ТУЛАХ

1. Тулгуур болгох, түших, баганадах: баганаар тулах (баганаар түших, баганаар тулгуур болгох) - дэлгэрэнгүй...


2. Тулгуур хийх: гараараа тулах (гараараа түших) - Сүрэнхүү өрсөөд тонгорчихлоо. Тэгэхнээ цаадах нь унахын даваан дээр гараараа дэлгэрэнгүй... Л.Дашням. Нялх ногоо., таяг тулах (таяг буюу урт модоор газар тулгуур хийх), шанаагаа тулах (гарын тохойг ямар нэг зүйлд тулгуурлан гарын алган дээр шанаагаа тавих) - Хурандаа хэдэн минутын турш дуугүй шанаагаа тулж суув. Дожоодорж. Зүүний сүвэгч., эрүүгээ тулах (гарын тохойгоо ямар нэг зүйл дээр тулан, гарын алган дээр эрүүгээ тавих), хоёр хөлөөрөө тулах (хоёр хөлөөрөө тулгуур хийх), *ташаа тулах (а. Ташаан тус газар гараа тавих; б. [шилжсэн] Хэгжүүн, ихэмсэг бардам зан гаргах) - Батмөнх энэ үгийг сонсоод сэтгэл нь их л таатай болсон байдалтай, гэрийн доторх хүмүүсийг ихэмсгээр харж, хултай айргаа нэг амьсгаагаар залгилж, ташаагаа тулж Сатайн ярихыг үргэлжлүүлэн сонсов. Ш.Нацагдорж. Мандхай цэцэн хатан;

3. Юмны эцэс, хаяа, ирмэгт хүрэх - Аймшигт бартаан дундуур нүд анин зүтгэсээр тэнгэр баганадсан сүрлэг яны хаяанд тулж буулаа. дэлгэрэнгүй... ёроолд тулах (ёроолд нь хүрэх, эцэст нь хүрэх), ирмэгт тулах (ирмэгт нь тээглэх), *тэнгэрт тултал магтах (хэт хөөргөн магтах), *мохоондоо тулах (а. Арга мухардах; б. Ихэд ядарч туйлдах, зовох; в. Хэрүүл тэмцэл туйлдаа хүрэх);
4. Нэлээд ойртох, шахах: тулж очих (нэлээд ойртон очих) - Хулан агсамнан хурдалж, яах ийхийн завгүй тав зургаан морийг гүйцэн, дэлгэрэнгүй... Д.Гармаа. Хулан зээрд., аюул гамшиг тулах (аюул гамшиг нүүрлэхэд ойрхон болох) - Аюул гамшиг хаяанд тулж ирчхээд, галав юүлэхийн өмнөх ёрын хар салхи сэвэлзэн байх шиг санагдах юм. Б.Нямаа. Арандалынхан;
5. [шилжсэн] Биеэр учрах: нүүр тулж уулзах (биеэр уулзаж учрах) - Хүрлээгийн эх Долгортой нүүр тулж уулзан танилцаж байснаа дэлгэрэнгүй... П.Хорлоо. Багш;
6. [шилжсэн] Байлдах, дайтах: дайсантай тулах (дайсантай байлдах) - Газар нутгийг нь эзэрхсэн дайсны харгис цэрэгтэй тулж дэлгэрэнгүй... С.Дашдэндэв. Улаан наран., байлдах тулах [хоршоо] (дайтах, зэвсэг барин тэмцэх);
7. [шилжсэн] Хэрэлдэх, тэмцэлдэх: *ам хэлээр тулах (хэрэлдэх, хэрүүл шуугиан тавих); 9. [шилжсэн] Хоёр юмыг хооронд нь шууд солилцох: дэлгэрэнгүй...
баганаар тулах баганаар түших, баганаар тулгуур болгох
модоор тулах модоор түших, модоор тулгуур хийх
төмрөөр тулах төмрөөр түших, төмрөөр тулгуур хийх
түших тулах а. Унах, хазайх юманд тулгуур хийх; б. [шилжсэн] Ажил хэрэгт нөмөр нөөлөг болгох, бусдын дэм тусыг авах
голомт тулах айл гэр болох
тулж өргөхөд чулуу хүнд бодож буулгахад ураг хүнд ураг төрлийн хүнд хатуурхах хэцүү
тулсан мод туулын бургас туранхай бие богдын шавь юу ч үгүй, хоосон гэсэн санаа
гараараа тулах гараараа түших
таяг тулах таяг буюу урт модоор газар тулгуур хийх
шанаагаа тулах гарын тохойг ямар нэг зүйлд тулгуурлан гарын алган дээр шанаагаа тавих
эрүүгээ тулах гарын тохойгоо ямар нэг зүйл дээр тулан, гарын алган дээр эрүүгээ тавих
хоёр хөлөөрөө тулах хоёр хөлөөрөө тулгуур хийх
ташаа тулах а. Ташаан тус газар гараа тавих; б. [шилжсэн] Хэгжүүн, ихэмсэг бардам зан гаргах
ёроолд тулах ёроолд нь хүрэх, эцэст нь хүрэх
ирмэгт тулах ирмэгт нь тээглэх
тэнгэрт тултал магтах хэт хөөргөн магтах
мохоондоо тулах а. Арга мухардах; б. Ихэд ядарч туйлдах, зовох; в. Хэрүүл тэмцэл туйлдаа хүрэх
тулж очих нэлээд ойртон очих
аюул гамшиг тулах аюул гамшиг нүүрлэхэд ойрхон болох
нүүр тулж уулзах биеэр уулзаж учрах
дайсантай тулах дайсантай байлдах
байлдах тулах дайтах, зэвсэг барин тэмцэх
ам хэлээр тулах хэрэлдэх, хэрүүл шуугиан тавих
үзгээ тулах үзгээ шууд солилцох
харанхуй тулах тухайн зүйлсээ урьдчилан үзэж харалгүй шууд солилцох

8. [шилжсэн] Юмыг юмаар солих наймаа хийх: Чи энэ буугаа тарваганы арьсаар тулахгүй юм уу.

Очирбат Самбуудорж2015-06-26 08:05:25