1. Хүн болон сээртэн амьтны ар биеийн гол тулгуур бөгөөд дотор нь нугас орших мөгөөрсөөр залгагдсан хэлхээ яс: дэлгэрэнгүй...
асуух нуруу (хонь малын нурууны ууц ястай нийлж байгаа хэсэг), морины нуруу (морины ар голын дагуу байрлах олон хэлхээ яс) - Хорвоогийн хар амьдралыг жигших, хурдан морины нуруу, эзгүй хээр, өндөр уулаар нөхөр хийж явлаа. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., нурууны үе (хоёр нурууг холбосон мөгөөрс), нуруугаа авах (а. Морины нуруу эмээлд холгогдон шалбарах; б. [шилжсэн] Ядартлаа зүтгэх), нуруу сайтай (а. Адуу малын нуруу холгогдон шалбараагүй, эрүүл; б. [шилжсэн] Хэлсэн үгэндээ эзэн болдог, өөрийн гэсэн үзэл бодолтой хүн), нуруу хөших (хүний ар биеийн тулгуур олон яс хөшиж өвдөх), зоо нуруу [хоршоо] (хүн, амьтны ар голын дагуу орших хэлхэгдсэн олон яс, түүний хажуугийн зураа) - Зоо нуруу их өвдөж байна гээд дахин нүдээ анив. Б.Ринчен. Заан Залуудай., ууц нуруу [хоршоо] (хүн, амьтны их биеийн ар хэсэг), нуруу тэнийх (зовлон зүдгүүрээс ангижрах, амрах) - Амьтны нуруу тэнийг гэсэн шиг өнөө тэнгэр гэнэт дулаарчихлаа. С.Эрдэнэ. Ангуучны дууль., нуруу тэнэгэр (санаа зовох зүйлгүй) - Түүнийг өмсөөд л явж байвал нуруу тэнэгэр явах юм шиг санагддаг. Л.Дашням. Нялх ногоо., нуруугаа үүрэх (ууцан дээрээ гараа ачиж явах) - Лүмбэн нэгдлийнхээ төвийн гол чөлөөгөөр ийш тийш харж нуруу үүрэн яаралгүй явав. С.Эрдэнэ. Эзэн., нуруу руу нь хутга дүрэх (сэм хорлох); нуруу руу хүйтэн ус хийх шиг болох (айж цочих зэрэг таагүй сэтгэгдэл төрснөөс бие эвгүйцэх) - Энэ сонин бөгөөд аймаар юмыг хараад нуруу өөд хүйтэн ус хийх шиг болж, толгойн үс босох шиг болов. Ч.Лодойдамба. Малгайтай чоно., нуруугаа үүрсэн нь намайг голно, нусаа чирснийг нь би голно [зүйр цэцэн үг] (ханилан суухад сэтгэлд нийцсэн хүнгүй гэсэн санаа), арслангийн нуруунд эмээл зохихгүй, атгаг мунхагт сургаал зохихгүй [зүйр цэцэн үг] (үл зохицолдох байдал гэсэн санаа);асуух нуруу | хонь малын нурууны ууц ястай нийлж байгаа хэсэг |
морины нуруу | морины ар голын дагуу байрлах олон хэлхээ яс |
нурууны үе | хоёр нурууг холбосон мөгөөрс |
нуруугаа авах | а. Морины нуруу эмээлд холгогдон шалбарах; б. [шилжсэн] Ядартлаа зүтгэх |
нуруу сайтай | а. Адуу малын нуруу холгогдон шалбараагүй, эрүүл; б. [шилжсэн] Хэлсэн үгэндээ эзэн болдог, өөрийн гэсэн үзэл бодолтой хүн |
нуруу хөших | хүний ар биеийн тулгуур олон яс хөшиж өвдөх |
зоо нуруу | хүн, амьтны ар голын дагуу орших хэлхэгдсэн олон яс, түүний хажуугийн зураа |
ууц нуруу | хүн, амьтны их биеийн ар хэсэг |
нуруу тэнийх | зовлон зүдгүүрээс ангижрах, амрах |
нуруу тэнэгэр | санаа зовох зүйлгүй |
нуруугаа үүрэх | ууцан дээрээ гараа ачиж явах |
нуруу руу нь хутга дүрэх | сэм хорлох |
нуруу руу хүйтэн ус хийх шиг болох | айж цочих зэрэг таагүй сэтгэгдэл төрснөөс бие эвгүйцэх |
нуруугаа үүрсэн нь намайг голно, нусаа чирснийг нь би голно | ханилан суухад сэтгэлд нийцсэн хүнгүй гэсэн санаа |
арслангийн нуруунд эмээл зохихгүй, атгаг мунхагт сургаал зохихгүй | үл зохицолдох байдал гэсэн санаа |
нуруу өндөр | өндөр биетэй хүн |
нуруу туруу | а. Хүний өндрийн хэмжээ, өндөр нам өнгө зүс өөлж шилэмгүй, нуруу туруу цэх шулуун. А.Дашням. Хүрэн дэлтийн хүүхэн б. Янз байдал |
уул нуруу | үргэлжилсэн уулс |
уул нуруу болох | уул нуруу мэт их байдал |
нуруу мод | байшин, хаалга зэргийн дээгүүрх уртааш тавьсан мод |
нуруу гаргах~нуруу хийх | ямар нэгэн зүйл барихаар уртааш мод хийх, барих |
байшингийн нуруу | байшингийн оройд хөндлөн тавьсан мод |
барилгын гол нуруу | барилгын оройд хөндөлдүүлэн тавьсан мод |
ноён нуруу | а. Байшин зэргийн дам нурууны дээд хэсэг, гол хөндлөвч б. [шилжсэн] Голч чанар, буурь суурьтай байдал |
дам нуруу | гол нуруунд тэгнэн тавьсан уртааш мод |
майхны нуруу | майхны хоёр баганын дээд үзүүр дэх сэнжинд тогтоох урт мод |
нуруу босгох | а. Нуруу мод барих; б. [шилжсэн] Ажил хэргийн ерөнхий бүдүүвчийг гаргах |
нуруу багана | хөндлөн болон уртааш мод |
нуруу өвс | уртааш нь майханчлан овоолсон өвс |
даалимбын нуруу хатгах | даалимбын ар адил завсаргүй жишүү хээ гарган хатгамаллах |
нурууг нь нугалах | а. Нурууны ясыг үелэн салгах; б. Ажил хэргийн ихэнхийг хийж дуусгах |
дүн нуруу | ерөнхий төлөв |
гол нуруу алдахгүй | барагтай бол алдаа гаргахгүй |
андын нуруу | дэлхийн хамгийн урт нуруу 8000м өндөр. Мөн өндрөөрөө хоёрт орно. Өмнөд Америкийн баруун эрэг дагуу сунаж тогтсон. Ноён оргил нь Аконкагуа 6960м өндөр. |
Тус толь нь Мөнхгал компанийн зөвшөөрлөөр монгол бичгийн 'Menksoft 2012' үсгийн тиг хэрэглэж байна.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монгол хэлний их тайлбар толь 2016 он