ТУЛГА I

1. Дөрвөн хөлийг гурваас дээш хасгаар бүслэн хадсан, задгай гал түлж дээр нь тогоо тавих хэрэгсэл - Өртөөчин нэг дэлгэрэнгүй... Ж.Дамдин. Үймээний жил., Бухаш тулга (тогоотой тулга), голомтын тулга (гал голомтыг бадраадаг тулга), сагсаг тулга (дөрвөн хөлтэй, тотгондоо хонины толгойн дүрстэй, хагас угалзтай дөрвөн хасагтай тулга), шалдан тулга (гурван хөлтэй, ганц хасагтай тулга), тулга тавих (а. Монголчуудын эртнээс нааш хэрэглэж ирсэн ил зуух тавих; б. Тулах юм тавих), тулга тулах (а. Гэрт ил зуух тавих; б. [шилжсэн] Голомт болох, өв болох - Үнэхээр улсын тулга тулсан газар миний хийморь, ухаан бодлыг сэргээж өгсөн хэрэг. С.Эрдэнэ. Дөрвийн бодол), тулгын чулуу (тулга болгон тавьсан гурван ширхэг чулуу) - Хөө тортогт тас харлаж, далан долоон нөхөөс болсон жижигхэн майхнуудаа босгож, тулгын гурван чулууг үүгээр түүгээр гүйн явж төдөлгүй олоод тогоогоо тавив. Ш.Нацагдорж. Мандхай цэцэн хатан., тулгын хасаг (төмөр тулганы бүслүүр, чулуун тулганы дундах гурван хавтгай чулуу), тулгын тотго (төмөр тулганы дөрөв хөлийн дээр байдаг тогооны ёроол тулдаг навчин төмөр), чулуун тулга (чулуугаар хийсэн тулга), ган тулга (гангаар хийсэн тулга), тулга зуух [хоршоо] (гал түлэх хэрэгсэл) - Олон гэрийн тулга зуухны асаасан хиншүү үнэртэнэ. Замлин Сэнчиний намтар оршив., *тулгын чулуу тавих (а. Тулганы ивээс дөрвөн хавтгай чулуу; б. [шилжсэн] Юмны эх үүсвэр, үндсийг нь тавих) - Харин албан газар нь баазынхаа тулгын чулууг тавилцсан ахмад ажилчныхаа ойг үнэхээр хөлтэй тэмдэглэжээ. Д.Мягмар. Бууршгүй сэтгэлийн илч., *тулга тойрсон (аар саар, ойр зуурын, гэр зуур) - Сэтгэл минь хэчнээн их үймэрч, тулга тойрсон бодлоос ухаан санаа минь ангижирна. Л.Чойжилсүрэн. Унтаршгүй гэрэл., *тулга болох (голомт болох) - Ажилчин болоод л бүх юм өөдөлсөн. Үнэхээр улсын тулга тулсан газар миний хийморь, ухаан бодлыг сэргээж өгсөн хэрэг. С.Эрдэнэ. Дөрвийн бодол., *тулга тойрсон яриа (ойр зуурын дэл сул яриа, авгай хүүхнүүдийн яриа), *тулга тулах (өрх тусгаарлах, айл гэр болох), *тулгаа үдээрээр үдэх (тохиромжгүй үйлдэл хийх гэсэн санаа), тулга бага боловч тогоогоо даана, морь туранхай боловч эмээлээ даана [зүйр цэцэн үг] (хэтэрхий басах хэрэггүй гэсэн санаа), тулга тойрсон муу сайн үгийг тулам тулмаар цутгана, тулгарч уулзах бол тугалган жад шиг шантарна [зүйр цэцэн үг] (аман дээр баатар боловч ажил дээрээ арчаагүй гэсэн санаа);


2. Юм тавих хөл, суурь.

тулга тавих а. Монголчуудын эртнээс нааш хэрэглэж ирсэн ил зуух тавих; б. Тулах юм тавих
тулга тулах а. Гэрт ил зуух тавих; б. [шилжсэн] Голомт болох, өв болох - Үнэхээр улсын тулга тулсан газар миний хийморь, ухаан бодлыг сэргээж өгсөн хэрэг. С.Эрдэнэ. Дөрвийн бодол
тулгын чулуу ~ тулгын хасаг төмөр тулганы бүслүүр, чулуун тулганы дундах гурван хавтгай чулуу
тулгын тотго төмөр тулганы дөрөв хөлийн дээр байдаг тогооны ёроол тулдаг навчин төмөр
чулуун тулга чулуугаар хийсэн тулга
ган тулга гангаар хийсэн тулга
тулга зуух гал түлэх хэрэгсэл
тулгын чулуу тавих а. Тулганы ивээс дөрвөн хавтгай чулуу; б. [шилжсэн] Юмны эх үүсвэр, үндсийг нь тавих
тулга тойрсон аар саар, ойр зуурын, гэр зуур
тулга болох голомт болох
тулга тойрсон яриа ойр зуурын дэл сул яриа, авгай хүүхнүүдийн яриа
тулга тулах өрх тусгаарлах, айл гэр болох
тулгаа үдээрээр үдэх тохиромжгүй үйлдэл хийх гэсэн санаа
тулга бага боловч тогоогоо даана морь туранхай боловч эмээлээ даана хэтэрхий басах хэрэггүй гэсэн санаа
тулга тойрсон муу сайн үгийг тулам тулмаар цутгана тулгарч уулзах бол тугалган жад шиг шантарна аман дээр баатар боловч ажил дээрээ арчаагүй гэсэн санаа
бухаш тулга

тогоотой тулга

голомтын тулга

гал голомтыг бадраадаг тулга

сагсаг тулга

дөрвөн хөлтэй, тотгондоо хонины толгойн дүрстэй, хагас угалзтай дөрвөн хасагтай тулга

шалдан тулга

гурван хөлтэй, ганц хасагтай тулга

Ижил үг:

ТУЛГА II