II
1. Төмөр, мод, чулуу зэргээр хийсэн, өндөр өөд авирах, буухад хэрэглэх хэрэгсэл: дүүжин шат (дүүжлэн дэлгэрэнгүй...өгсөх шат) - Дүүжин шатаар доош бууж, бэхэлгээний бетонон ханатай хонгил даган бригадынхан уван цуван явцгаана. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., модон шат (модоор хийсэн шат) - Хүмүүсийг байцааж, заримыг нь модон шатаар дээш гаргаж, өнөө бяцхан тавцан дээр зогсоов. С.Удвал. Их хувь заяа., олсон шат (олсоор хийсэн шат), цахилгаан шат (өндөр байшин барилгад хүн, ачаа барааг дээш доош зөөх цахилгааны хүчээр ажиллах шат) - Дайрагч онгоцных шиг шунгинасан дуутай цахилгаан шатаар нэг удаа ная гаруй хүн дээш доош хоромхон зуур өнгөрч харагдана. М.Чойжил. Андын нутаг алсдахгүй., чулуун шат (чулуугаар хийсэн шат) - Энэ цагийн ордны гантиг чулуун шатаар, энгүй баяслаар дүүрэн багачуул бужигнан гүйг. Ш.Цогт. Од., шатаар буух (шатаар доош уруудах) - Түүнийг хоёр давхрын шатаар доош бууж явахад, өмнөөс нь Батмөнх хүрч ирэв. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., шатаар өгсөх (шатаар дээш явах) - Итгэл шат өөд тайван алхсаар, дөрвөн давхарт гарсан боловч шууд хаалгыг нь татаж чадсангүй. Ч.Алагсай. Алтайн зам., шатаар уруудах (шатаар буух) - Түүнийг даган шат уруудан гүйв. Б.Өлзийсүрэн. Замын хүзүү., дэгтэр шат [хоршоо] (юм өөд гарах зам, гишгүүр), шат гишгүүр [хоршоо] (өгсөж уруудах хэрэгсэл):
2. [шилжсэн] Үе, зэрэг дэв, алхам:
анхан шат (анхны үе),
шат ахих (зэрэг дэв ахих, сайжрах) -
дэлгэрэнгүй...Энэ хоёр эрдэмтний зохиолыг бишрэн хүндэтгэх боловч, үүнээс цааш шат ахих нь бидний үүрэг болмуй. Зуун билиг., боловсролын шат (боловсролын үе, алхам), хөгжлийн шат (хөгжлийн үе) - Тэр л хөгжлийнхөө шатанд байсаар мөхөж дуусаж байгаа овог байж таарна биз дээ. Ж.Дамдин. Миний монгол., түүхийн гол үе шат (түүхийн гол үе, алхам), үе шат [хоршоо] (байгаль нийгмийн тодорхой хөгжилд хүрсэн хугацаа) - Ялалтыг хангах үйлсэд чухал үе шат болох нь дамжиггүй гэж хэлэв. Б.Бааст. Алтайн хөх дөнөн., шатан сүүлт [амьтан] (жирийн хүрэлзгэнэ).
Ижил үг
