Сарны зурхайн ёсны нэг хоёр, гуравдугаар сар, нарны зурхайн хоёрдугаар сарын дундаас тавдугаар сарын дунд хүртэлх үе, дэлгэрэнгүй...өвлийн дараа ирэх улирал - Мангир хавар нэлээд эрт тавдугаар сарын эхний хагасаас ургаж, зургаадугаар сарын сүүлч, долоодугаар сарын шинэ дээр цэцэглэнэ. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., хавар цаг (өвөл, зун хоёрын хооронд болох улирал), хавар эрт (хаврын эхэн үе, хаврын улирлын эхээр), хавар орой (хаврын шувтарга үе, хаврын улирлын сүүл үеэр), хаврын адаг сар (хаврын сүүл сар), хаврын тэргүүн бар сар (гуравдугаар сар), хаврын дунд туулай сар (дөрөвдүгээр сар), хаврын адаг сар (тавдугаар сар), хаврын буудай (хавар эрт тарьсан буудай), хаврын ноос (хавар хяргасан хонь, ямааны уртын ноос), хаврын тариалалт (хаврын тариа тарих ажиллагаа), хаврын хагалгаа (үр тарихын өмнөх хөрс сийрэгжүүлэх хагалгаа), хаврын улирал (өвлийн дараах урин болох гурван сар) - Хаврын улиралд ингэ ботгоны хэвтрийг их анхаарч байх нь чухал. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., хаврын уур орох (сарны зурхайн ёсны хорин дөрвөн улирлын нэг, нарны зурхайн хоёрдугаар сарын эхний арав хоногт тохиолдоно), хаврын урь унах (хавар болж дулаарах), хаврын үер (хавар болж цас мөс хайлж, гол мөрний ус ихсэх), хаврын хавсарга (хаврын хүйтэн салхи шуурга) - Хаврын хавсаргаар хоттой хонио харж хонох бүсгүйн зүг хараа сунгав. Ш.Цогт. Од., хаврын хагас дунд (сарны зурхайн ёсны хорин дөрвөн улирлын нэг, хаврын өдөр шөнө тэнцэх хугацаа, нарны зурхайн ёсны гуравдугаар сарын хорины орчим тохиолдоно), хаврын хугас (хаврын дунд улирал дундаа орж, өдөр шөнө тэнцэж, усны шувууд ирэх үе), хаврыг бодогч түшмэд [түүх] (хааны одон орны зурхай хариуцсан түшмэд), хавар намар [хоршоо] (өвлийн дараах буюу аргын тооллын 3, 4, 5-р сар, зуны дараах улирал буюу аргын тооллын 9, 10, 11-р сар) - Хавар намрын цэргийн хуягийг зориулна хэмээсэнд Сайхансурталтын эцэг Цуугил өгүүлэхийг хүсмүй хэмээв. В.Инжаннаши. Хөх судар., *хаврын тэнгэр шиг (учир нь олдохгүй олон ааштай) - Хамаг л бодсон санаснаа бүгдийг тоочин хэлдэг байсан Дугаржавын хөөрхөн ааш хаврын тэнгэр шиг хуйсганан итгэлгүй догшин харцаар солигдож нүүрээ буруулах болсон нь Шийлэгмаад гаслантай бодогдоно. Ж.Пүрэв. Бээлий., *хаврын урт шар хүн (хаврын тарчиг урт өдөр), хавар таривал намар хураадаг, хадгалж явбал хожим зардаг [зүйр цэцэн үг] (юмыг үеэ өнгөрөөсөн, хэрэггүй гэж хаях хэрэггүй хожим хэрэг болж болно гэсэн санаа), хавар цаг сайхан ч өлөн, намар цаг бороотой ч цатгалан [хууч] (Монголчуудын байгаль, цаг уур, мал маллагааны арга туршлагаас үүдсэн мэдлэг. Хавар урин болж цаг дулаардаг ч мал амьтан тарга хүч муу, намар нөөсөн хүнс тэжээл дуусаж тарчиг болдог. Намар хэдийгээр сэрүүн болж эхэлдэг ч мал хүч тарга жигдэрч айраг цагаа элбэгшдэг гэсэн санаа), хавар цагийн шуурга хэцүү, хойд эхийн нударга хэцүү [зүйр цэцэн үг] (хавар урин дулаан болдогч хүйтэрвэл өвлөөс ч хэцүү гэсэн санаа), хаврын салхи хавирга нэвт, өвлийн салхи өвөр нэвт [зүйр цэцэн үг] (хаврын салхи өвлийн салхинаас илүү гэмтэй гэсэн санаа), хавар хатуу, намар баян [зүйр цэцэн үг] (хавар идээ ундаа тарчиг, цаг агаар хувирамтгай, мал сүрэг туранхай, цагаан идээ ховорддог, намар нь жимс ногоо урган боловсорч, мал сүрэг тарган, цагаан идээ элбэг дэлбэг байдаг гэсэн санаа), хаврын цэцэг [ургамал] (модны навч, иш жүрүртэй адил, өнгө цагаан, зургаан хэлтэстэй, тоорцог шар, үнэр маш сайхан).
- хавар цаг - өвөл, зун хоёрын хооронд болох улирал
- хавар эрт - хаврын эхэн үе, хаврын улирлын эхээр
- хавар орой - хаврын шувтарга үе, хаврын улирлын сүүл үеэр
- хаврын адаг сар - хаврын сүүл сар
- хаврын буудай - хавар эрт тарьсан буудай
- хаврын ноос - хавар хяргасан хонь, ямааны уртын ноос
- хаврын тариалалт - хаврын тариа тарих ажиллагаа
- хаврын хагалгаа - үр тарихын өмнөх хөрс сийрэгжүүлэх хагалгаа
- хаврын улирал - өвлийн дараах урин болох гурван сар
- хаврын уур орох - сарны зурхайн ёсны хорин дөрвөн улирлын нэг, нарны зурхайн хоёрдугаар сарын эхний арав хоногт тохиолдоно
... үргэлжлүүлэн харах ...- хаврын урь унах - хавар болж дулаарах
- хаврын үер - хавар болж цас мөс хайлж, гол мөрний ус ихсэх
- хаврын хавсарга - хаврын хүйтэн салхи шуурга
- хаврын хагас дунд - сарны зурхайн ёсны хорин дөрвөн улирлын нэг, хаврын өдөр шөнө тэнцэх хугацаа, нарны зурхайн ёсны гуравдугаар сарын хорины орчим тохиолдоно
- хаврыг бодогч түшмэд - хааны одон орны зурхай хариуцсан түшмэд
- хавар намар - өвлийн дараах буюу аргын тооллын 3, 4, 5-р сар, зуны дараах улирал буюу аргын тооллын 9, 10, 11-р сар
- хаврын тэнгэр шиг - учир нь олдохгүй олон ааштай
- хаврын урт шар хүн - хаврын тарчиг урт өдөр
- хавар таривал намар хураадаг хадгалж явбал хожим зардаг - юмыг үеэ өнгөрөөсөн, хэрэггүй гэж хаях хэрэггүй хожим хэрэг болж болно гэсэн санаа
- хавар цаг сайхан ч өлөн намар цаг бороотой ч цатгалан - Монголчуудын байгаль, цаг уур, мал маллагааны арга туршлагаас үүдсэн мэдлэг. Хавар урин болж цаг дулаардаг ч мал амьтан тарга хүч муу, намар нөөсөн хүнс тэжээл дуусаж тарчиг болдог. Намар хэдийгээр сэрүүн болж эхэлдэг ч мал хүч тарга жигдэрч айраг цагаа элбэгшдэг гэсэн санаа
- хавар цагийн шуурга хэцүү хойд эхийн нударга хэцүү - хавар урин дулаан болдогч хүйтэрвэл өвлөөс ч хэцүү гэсэн санаа
- хаврын салхи хавирга нэвт өвлийн салхи өвөр нэвт - хаврын салхи өвлийн салхинаас илүү гэмтэй гэсэн санаа
- хавар хатуу намар баян - хавар идээ ундаа тарчиг, цаг агаар хувирамтгай, мал сүрэг туранхай, цагаан идээ ховорддог, намар нь жимс ногоо урган боловсорч, мал сүрэг тарган, цагаан идээ элбэг дэлбэг байдаг гэсэн санаа
- хаврын цэцэг - модны навч, иш жүрүртэй адил, өнгө цагаан, зургаан хэлтэстэй, тоорцог шар, үнэр маш сайхан
- хаврын тэргүүн сар - гуравдугаар сар
- хаврын дунд туулай сар - дөрөвдүгээр сар
- хаврын адаг луу сар - тавдугаар сар
- хаврын хугас - хаврын дунд улирал дундаа орж, өдөр шөнө тэнцэж, усны шувууд ирэх үе
