I
Үзэгдэж харагдахгүй, юмны дотор, цаана, нууцгай: далд байр (нуугдах байр, нуувч), дэлгэрэнгүй...далд байх (үзэгдэхгүй байх), далд засаа (хуухнагт буугаагүй засаа), далд болгох (а. Нууц нүдэнд харагдахгүй газар тавих; б. [шилжсэн] Алах, цаазлах), далд орох (а. Юмны цаана орох, үзэгдэхгүй болох - Торойх бараа холдон холдсоор далд оров. Ц.Гайтав. Хувьсгалын зам., - Том гаанс цас руу шигдэн далд орлоо. Б.Нямаа. Арандалынхан; б. [шилжсэн] Үхэх - Би л далд орж байвал таарах сан. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал), далайсан газар нь далд орж, далласан газар нь ил гарах [зүйр цэцэн үг] (хүний үгээр, аясаар явах), далд санаа (дотор бодол; нууц хүсэл) - Хэлсэн илүү үг, хийсэн гоомой ажил түүнд байхгүй мөртлөө далд санаа нь царайнаасаа тодорчээ. Ц. Доржготов. Нарт өндөр., далд тавих (нүднээс далд, нууцгай тавих), далд утга [хэл шинжлэл] (үг, өгүүлбэрийн хэлбэр бүтцээр бүрэн үл илрэх дотоод агуулга), далд үе (илрээгүй, нууц үе), далд хийх (а. Нүдэнд харагдахгүй газар хийх - Харин тэгэхдээ наадах буу зэвсгээ далд хийж ороорой. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал; б. Байр саванд нь хийх - Улаан бүчээ тайлж нямбайлан эвхээд бяцхан модон хайрцаг онгойлгон далд хийв. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө; в. [шилжсэн] Алах, үгүй хийх - Бат ч түүнийг далд хийе гэж үнэхээр бодсон дог оо. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир), далд эдийн засаг (хуулиар зөвшөөрөгдсөн үйл ажил эрхэлдэг боловч албан ёсоор бүртгэгдэж, татварын байгууллагад мэдэгдээгүй эдийн засаг), далд явах (ил гарахгүй, нууцаар сэм явах), далдын далд (бүр далд) - Хүнээр хөрөөдүүлж, далдын далд хийсэн тайрдсыг шувууны шүд шиг цоожтой пингээс гаргав. Д.Цэдэв. Айргийн амт., нүднээс далд (ил харагдахгүй газар) - Дэндэв хааяа өвгөний нүднээс далд морины хар хурдан дунд газраас баруун солгойгүй чулуу шүүрч, хөтөлж яваа морин дээрээ эмээлээ явуут тохож морио юүлж унан “галзуурч” ааг омгоо бага зэрэг дардаг байлаа. Б. Догмид. Адууны тэнгэр., ил далд ~ далд ил [хоршоо] (хаа сайгүй, эрээ цээргүй) - Бет улсын эзэн хэмээгч далд илийг ухаж мэдэгч хэтийдсэн мэргэн хүн. В.Инжаннаши. Хөх судар., *далд цоож (шорон), далдын хар малгай (үлгэр домогт гардаг, өмсвөл нүдэнд үзэгдэхгүй болгох ид шидтэй малгай).
Ижил үг
