт үйлдэл) - Буруу хэрэг хийсэн бол цэрэг дарга гэж ялгах ёсгүй. Л.Түдэв. Алтан гадас чигийг заана., хилс хэрэг (үйлдээгүй, хийгээгүй атал хүчээр тулгагдсан ял шийтгэл) - Эрүү шүүлтээр мах цусыг нь урсгаж түмэн хилс хэрэг хүлээлгэн, ноёд дээдсийн өмнө нүүртэй болж байхад сайхан байдагсан. Б.Ринчен. Гүнж., хэрэг зарга [хоршоо] (хуулийн байгууллагаар шийдүүлэх шаардлагатай хоёр буюу түүнээс дээш этгээдийн хямралдаанаас үүссэн хэрэг явдал) - Иймийн тул шинэ гарсан хэрэг заргыг эрхэлбэл ямар вэ гэж бодож байна гээд гарчээ. С.Удвал. Их хувь заяа., хэрэг түвэг [хоршоо] (үл бүтэх явдал, гэмт явдал) - Хүү минь, чи аан гэж бай, өвгөн ахыгаа хэрэг төвгөөс хол байлгаарай. С.Удвал. Их хувь заяа., хэрэг явдал [хоршоо] (хүний хэрэг зориг, үйл ажил) - Энэ бүлгээс хойш хэрэг явдал нэн олон болсон. В.Инжаннаши. Хөх судар; *хэрэг мандах (а. Хийсэн хэрэг нь илэрч олонд мэдэгдэх; б. Цаг төр үймэх, дайн дажин болох зэргээр их хэрэг дэгдэх), хэрэг хийсэн хүний зүрх амаргүй, хэтэртэл идсэн хүний гэдэс амаргүй [зүйр цэцэн үг] (гэмт явдал үйлдсэн хүний сэтгэл үргэлж шаналдаг гэсэн санаа), хэрэг удавч ялзрахгүй, хэрээ өтлөвч бууралтахгүй [зүйр цэцэн үг] (гэмт хэрэг хуучирдаггүй гэсэн санаа), хэрэг хэмжээтэй нь дээр, хэтэрвэл толгой дээр [зүйр цэцэн үг] (аливаа зүйл хэмжээ хязгаартай байх хэрэгтэй гэсэн санаа).
- хэрэг биш болох ~ хэрэг бишдэх - хэрэг явдал санаснаар бүтэхгүй болж, биед нь буруу ирэх
- хэрэг бүтэх - ажил төрөл амжилттай болох
- ажил хэргийн чанартай - жинхэнэ ажил болгох, хэрэгжүүлэх тухай
- албаны хэрэг - хувийн бус, албан байгууллагын үйл ажиллагаа
- дэмий хэрэг - хэрэггүй зүйл
- төрийн хэрэг - улсын алба
- хамаг хэрэг - бүх зүйл
- хувийн хэрэг - амины ажил явдал
- санасан хэрэг сэтгэлчлэн бүтэх - бодож төлөвлөсөн зүйл хэрэгжин биелэх
- чухал хэрэг бүтээх - маш хэрэгтэй ажил үйл хийх, биелүүлэх
... үргэлжлүүлэн харах ...- хэрэг явдал - хүмүүсийн өдөр тутмын амьдрал, үйл ажил
- ажил хэрэг - эрхэлж буй ажил бусад хэрэг явдал
- үйл хэрэг - ажил хэрэг, ажил төрөл, хэрэг зорилго
- хэрэгт дуртай - өөртөө хамаагүй элдэв хэрэг явдлыг сонирхох дуртай
- хэрэг дээрээ - үнэндээ
- хэрэг үйл өчүүхэн гэвч эс хичээвээс үл бүтнэ - бага зүйлийг ч гэсэн сэтгэлээсээ хийж бай гэсэн санаа
- албан хэргийг цэгц журамтай хөтлөх - албаны баримт бичгийг эмх цэгцтэй хөтлөх
- бичиг хэрэг - албан бичиг баримт
- бичиг хэргийн эрхлэгч - албан баримт сэлтийг хариуцагч албан тушаал
- нууц хэрэг - албаны нууц баримт сэлт
- хэрэг болох - а. Ажил бүтэхэд тустай байх; б. Хэрэг үүдэх
- хэрэг болох юм - тус нэмэр болох зүйл
- хэрэг болохгүй - хэрэгцээгүй, ашиггүй
- хэрэг дээрээ - үнэндээ
- хэрэгт дуртай - өөрт хамаагүй, элдэв юмыг сонирхох дуртай
- эрдэм сурвал аминд хэрэг болох - эрдэм сурвал өөрт тус болох
- хэргээс гарах - өтлөөд хэрэг явдал бүтээж чадахгүй, хүнд тус хүргэж чадахгүй болох
- амины хэрэг - а. Бусдын амьтай холбогдсон хэрэг; б. Албаны биш хэрэг, өөрийн хэрэг
- гэмт хэрэг - хууль зөрчсөн гэмт явдал
- улс төрийн хэрэг - улс төрд тэрсэлсэн гэмт явдал
- хавтаст хэрэг - хавтсанд буй хэргийн материал
- хэргийн материал - тухайн хэргийн талаар цуглуулсан бичиг баримт
- хэргийн эзэн - хэргийг үйлдсэн эзэн
- хэргээ илчлэх - үйлдсэн хэргээ сайн дураараа илчлэн хэлэх
- хэргээс зайлах - хийсэн хэргээсээ зугтах
- хэргээс мултрах - гэмт хэрэг зэрэгт холбогдох аюулаас арай чарай зайлах, ял зэмгүй салах
- хэрэг алдах - а. Эндэгдэж буруу хэрэг хийх - Хиа гуай та хээрийн над хэрэг алдсан мэт битгий бөхөлз. З.Баттулга. Уяхан замбуутив; б. Тэмцэн заалдаж бусдад дийлдэх, ялагдах
- хэрэг байцаах - гэмт явдлыг нягтлан шалгах
- хэрэг баригдах - хууль зөрчсөн гэмт явдал илрэх
- хэрэг биш болох - буруу хийсэн зүйл илэрч магадгүй болох
- хэрэг бишдэх - хэрэг буруу тийшээгээ эргэх
- хэрэг буруудах - гэмт явдал илрэх
- хэрэг бүртгэх - үйлдсэн гэмт явдлын хэрэглэгдэхүүн зэргийг цуглуулах
- хэрэг гарах, хэрэг мандах - а. Үл бүтэх хэрэг явдал үүсэх, хэрүүл шуугиан, хямралдаан гарах, аюул болох; б. Хэрэг болох.
- хэрэг гаргах - үл бүтэх явдал үүсэх, уршиг тарих
- хэрэг зөвтгөх - буруу гэж тасалсан хэрэг явдлыг зөв болгон залруулах
- хэрэг мөрдөх - үйлдсэн гэмт явдлыг дэс дараалан шүүж мөрдөх, мөшгөх
- хэрэг мөшгөх - хэрэг мөрдөх
- хэрэг мэдүүлэх - үйлдсэн гэмт явдлаа тоочин хэлэх
- хэрэг нөмөргөх - бусдыг хилсдүүлэх, хилс хэрэгт оруулах
- хэрэг нэхэмжлэх - өнгөрсөн хэрэг явдлыг нэхэмжлэн үүсгэх, сөхөх
- хэрэг осолдох - осолдож, хэрэг түвэг гаргах
- хэрэг сэдэх - ямар нэгэн муу хэргийг үйлдэхээр элдвээр оролдох
- хэрэг таслах - зарга, заалдаа зэрэг явдлыг шүүн таслах
- хэрэг тарих - а. Гэмт хэрэг үйлдэх; б. Яршиг түвэг удах
- хэрэг тулгах - сэжиг сэжим ба гэрчлэх баримтад үндэслэн гэмт хэрэг үйлдэгчийг хэзээ ямар хэрэг үйлдсэнийг тоочин үнэнээр нь хүлээлгэх
- хэрэг удах - хэрэг гаргах, уршиг тарих
- хэрэг халдаах - хүний гэмт явдал бусдад нялзах
- хэрэг хийгч - үл бүтэх явдлыг үйлдэх ба түйвээн самууруулах этгээд
- хэрэг хийх - а. Үл бүтэх явдлыг үйлдэх - Яагаад гэвэл буруу хэрэг хийсэн хүн гагцхүү өөртөө гомдох хэрэгтэй гэдгийг би лавтай мэддэг болсон юм. Л.Дашням. Нялх ногоо; б. Түйвээн самууруулах
- хэрэг хүлээлгэх - үйлдсэн гэмт явдлыг тулган хүлээлгэх
- хэрэг хүлээх - өөрийн үйлдсэн гэмт явдлыг хийснээ зөвшөөрөн хүлээх
- хэрэг цагаадах - аливаа гэмт явдалд ял холбогдолгүй болох
- хэрэг шүүгдэх - өнгөрсөнд үйлдсэн муу хэрэг нь дахин нэхэмжлэгдэх
- хэрэг шүүх - үйлдсэн гэмт явдлыг нь асуун өчиглүүлэх
- хэрэгт орох - гэмт явдалд холбогдох
- хэрэгт татагдах - хуульд харштай явдалд холбогдож баригдах
- хэрэгт холбогдох - хуульд харштай явдалд нэр холбогдох
- хэрэг үл хариуцах - сэтгэл мэдрэлийн өвчтэй хүмүүс үйлдлээ жолоодох чадваргүйн улмаас хариуцлагад таталгүй орхих
- буруу хэрэг - гэмт үйлдэл
- хилс хэрэг - үйлдээгүй, хийгээгүй атал хүчээр тулгагдсан ял шийтгэл
- хэрэг зарга - хуулийн байгууллагаар шийдүүлэх шаардлагатай хоёр буюу түүнээс дээш этгээдийн хямралдаанаас үүссэн хэрэг явдал
- хэрэг төвөг - үл бүтэх явдал, гэмт явдал
- хэрэг явдал - хүний хэрэг зориг, үйл ажил
- хэрэг мандах - а. Хийсэн хэрэг нь илэрч олонд мэдэгдэх; б. Цаг төр үймэх, дайн дажин болох зэргээр их хэрэг дэгдэх
- хэрэг хийсэн хүний зүрх амаргүй хэтэртэл идсэн хүний гэдэс амаргүй - гэмт явдал үйлдсэн хүний сэтгэл үргэлж шаналдаг гэсэн санаа
- хэрэг удавч ялзрахгүй хэрээ өтлөвч бууралтахгүй - гэмт хэрэг хуучирдаггүй гэсэн санаа
- хэрэг хэмжээтэй нь дээр хэтэрвэл толгой дээр - аливаа зүйл хэмжээ хязгаартай байх хэрэгтэй гэсэн санаа
