1. Бодисын хүндийн хэмжээ буюу хувийн жин нь их: хөнгөний эсрэг утга: хүнд ачаа (жин ихтэй тээш) дэлгэрэнгүй...
- Цахилдагтай том ногоон дэрсний довонд хүнд ачаатай тэмээ халтирав. П.Хорлоо. Багш., хүнд гартай (а. Илэх, домноход өвтгөх нь их - Хүнд гар толгой дээр нь бууж, үснээс нь татлаа. Д.Маам. Тэмээний дууль; б. Хурга, тугал хөхүүлэх, үрээ хайрах зэрэгт гэмтэх буюу эмзэглэх олонтоо; в. Харвах намнах, буудах жадлах зэрэгт нь хүнд; г. [шилжсэн] Тариа тарихдаа өвтгөх нь их), хүнд лантуу (жин ихтэй, цохих багаж) - Долоон жингийн хүнд лантууны цохилт бүрээр бэхэлгээний багана босож, олон аавын хүү хөлс дуслуулан ажиллаж байгааг гаднаас нь төсөөлөн санахад бэрх билээ. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., хүнд нударга (хүчтэй цохилт) - Шилэн хүзүү рүү нь муухай хүнд нударгаар цохиход цочихын эрхэнд “Ижий минь” гэж муухай хашхирчээ. Б.Өлзийсүрэн. Замын хүзүү., хүнд оргих (улам хүнд болох) - Шиврээ бороонд хөвөнтэй хүрэм нь нороод хүнд оргино. С. Лочин. Сэтгэлийн өнгө., хүнд хаалга (нүсэр том, жин ихтэй хаалга) - Нүсэр том, асар хүнд хаалга яг таг түгжээтэй байв. Ц.Уламбаяр. Зовлон жаргал., хүнд чулуу (жин ихтэй, том чулуу), хүнд юм (жин ихтэй зүйл) - Машины араас хүнд юм дүүжилсэн мэт зууралдан чангааж урагшлан явахуй бэрх. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., хүндийн жин (тухайн биетийн жин), хүндийн өргөлт (спортын нэгэн төрөл), хүндийн төв (а. Биеийн эл хэсгийн хүртэх хүндийн хүчний нийлмэл хүчний үйлчлэлцэх цэг; б. Гурвалжны гурван дунд шугам огтлолцох цэг), хүндийн хүч (газрын гадарга орчимд байгаа биеийн дэлхийд татагдах хүч), хүнд хөнгөн [хоршоо] (а. Бодисын хувийн жин их болон бага байдал; б. Ажил хэргийн хэцүү бэрх болон амар хялбар байдал) - Хорвоогийн хориод жилд хүнд хөнгөн, хатуу зөөлөн ажил бишгүй үзэж өнгөрөөлөө. Б.Чойндон. Галбын говьд., *хүнд гэж битгий цөхөр, хөдөлгөх аргыг бод, хөнгөн гэж битгий басамжил, өөрийнхөө чинээг тэнс [зүйр цэцэн үг] (бэрхшээлээс битгий шантар, өөрийн чадал чинээнд юмыг тохируулан хийж байх гэсэн санаа), хүнд ачаа хөсөгт хортой, хүнд суртал амьдралд хортой [зүйр цэцэн үг] (аливаа дарамт саад ажил хөдөлмөрт бэрхшээл учруулдаг гэсэн санаа);хүнд ачаа | жин ихтэй тээш |
хүнд гартай | а. Илэх, домноход өвтгөх нь их - Хүнд гар толгой дээр нь бууж, үснээс нь татлаа. Д.Маам. Тэмээний дууль; б. Хурга, тугал хөхүүлэх, үрээ хайрах зэрэгт гэмтэх буюу эмзэглэх олонтой; в. Харвах намнах, буудах жадлах зэрэгт нь хүнд; г. [шилжсэн] Тариа тарихдаа өвтгөх нь их |
хүнд лантуу | жин ихтэй, цохих багаж |
хүнд нударга | хүчтэй цохилт |
хүнд оргих | улам хүнд болох |
хүнд хаалга | нүсэр том, жин ихтэй хаалга |
хүнд чулуу | жин ихтэй, том чулуу |
хүнд юм | жин ихтэй зүйл |
хүндийн жин | тухайн биетийн жин |
хүндийн өргөлт | спортын нэгэн төрөл |
хүндийн төв | а. Биеийн эл хэсгийн хүртэх хүндийн хүчний нийлмэл хүчний үйлчлэлцэх цэг; б. Гурвалжны гурван дунд шугам огтлолцох цэг |
хүндийн хүч | газрын гадарга орчимд байгаа биеийн дэлхийд татагдах хүч |
хүнд хөнгөн | а. Бодисын хувийн жин их болон бага байдал; б. Ажил хэргийн хэцүү бэрх болон амар хялбар байдал |
хүнд гэж битгий цөхөр хөдөлгөх аргыг бод хөнгөн гэж битгий басамжил өөрийнхөө чинээг тэнс | бэрхшээлээс битгий шантар, өөрийн чадал чинээнд юмыг тохируулан хийж байх гэсэн санаа |
хүнд ачаа хөсөгт хортой хүнд суртал амьдралд хортой | аливаа дарамт саад ажил хөдөлмөрт бэрхшээл учруулдаг гэсэн санаа |
хүнд аж үйлдвэр | машин механизм, үйлдвэрийн хэрэгсэл, цахилгаан түлш үйлдвэрлэх, үйлдвэрүүдийн цогц |
хүнд үйлдвэр | хүнд аж үйлдвэр |
хүнд буу | үхэр буу |
хүнд төмөрлөг | төмрөөс их нягттай хар тугалга, зэс, цайр, диц, кадми, альбин, цагаан тугалга, висмут, мөнгөн ус гэх мэт өнгөт төмөрлөг |
хүнд нүсэр | а. Том бөгөөд, байрнаас нь хөдөлгөхөд хүчир; б. Яршиг түвэгтэй, хүчир бэрх |
хүнд ажил | хатуу бэрх ажил |
хүнд алба | хийж гүйцэтгэхэд хүчир, бэрх алба |
хүнд байдал | цаг үе, хэрэг явдлын хэцүү түгшүүрт байдал |
хүнд бэрхшээл | ярвигтай саад тотгор, хэцүү зүйл |
хүнд дарамт | бие махбод болоод сэтгэл санаанд хэцүү дараас болсон зүйл |
хүнд зовлон | бие сэтгэлийн хэцүү зүдүүр, шаналгаа гачигдал |
хүнд нөхцөл | аливаа зүйлийг хийж бүтээхэд бэрхшээлтэй, хэцүү нөхцөл байдал |
хүнд өвчин | эдгэрэхдээ удаан, аминд аюултай өвчин |
хүнд өвчтөн | өвчин тусч бие нь маш их муудсан хүн |
хүнд үүрэг | биедээ хүлээсэн гүйцэтгэхэд хүчир бэрхтэй чухал ажил хэрэг |
хүнд хохирол | ямарваа нэгэн зүйлд учирсан их сүйдэл |
хүнд шарх | амь насанд аюултай шарх |
хөл хүнд | бие жирэмсэн |
хүнд бэрх | хэцүү, амаргүй |
хүнд хүчир | дааж давшгүй, бэрхшээл ихтэй |
хүнд хэцүү | хатуу бэрх |
хүнд аюул | хохирол сүйдэл ихтэй |
хүнд үе | бэрхшээлтэй цаг |
хүнд ноцтой | хэрэг явдлын хэцүү, онц түгшүүртэй байдал |
хүнд өдөр | бэрхшээл саад ихтэй өдөр |
хүнд хариуцлага | биелүүлэхэд хэцүү бэрх үүрэг |
хүнд шийтгэл | хатуу ял, зэмлэл |
хүнд эрүү | харгис, ширүүн шүүлт |
хүнд ял | ял шийтгэлийн хамгийн хатуу нь |
хүндээр амьсгаадах | арай ядан амьсгалах |
хүндээ хөнгөнөөс өгөх | намбагүйтэх, хөнгөмсөг аашлах |
хүнд алхаа | нүсэр, жин ихтэй хүн, амьтны хөлөө удаан зөөн чанга гишгэх нь |
хүнд биетэй хүн | махлаг том биетэй хүн |
хүнд назгай | удаан хөдөлгөөнтэй |
хүнд суртал | ажил албан дээрээ бусдыг элдвээр чирэгдүүлэх зүй бус явдал |
хүнд сурталтан | ажилд хэтэрхий албархаг, хөшүүн хойрго ханддаг албан хаагч |
хүнд хөлтэй | морь малын удаан явдалтай нь |
хүнд хүн | а. Тарган хүн; б. [шилжсэн] Буурь суурьтай хүн |
хүнд бөгстэй | ажил хөдөлмөрт хойрго |
хүнд тушаалтан ижил тийшээ нүдэрхүү хөгшин чоно бэлтрэг тийшээ нүдэрхүү | хүн өөрт хамаатай зүйлдээ голлон анхаарал хандуулдаг гэсэн санаа |
Тус толь нь Мөнхгал компанийн зөвшөөрлөөр монгол бичгийн 'Menksoft 2012' үсгийн тиг хэрэглэж байна.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монгол хэлний их тайлбар толь 2016 он