I
1. Хоёр настай адуу; арван хоёроос арван дөрвөн сартайд дунд хоёр, арван дөрвөөс арван таван сартай захын хоёр үүдэн дэлгэрэнгүй...шүд нь элэгддэг: даага барих (а. Даагыг сургах, унах, эдлэхээр барин авах; б. Уралдаж ирсэн даагыг барианы зурхайд бүртгэх), даага сургах (даагыг унаа эдэлгээнд дасгаж номхруулах) - Тэмүүжинг эзэнгүй нутагт орхигдоод байхад нүдэндээ галтай, нүүртээ гэрэлтэй, сэргэлэн авьяастай хөвүүн гэж би олж авчраад, эмнэг үрээ даага сургах мэт сургаж, хүмүүжүүлж явсан билээ. Монголын нууц товчоо., даага унах (а. Даага хөлөглөх; б. Даага доош ойчих), далайд даага унахад, даага зовохгүй далай зовно [оньсого] (нүдэнд юм орж торох)), даага уях (а. Хусран гүү барих - Жаран алд зэлээ татаж, жармаахай болсон унага даагаа уяжээ. Монгол ардын баатарлаг тууль; б. Наадамд уралдуулахаар сойх; в. Зэл, уяанаас уях), дааганы ам хагалах (даагыг сургаж, амаа мэддэг болгох), дааганы дэл (дааган настай адууны гүйцэд ургаагүй дэл), дааганы уралдаан (даага уралдуулан наадах баяр цэнгэл), унага даага [хоршоо] (нэг, хоёр настай адуу) - Унага даага зэрэг аль жижиг нь хөөцөлдөн наадаж тоглоно. Ж.Дамдин. Миний Монгол., үрээ даага [хоршоо] (бага насны эр адуу) - Нөгөөдрийн маргааш Бухату салжи хөвгүүнийг адуун дээрээ очих үед үрээ даага, унаганууд унтацгааж байв. Ж. Саруулбуян. Орог шинхул., булгивал нэг дааганых, буцалбал нэг тогооных [зүйр цэцэн үг] (хаа ч, ямар ч тохиолдолд эв, санал, нэр нэгтэй байх гэсэн санаа), дааганаас унаж үхдэггүй, дарвагараас болж үхдэг [зүйр цэцэн үг] (хэл яриагаа цаг ямагт хянаж яв гэсэн санаа) - Довон хар мориноос зуун алд зоотой зүрийн зээрд даага нь хааш хаашаа есөн тохой илүүтэйхэн байв л гэнэ. Халх ардын тууль., *даага далантай, бяруу булчинтай (тарган тавтай, өнтэй сайхан гэсэн санаа);
2. Хоёр настай:
дааган тором (хоёр настай тэмээ)
- Дааган торомноос аваад бүгд бий. Б.Бааст. дэлгэрэнгүй...Алтайн хөх дөнөн;
3. [шилжсэн] Бага жижиг:
алаг даага [амьтан] (урд хөл богино, урт сүүлтэй, Хойд Африк, Евразийн говь цөл, хээрийн задгай газар
дэлгэрэнгүй...нутагладаг, хойд хөл дээрээ дэгдэн явах нэг төрөл мэрэгч; арав гаруй зүйл бий; алагдаахай), дааган атаахай [амьтан] (нэгэн зүйл сүүгээр бойжигч амьтан, шавжаар идэшлэнэ), дааган буу (бага гарын үхэр буу) - Дааган бууны амнаас гал утаа бурдхийнэ. Б.Ринчен. Гүнж., дааган жэргэ [тоглоом] (тус бүр арван хоёр чулуугаар тусгай хөлөг дээр “бугын жэргэ” наадахтай адил нааддаг монгол үндэсний наадам), дааган сүүл [ургамал] (хангайд ургадаг нэгэн зүйл олон наст үет ургамал; зээрэн шилбэ) - Манай малчид дааган сүүлийг дунд зэргийн шимт чанартай ургамал гэж үнэлдэг байна. Ж.Самбуу. Мал маллагааны арга туршлага., дааган товшуур [хөгжим] (долоон бирнээтэй, дунд гарын товшуур), дааган тэрэг [тоглоом] (хөлөг дээр арван хоёр чулуугаар нааддаг наадгай), дааган чих [ургамал] (чийглэг, хөвсгөр хөрстэй газар бутлан ургадаг, нарийн улаавтар навчтай, жижигхэн үртэй, исгэлэн амттай, олон наст ургамал);
4. Нэхэл:
*даагаа нэхэх (а. Тоглоом наадамд хожигдсон хүн дахих; б. Бусдаас хариугаа авах)
дэлгэрэнгүй...- За одоо Самдан даагаа нэхэх билүү? Д.Цэдэв. Айргийн амт.
- даага барих - а. Даагыг сургах, унах, эдлэхээр барин авах; б. Уралдаж ирсэн даагыг барианы зурхайд бүртгэх
- даага сургах - даагыг унаа эдэлгээнд дасгаж номхруулах
- даага унах - а. Даага хөлөглөх; б. Даага доош ойчих
- далайд даага унахад даага зовохгүй далай зовно - нүдэнд юм орж торох
- даага уях - а. Хусран гүү барих; б. Наадамд уралдуулахаар сойх; в. Зэл, уяанаас уях
- дааганы ам хагалах - даагыг сургаж, амаа мэддэг болгох
- дааганы дэл - дааган настай адууны гүйцэд ургаагүй дэл
- дааганы уралдаан - даага уралдуулан наадах баяр цэнгэл
- унага даага - нэг, хоёр настай адуу
- үрээ даага - бага насны эр адуу
... үргэлжлүүлэн харах ...- булгивал нэг дааганых буцалбал нэг тогооных - хаа ч, ямар ч тохиолдолд эв, санал, нэр нэгтэй байх гэсэн санаа
- дааганаас унаж үхдэггүй, дарвагараас болж үхдэг - хэл яриагаа цаг ямагт хянаж яв гэсэн санаа
- даага далантай, бяруу булчинтай - тарган тавтай, өнтэй сайхан гэсэн санаа
- дааган тором - хоёр настай тэмээ
- алаг даага - урд хөл богино, урт сүүлтэй, Хойд Африк, Евразийн говь цөл, хээрийн задгай газар нутагладаг, хойд хөл дээрээ дэгдэн явах нэг төрөл мэрэгч арав гаруй зүйл бий алагдаахай
- дааган атаахай - нэгэн зүйл сүүгээр бойжигч амьтан, шавжаар идэшлэнэ
- дааган буу - бага гарын үхэр буу
- дааган жэргэ - тус бүр арван хоёр чулуугаар тусгай хөлөг дээр бугын жэргэ наадахтай адил нааддаг монгол үндэсний наадам
- дааган сүүл - хангайд ургадаг нэгэн зүйл олон наст үет ургамал зээрэн шилбэ
- дааган товшуур - долоон бирнээтэй, дунд гарын товшуур
- дааган тэрэг - хөлөг дээр арван хоёр чулуугаар нааддаг наадгай
- дааган чих - чийглэг, хөвсгөр хөрстэй газар бутлан ургадаг, нарийн улаавтар навчтай, жижигхэн үртэй, исгэлэн амттай, олон наст ургамал
- даагаа нэхэх - а. Тоглоом наадамд хожигдсон хүн дахих; б. Бусдаас хариугаа авах
Ижил үг
