1. Хүн, амьтны биеийн эрүү гавал хоёроос бүтэх хүзүүн дээр тогтох эрхтэн: толгойгоо даах (а. Нялх дэлгэрэнгүй...хүүхэд толгойгоо өндийлгөдөг болох; б. Хүнд өвчтэй хүн өөрөө өндийн босож чадах), толгой дохих (зөвшөөрч буйгаа илэрхийлэн толгойгоо бага зэрэг урагш хойш хөдөлгөх), толгой дууганих (толгой эргэж мэнэрэн өвдөх), толгой дүнсийх (толгой өвдөх янзтай болох), толгой эргэх (а. Толгой дүйрч мэнэрэх; б. Ухаан самууран төөрөх; в. Зүг чигээ мэдэхгүй болох, зүг чигээ алдах), хүзүү толгой [хоршoo] (хүн, амьтны толгой сээр хоёрын хооронд залган орших хэсэг болон эрүү гавлаас бүтэх тэргүүн хэсэг), эх толгойгүй [хоршoo] (а. Эх захгүй, эмх замбараагүй; б. Эрээ цээргүй), толгой тархи [хоршoo] (хүн, амьтны тэргүүн хэсэг болон түүний гавал дотор орших уураг тархи), толгой түрүү [хоршoo] (а. Хүн, амьтны биеийн толгой хэсэг; б. Юмны эх, түрүү хэсэг) - Цохиулснаасаа болж толгой түрүү нь хавдаад нэг ламд эмчлүүлэхээр очжээ. Монгол ардын домог үлгэр., малгай толгой [хоршoo] (хүний тэргүүн болон түүнд өмсөх өмсгөл), толгой дагз [хоршоо] (хүний толгой болон толгойн арын хэсэг), толгой бие [хоршоо] (хүн, амьтны эрүү гавал хоёроос бүтэх тэргүүн хэсэг хийгээд их бие) - Яншиж байсан Ван хааныг нэгэнтээ цавчиж яс махт толгой биеийг хоёр анги болгосон ажгуу. В.Инжаннаши. Хөх судар., толгой сүүл [хоршоо] (а. Амьтны биеийн тэргүүн хэсэг хийгээд шувтрах үзүүр хэсэг; б. Юмны эхлэл төгсгөл) - Тэрэгний хүрд мэт толгой сүүл залгалдан эргэж гол тэнхлэг нь мэргэнээр хураажээ. В.Инжаннаши. Хөх судар., толгой тэргүүн [хоршоо] (а. Хүн, амьтны их биетэй хүзүүгээр холбогдох тэргүүн хэсэг - Хотод авчирсан иргэнийг хот сахих түшмэл цэрэг гар хөл, толгой тэргүүнийг тас тас цавчин унагаж, хөгшин нялхын уйлж усанд унаж хахаж үхсэн нь маш олон. В.Инжаннаши. Хөх судар; б. Толгойлогч, удирдагч, тэргүүлэгч - Хаан зарлиг болруун: Орчлонгийн хооронд хүн төрөлхтний хоч үгүй ойр янаг хэмээгч эцэг эх толгой тэргүүн, ах дүү хэмээгч гар хөл, эм үр хэмээгч дээл хувцас, сайд түшмэд хэмээгч хуяг дуулга зэр зэвсэг буюу. В.Инжаннаши. Хөх судар), *толгой нь хамуурсан (бүтэлгүй, толгой нь эргэсэн), *толгой ганзагалах (а. Урам хугарч уруу царайлан явах; б. Унаан дээр үүрэглэн явах) - Тэр хоёр бие биедээ уурласан юм шиг толгой ганзагалан тус тусдаа нэгийг бодож явав. Н.Банзрагч Зам., *толгой гашилгах (юмыг ихэд эргэцүүлэх, элдвийн юм бодох) - Би ийм юман дээр толгойгоо гашилгаж явахгүй нь дээр гэж өөрөө өөртөө зөвлөлөө. Ж.Пүрэв. Ундрах инженер., *толгой даах (ямарваа ажил үйлийг бусдын дэмжлэггүйгээр өөрөө хийж чаддаг болох, биеэрээ хариуцаж чадах) - Манайд толгойгоо даагаад юу ч хийж чадах залуучууд олоон. С.Эрдэнэ. Лодойхүүгийн зан., *толгой дээр гарах (даврах, цаашлах, өөгших) - Саяын хүүхнийг харж байна уу? Гаминтай түншилж бидний толгой дээр гарч гүйцээд байгаа шулам бололтой. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., *толгой дээр сандайлах (дарлах, дээрэлхэх) - Монгол ардын толгой дээр сандайлж байгаа засаг ноёд хуралдаж гэнэ. Ц.Дамдинсүрэн. Маршил Чойбалсангийн бага нас., *толгой дээр цахиур хагалах (юм дуулгаж мэдэх авьяас чадалтай) - Танхим гэдэг чинь сүүлдээ шашны толгой дээр цахиур хагалах газар. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., *толгой дээрээ гаргах (давраах, өөгшүүлэх) - Тэр лууван иддэг наймааг толгой дээрээ гаргасан тань та нараас болсон хэрэг. Б.Ринчен. Үүрийн туяа., *толгой мөрөн дээр байх (амьд явах) - Энэ толгой мөрөн дээр байсан цагт чиний хар сахалтыг оромждоо шагайлгахгүй. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., *толгой мэдэх (аливаа зүйлд өөрийн дураар бие даан хандах) - Би толгой мэдэж таныг ажилд авна. Н.Банзрагч. Зам., *толгойгоо мэдэх (өөрийн явдлыг өөрөө мэддэг болох, юмыг ганцаараа бие даан шийдэх, бусдын зөвлөгөөгүй өөрөө шийдэх) - Миний охин одоо хүүхэд биш. Толгойгоо мэдэх болсон. С.Дашдооров. Говийн өндөр., *толгойгоо өргөх (а. Толгойгоо дээш болгох; б. Дарамт хавчилтаас салах), *толгой өвдөхгүй (огт түүртэхгүй, амархан) - Буудлагын сургуульд бол толгой өвдөхгүй. Н.Банзрагч. Зам., *толгой өөд татахгүй (уйгагүй, зав чөлөөгүй, ямар нэг зүйлд шамдан улайрах) - Хас Дүвжирийн авдарт дараастай байсан монгол, манж, төвөд хэлээр бичсэн баахан ном судар авчраад толгой өөд татахгүй уншиж хэвтэх боллоо. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., *толгой өндөлзүүлэх (босож тэмцэхийг хүсэх, толгойгоо мэдэхийг хүсэх) - Энэ мэтээр хятадууд монголыг хялмалзаж байхад, манай монгол ноёд бас толгойгоо өндөлзүүлж, өөр сэтгэл барих явдал гарсаар байна. Ш.Нацагдорж. Мандхай цэцэн хатан., *толгой руугаа ус хийх (өөрөө өөртөө гай зовлон тарих) - Харин өөрөө өөрийнхөө толгой руу ус хийсэн хүн, түүнд дахин мал өгч чадахгүй. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., *толгой тасдчих шахах (учир зүггүй аашилж загнах) - Миний ээж толгой тасдаад хаячих байх даа. Д.Даржаа. Баярт өглөө., *толгой хавчуулах (түр хоргодох, орогнох), - Таньдаг айлдаа толгой хавчуулж унтаад ирэв гэж баахан ялархсаар машин дээр суужээ. Б.Бааст нар. Бүр биш түр., *толгой хазайсан тийш (зүг чиггүй, хандсан чигтээ, зорьсон газаргүй) - Би чамайг хойд эхдээ хөөгдөөд толгой хазайсан тийш явж байгааг хэлж өгье. Б.Ринчен. Үүрийн туяа., *толгой хандсан зүг рүү (толгой хазайсан тийш), *толгой холбох (а. Шүлгийн мөрийг адил дуудлагатай авиагаар эхлэх; б. [шилжсэн] Эр эм бололцох) - Өсөх идрээс эрүү өвдөг нийлтлээ нэг гэрт толгой холбосон чамайг мэдэхгүй байхад өчигдөрхөн хотоос ирсэн дарга миний ямар ажил хийдгийг мэдээд намайг хүндэтгэж борхироос тамхи бэлэглэж байна. Д.Мягмар. Нэгэн байшингийн тууж., *толгой хоргодох (түр зуур хоргодох, байрлах) - Бид гурав Данзангийн гэрийн үүдэнд өвлийн хүйтэнд модон пинд орж толгой хоргодож байв. Д.Гонгор нар. Д.Сүхбаатарын тухай дуртгалууд., *толгой хөөдөх (толгой цусдах) - За чи дэрчгэнэж байж толгой хөөдвөл дөө. М.Ядамсүрэн. Цоожтой хаалганы чанад., *толгой хяргах шахах (учир зүггүй аашилж загнах) - Нэг айхавтар эм шулам ирж, одоо толгой хяргах нь дээ. Ж.Пүрэв. Ундрах инженер., *толгой цусдах (а. Хэрэг түвэгт оруулж мэдэх; б. Амь насанд хүрч мэдэх) - Харин чи дэмий юм ярьж байж бидний толгойг, өөрийнхөө толгойг цусдав даа гэж зүхээд ороход би хойноос нь орж нөгөө хүний өгсөн цагийг үг дуугүй шидээд гарч одлоо. С.Эрдэнэ. Хотын бараа., *толгой эргүүлэх (а. Төөрөлдүүлэх, үймүүлэх, самууруулах, учир нь олдохгүй зовоох - Толгой эргүүлсэн элдэв энэ зүйлийг бодохоос Дамбын дургүй хүрнэ. Д.Гармаа. Цагаан булаг; б. Мунхруулах, муу юманд татан оруулах - Аа чи хийсэн хэргээ мэдэхгүй байна уу? Муу хар хорхой шавж, чи дээдсийн үр хүүхдийн толгойг эргүүлэх санаатай байна уу. Ц.Дамдинсүрэн. Гологдсон хүүхэн), *толгойг нь залгих (ойр дотны хүнээ үхэлд хүргэх) - Ямар сайндаа чи эцэг эхийнхээ толгойг залгив, одоо миний толгойг залгих санаатай юу гэж хойд эх маань өглөө үдэшгүй загнадаг болов. Ч.Чимид. Хавар намар., *толгойг нь илэх (өөгшүүлэх, давраах, гэм бурууг нь хаацайлах) - Замын бөглөө болсон ийм лоймол юмнуудын толгойг нь илж яасан ч болохгүй. Н.Банзрагч. Өгсүүр зам., *толгойг нь мэдэх (захирах, хариуцах) - Би одоохондоо ганц охиныхоо толгойг мэднэ. Ч.Лодойдамба. Өөрийн замаар., *эх толгойгоо алдах (а. Эмх замбараагүй болох; б. Ах захаа мэдэхгүй болох; в. Эрээ цээрээ алдах), *толгойгоо мэдүүлэх (бусдын эрхшээлд байх, бусдад захирагдаж байх, эрх мэдэлгүй болох) - Тэнүүлч дээрэмчдээр толгойгоо мэдүүлж байгаа бидний арчаагүйнх. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., *толгойгоо шаах (ихэд гэмшин харамсаж өөрийгөө зүхэх, өөртөө бурууг өгөх) - Өвгөн та тэр үед буурал толгойгоо шаана даа гээд Дорж үдийн хэрд явжээ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., *толгойд хүрэх (алах) - Залхаан цээрлүүлэх цэрэг ийш тийш явууллаа. Үхэр буу, машинан буу хэрэглүүллээ. Ний нуугүй хэлбэл нэлээд олон амьтны толгойд хүрлээ. Б.Ринчен. Сандо амбан., *толгойдоо булуу хураах (өөртөө гай тарих, гай дуудах) - Цаадуул нь зөрүүд зангаасаа болж толгойдоо булуу хураав гэж баярлах мэт болов. С.Эрдэнэ. Өгүүллэгүүд., *толгойны үс (босох, арзайх) өрвийх (цочмог айдас хүрэх, айдас төрөх, хэрдхийн цочих) - Хүүгээ ямар юмны ирмэг дээр явсныг дуулаад толгойтой үс нь арзайжээ. Ч.Чимид. Хавар намар., *толгойтой үснээс их (маш олон, тоо томшгүй, маш их) - Бараг хүн бүр толгойтой үснээсээ их өртэй байна. Д.Маам. Газар шороо., *егзөр толгой (хашир хүн), *том толгой (а. Хэвийн хэмжээнээс арай том толгой; б. [шилжсэн] Ихэс дээдэс, том феодал; в. [шилжсэн] Их зан, ихэмсэг, зөрүүд) - Энэ нь том толгой лам нарын зүгээс ийнхүү худал цуурхал гаргасных ажээ. Г.Навааннамжил. Өвгөн бичээчийн өгүүлэл., *том толгой гаргах (а .Их зан гаргах, бүдүүн хүзүү гаргах, зөрүүдлэх; б. Эрх мэдэл, хүч чадал хүрэхгүй зүйл дээр дангаараа бие даан шийдвэр гаргах) - Тэгвэл чи юунд том толгой гаргаад яваад өгөв. З.Сандгаа. Хүний ганц., *хүзүү толгой нийлэх ~ хүзүү толгой мөрөн дээр байх (амьд явах) - Хэрэв хар хятадын газар дахин орж очвол газар дэлхий дээр мань мэт хүн гэж хүзүү толгой мөрөн дээр тээж явсны хэрэг ч үгүй болно биз дээ. А.Дашням. Өлзийнарангийн өчил., *хүзүү толгой үргэлж байх (амьд байх) - Цамба тосож очоод ёжтой тавласан харцаар гөлийн ширтэж байгаад –Хүзүү толгой чинь үргэлж үлдсэндээ баярлаж байна уу гэхэд нь юу ч болсон чамдаа зөв гээд өнгөрөв. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., *толгой нийлүүлэх (дотно нөхөрлөх), *толгой шийдэх (толгой мэдэх) - Би одоо толгой шийдэж чадахгүй нь, би учир мэдэхгүй мулгуу хүн, буруу ярьж ч байж мэднэ дарга нар минь гэлээ. С.Дашдооров. Говийн өндөр., *дээлээ толгой дээгүүрээ нөмрөх (хэрэгт татагдах, шоронд орох) - Олон зуун метрт өрөм шаана гэдэг чинь хамаг хоолойгоо гацааж орхиод дараа нь дээлээ толгой дээгүүрээ нөмрөх гэсэн үг болох байх аа даа гэж Нямхүү хариу дуугарав. Ж.Пүрэв. Ундрах инженер., *дүлий толгой (хүний хэлж байгааг тоодоггүй), -Хэн янзын амьтан гэж? –Яах вэ манай дарга гэж нэг дүлий толгойтой юм. Ч.Ойдов. Нэгэн өдөр., *эрүү толгой зодолдох (дагжин чичрэх, ихэд дааран чичрэх) - Дээш харвал үүл бүрхсэн тэнгэр дарж, урагш харвал битүү харанхуй манаран шөнийн хүйтэн салхи нэвт үлээн дутуу нойртой Түгжилийн эрүү толгой өөрийн эрхгүй зодолдон өмхийгөөр хэхэрч чухам аль зүг явж байгаагаа үл мэднэ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., *эрүү толгой зодолдуулах (юм идэх) - Тэр чинь Тонжоо тайжид зарагдсаны хүчээр бор хоног залгаж яваа хүү шүү дээ. Хөөж орхивол эрүү толгой зодолдуулах юм үгүй болно ... гээд Өлзий тамхиа нэрж татлаа. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., *яггүй ясан толгой (хэцүү, айхавтар хүн) - Чулуун баатар тэдний араас харан удтал зогссоноо даргын хэлдэг үнэн байх нь. Яггүй ясан толгойтой учирчээ. Үдээс хойш ганц ч үг хэлүүлж чадсангүй ... гэж тэртээд ганц гэрэл ёлтойх тээхийн буудал тийш харав. Д.Наваансүрэн. Дуулиант хэрэг., *толгойд ахдах (хүч чадлаас хэтэрсэн), *толгойд орох (санаанд орох), *толгой нь сийрэг (ухаантай, гүйлгээ ухаан сайтай), *толгойн өвчин болох (сэтгэлийг зовоох, шаналгах), *толгой нь эргэх (будилах, самуурах, төөрөх), *толгойд нь хүрэх (амь насыг нь хөнөөх), тэмээн толгой тэвшинд багтдаггүй, тэнтгэр хатан зарга шүүдэггүй, ямаан толгой ямбанд багтдаггүй, янтгар хатан зарга шүүдэггүй [зүйр цэцэн үг] (юм ёс журмаараа болох ёстой гэсэн санаа), толгойг нь авахдаа торгон үсийг нь гамнах [зүйр цэцэн үг] (юм мэдэхгүй, учир мэдэхгүй гэсэн санаа), толгой байвал эрдэм сурдаг, тоолдог нь байвал тос иддэг [зүйр цэцэн үг] (хүн болгон эрдэм сурч болно, эрдэм сурдаггүй нь залхуугийнх гэсэн санаа), толгой доргих хэлнээс, дотор доргих хивснээс [зүйр цэцэн үг] (урт хэл хүзүү ороох гэсэн санаа), толгойгоо тойрсон бодолтой тохойгоо маажсан зантай [зүйр цэцэн үг] (өнөө маргаашаа бодсон, цаашид юу хийхээ төлөвлөж мэддэггүй гэсэн санаа), толгой хагаравч малгай дотроо, тохой хугаравч ханцуй дотроо [зүйр цэцэн үг] (аливаа муу зүйлээ хэт дэвэргэлгүй өөр хоорондоо ярилцан засаж байх гэсэн санаа), тоонотой гэрт толгой холбож, тостой шөлөнд хошуу дүрэх [зүйр цэцэн үг] (ханилан суух, гэр бүл болох гэсэн санаа), толгойн хоосноос хорхойн хоосон дээр [зүйр цэцэн үг] (юм сур, эрдэм ном шамд гэсэн санаа);