ХАТАХ I  

1. Хуурай болох, ус чийггүй болох - дэлгэрэнгүй...Түмэн од дээр нь мяралзан, шарлан хатаж эхэлсэн ногоог шир шир хийлгэн ховдоглон зулгааж байгаа морьдын чимээ сонсогдоно. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., хатаж хувхайрах (ус чийггүй болж өгөрших), ам хатах (шүлс ялгаралт багасаж ам хуурайших), уруул хатах (уруул тос чийггүй болж омголтох) - Одоо яах вэ, хүүхээ, их ус руу, жинхэнэ ширүүн урсгал руу орлоо шүү гэж хатсан уруулаа долоон өвгөн тасалдангуй дуугаар хэлэв. Д.Мягмар. Үер., нойтон өвс хатах (нойтон өвс хуурай болох), хатсан газар (хур бороо ороогүй удсанаас болж хатаж гандсан газар); *хатсан борц шиг (хорчгор туранхай) - Соль бол хатсан борц шиг хүүхэн, энэ чинь түүхий сүүний бяслаг шиг булцайсан цагаан хүүхэн байна. Ц.Дамдинсүрэн. Солийг сольсон нь., *сархинаг хатах (ихэд ангаж ундаасах), баас хатавч өмхийгөө тавьдаггүй [зүйр цэцэн үг] (муу зүйл бүрэн арилдаггүй гэсэн санаа);

---

2. Гол горхи ширгэх - Нэгэн жил бороо хур эс орж ган гачиг болсноос сайх яст мэлхийн байдаг нуур аажмаар хатаж ширгэх болжээ. дэлгэрэнгүй...style="font-size: 10px;">В.Шарма. Таван сургамж., гол горхи хатах (гол горхи ширгэж үгүй болох);

---

3. [шилжсэн] Турж эцэх, өвчинд нэрвэгдэх, сэтгэл санаа ихэд шаналан зовох - Улам улам уяран уйлсаар бие хатах шахав. В.Инжаннаши. Нэгэн давхар асар., өвчинд хатах (өвчинд нэрвэгдэн турж эцэх), *сэтгэл хатах (сэтгэл ихэд зовж шаналах, уйтгарлан гуниглах), *уйтгартаа хатах (ихэд уйтгарлан гуних), *элэг хатах (а. Энэлж шаналах, ямар нэг зүйлийг хүлээж сэтгэл хатах; б. Ихэд цангах), *нарийндаа хатах (ихэд харамлах, харамч хариг зан гаргах) - Шар аарагт Жасрайнхаар ороод ирлээ. Хэдэн морь малиндах гэсэн чинь нарийндаа хатаж сууна. С.Эрдэнэ. Намрын сүүлчийн бороо., *шар махтайгаа хатах (а. Сэтгэл ихэд шаналан зовох - Цэнд минь би гэдэг хүн Базарыгаа алдчихаад хамраараа газар хатгаж, шар махтайгаа хатаж явна ... гэж Хорол гунигтай хэлж санаа алдав. Д.Гармаа. Цагаан булаг; б. Ихэд зовж зүдрэх - Дэндэвийн туслах болсноо сонирхуулан ярихад бүгд ам амандаа –“За чи ч тэгвэл шар махтайгаа хатаж үхэх нь тэр дээ” гэцгээв. Н.Банзрагч. Алтан намар;

---

4. [шилжсэн] Цангах, ангах: хатаж үхэх шахах (маш их цангах);

---

5. [шилжсэн] Ямар нэгэн юм маш их үгүйлэгдэх, дутагдах: гэрээ санан хатах (гэрээ ихэд санах, гэрээ санан бэтгэрэх), *дэлгэрэнгүй...элэг хатах (эцэг эхээ юмуу ойр дотны хүнээ ихэд санах);

---

6. [шилжсэн] Үйл тамаа үзэх, зовох, шаналах: зовлон зүдгүүртээ хатах (зовлон зүдгүүрт нэрвэгдэх, ихэд зовж зүдрэх), дэлгэрэнгүй...уй гашуундаа хатах (уй гашуундаа шаналах, тайвширч чадахгүй байх);

---

7. [шилжсэн] Өөр бусад үгийн хамт хэрэглэгдэж, дургүйцэх буюу егөөдөх утга илэрхийлнэ: үхсэн хатсаны чинь (юуны чинь, ямар юмны чинь) дэлгэрэнгүй...- Ямар үхсэн хатсандаа инээсэн золигууд вэ. С.Буяннэмэх. Түүвэр зохиол.

---

• хатаж хувхайрах - ус чийггүй болж өгөрших
• ам хатах - шүлс ялгаралт багасаж ам хуурайших
• уруул хатах - уруул тос чийггүй болж омголтох
• нойтон өвс хатах - нойтон өвс хуурай болох
• хатсан газар - хур бороо ороогүй удсанаас болж хатаж гандсан газар
• хатсан борц шиг - хорчгор туранхай
• сархинаг хатах - ихэд ангаж ундаасах
• баас хатавч өмхийгөө тавьдаггүй - муу зүйл бүрэн арилдаггүй гэсэн санаа
• гол горхи хатах - гол горхи ширгэж үгүй болох
• өвчинд хатах - өвчинд нэрвэгдэн турж эцэх
... үргэлжлүүлэн харах ...
сэтгэл хатах - сэтгэл ихэд зовж шаналах, уйтгарлан гуниглах
уйтгартаа хатах - ихэд уйтгарлан гуних
элэг хатах - а. Энэлж шаналах, ямар нэг зүйлийг хүлээж сэтгэл хатах; б. Ихэд цангах
нарийндаа хатах - ихэд харамлах, харамч хариг зан гаргах
шар махтайгаа хатах - а. Сэтгэл ихэд шаналан зовох; б. Ихэд зовж зүдрэх
гэрээ санан хатах - гэрээ ихэд санах, гэрээ санан бэтгэрэх
элэг хатах - эцэг эхээ юмуу ойр дотны хүнээ ихэд санах
зовлон зүдгүүртээ хатах - зовлон зүдгүүрт нэрвэгдэх, ихэд зовж зүдрэх
уй гашуундаа хатах - уй гашуундаа шаналах, тайвширч чадахгүй байх
үхсэн хатсаны чинь - юуны чинь, ямар юмны чинь

---

Ижил үг

ХАТАХ II

Холбогдох зураг одоогоор алга байна.