1. Хүн, амьтан, юмс үзэгдлийн үзэмж төгөлдөр -дэлгэрэнгүй... Сэтгэлт бүсгүйнхээ инээмсэглэнгүй сайхан нүдийг таалан харж сууна. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., сайхан бүсгүй (бие галбир тэгш, царай зүс өнгөлөг, зан ааль төлөв бүсгүй), сайхан үс (гэмтэж бэртээгүй, эрүүл үс) - Бүсгүйн нимгэн цагаан царай, цэх нуруугаа дагаж унжсан урт сайхан үс, инээмсэглэл тодорсон хар нүд нь түүний сэтгэлд үзэгдэнэ. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө., үзэмжит сайхан (үзэмж төгөлдөр) - Эх нутгийн мөнгөн цагаан өвлийн үзэмжит сайхныг сэтгэл бахдан харна. П.Хорлоо. Багш., гоё сайхан (нүдэнд харагдах гадаад үзэмж төгс) - Хаадын өргөөний гоё сайхныг огт эдэлж үзээгүй. Б.Ринчен. Гүнж., гоо сайхан (өнгө зүс үзэсгэлэнтэй) - Хувцас бол тэр ард түмнийхээ аж амьдралд нийцсэн бас гоо сайхан, их утга учрыг агуулсан. Х.Нямбуу. Хамгийн эрхэм ёсон., сайхан муухай [хоршоо] (юмны өнгө үзэмж сайтай болоод өнгө зүс муутай, үзэмжгүй байдал) - Сайхан муухайн ялгамж нь энэ мэтэд энэ хоёр сонин улс арга билиг болсон бус уу? В.Инжаннаши. Хөх судар., сайхан уулыг цас дардаг, сайхан биеийг нас дардаг [зүйр цэцэн үг] (өвгөрч өтлөх бол байгалийн жам ёс гэсэн санаа), сайхан сайхан гэхлээр сахлаа таван өнгөөр будах [зүйр цэцэн үг] (магтаал даахгүй хөөрч тэнэглэх гэсэн санаа), сайхан дээл өмссөн хүн сурсан эрдэмгүй бол хөрөг [зүйр цэцэн үг] (үзэмж төгөлдөр хэдий ч эрдэм мэдлэггүй бол зурагтай адил гэсэн санаа), сайхан царай төөнөвөл нэг насаар балрахгүй, сайн бүтээл гаргавал муу нэр улирахгүй [зүйр цэцэн үг] (сайн үйл хийвэл муу нэр мартагдана гэсэн санаа);
2. Зохистой, тааламжтай -
Олонд таалагдахаар сайхан хувцаслав. Ж.Пүрэв. Гурван зангилаа., дэлгэрэнгүй...тэнгэрийн сайхан (тэнгэр цэлмэг, салхи шуургагүй байдал), цагийн сайхан (ган, зудгүй, тавтай үе), сайхан өдөр (а. Цаг агаарын байдал тааламжтай, дулаан өдөр; б. Тэмдэглэлт, баярт үйл явдал тохиолдсон өдөр) - Маргааш сайхан өдөр болно гээд гэр өөд баяртайяа алхална. С.Буяннэмэх. Түүвэр зохиол., сайхан хоол (амттай хоол) - Би ч нэг аяга сайхан борцтой хоол идье гээд маш амтархан савхдаж идэв. Б.Ринчен. Сандо амбан., сайхан хавар (хавсарга, салхи багатай хаврын улирал) - Тааламжтай сайхан хавар, найртай сайхан хавар дахин дахин ирж дэлхий дагиныг гийгүүлнэ. Д.Нацагдорж. Зохиолууд., сайхан зүүд (сэтгэлд аятай бодол төрүүлсэн зүүд), сайхан дуулах (эвлэг, аятайхан дуулах) - Цэвэлийг сайхан дуулдаг гэж эртнээс мэдэх тул нэг өдөр тэр нууцыг нээлээ. Л.Түдэв. Нүүдэл., сайхан мишээх (бусдын сэтгэлд нийцэхүйцээр тааламжтай инээх) - Тамираас оргоод давхиж явахад чи намайг үргэлж хөтөлж явдаг сан гээд Дулмаа бахтай сайхан мишээнэ. Ч.Лодойдамба. Тунгалаг Тамир., сайхан зурах (гоё зурах) - Чи жигтэйхэн сайхан зурдаг юм байхчив! гэж шуудхан өгүүлэв. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., сайхан санагдах (сэтгэлд нийцэх) - Дархан хотын ирийсэн олон гэрэл, гэрэлтэй цонхнууд надад хачин сайхан санагдана. Л.Дашням. Бурхантын цэцэг., анхилам сайхан (сэтгэлд тааламжтай зүйл), сайхан хэвт цэцэг [ургамал] (иш навч нь замар цэцэгтэй адил бөгөөд гагцхүү цэцгийн өнгө шар, хүйс том нэг зүйл өвс, гялтганам үзэсгэлэнтэй), сайхан өнгө хиртэх нь түргэн, сайхан амьдрал сарних нь түргэн [зүйр цэцэн үг] (сайн сайхан амьдралаа хадгалж, авч явах нь чухал гэсэн санаа), сайхан гэвэл эв, саруул гэвэл ухаан, сайн гэвэл чанар, саар гэвэл залхуу [зүйр цэцэн үг] (а. Залхуурах муу; б. Эв, ухаан эрхэм; в. Чанар чансаа чухал гэсэн санаа), сайхан өнгө нүдийг баясгавч шимийг хусна, амтат архи аманд амттай ч амийг хорлоно [зүйр цэцэн үг] (өнгө, дарсанд шунаж болохгүй гэсэн санаа), сайхан цаг өнгөрөх хурдан, сайхан хурим тархах түргэн [зүйр цэцэн үг] (баяр хөөртэй үед цаг хугацаа өнгөрөх нь хурдан, уйтгар зовлонтой үед удаан санагддаг гэсэн санаа);
3. Цагаан цайлган, шударга:
сайхан санаа (а. Хэн нэгэнд хор хүргэхээргүй бодол санаа -
Сайхан санаа амгалан. дэлгэрэнгүй...style="font-size: 10px;">С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө; б. [шилжсэн] Оновчтой, шинэ санаа), сайхан сэтгэл (цагаан цайлган, тусархаг сэтгэл) - Ганц сав минь даанч багадсан гэж ярьдаг нинжин сайхан сэтгэлтэй, хорхойд хоргүй цайлган санаатай өвгөн ажээ. Б.Ринчен. Сандо амбан., сайхан санаа амгалан, муу санаа зовлон [зүйр цэцэн үг] (санаа сайтай хүнд зовох зүйл бага байдаг, муу санаатай хүн үргэлж зовж шаналж явдаг гэсэн санаа);
4. Эелдэг, дотно:
сайхан зантай (ялдам зөөлөн зантай);
5. Амгалан тайван:
сайхан цаг (амар тайван, үймээн шуугиангүй цаг).
- сайхан бүсгүй - бие галбир тэгш, царай зүс өнгөлөг, зан ааль төлөв бүсгүй
- сайхан үс - гэмтэж бэртээгүй, эрүүл үс
- үзэмжит сайхан - үзэмж төгөлдөр
- гоё сайхан - нүдэнд харагдах гадаад үзэмж төгс
- гоо сайхан - өнгө зүс үзэсгэлэнтэй
- сайхан муухай - юмны өнгө үзэмж сайтай болоод өнгө зүс муутай, үзэмжгүй байдал
- сайхан уулыг цас дардаг, сайхан биеийг нас дардаг - өвгөрч өтлөх бол байгалийн жам ёс гэсэн санаа
- сайхан сайхан гэхлээр сахлаа таван өнгөөр будах - магтаал даахгүй хөөрч тэнэглэх гэсэн санаа
- сайхан дээл өмссөн хүн сурсан эрдэмгүй бол хөрөг - үзэмж төгөлдөр хэдий ч эрдэм мэдлэггүй бол зурагтай адил гэсэн санаа
- сайхан царай төөнөвөл нэг насаар балрахгүй, сайн бүтээл гаргавал муу нэр улирахгүй - сайн үйл хийвэл муу нэр мартагдана гэсэн санаа
... үргэлжлүүлэн харах ...- тэнгэрийн сайхан - тэнгэр цэлмэг, салхи шуургагүй байдал
- цагийн сайхан - ган, зудгүй, тавтай үе
- сайхан өдөр - а. Цаг агаарын байдал тааламжтай, дулаан өдөр; б. Тэмдэглэлт, баярт үйл явдал тохиолдсон өдөр
- сайхан хоол - амттай хоол
- сайхан хавар - хавсарга, салхи багатай хаврын улирал
- сайхан зүүд - сэтгэлд аятай бодол төрүүлсэн зүүд
- сайхан дуулах - эвлэг, аятайхан дуулах
- сайхан мишээх - бусдын сэтгэлд нийцэхүйцээр тааламжтай инээх
- сайхан зурах - гоё зурах
- сайхан санагдах - сэтгэлд нийцэх
- анхилам сайхан - сэтгэлд тааламжтай зүйл
- сайхан хэвт цэцэг - иш навч нь замар цэцэгтэй адил бөгөөд гагцхүү цэцгийн өнгө шар, хүйс том нэг зүйл өвс, гялтганам үзэсгэлэнтэй
- сайхан өнгө хиртэх нь түргэн, сайхан амьдрал сарних нь түргэн - сайн сайхан амьдралаа хадгалж, авч явах нь чухал гэсэн санаа
- сайхан гэвэл эв, саруул гэвэл ухаан, сайн гэвэл чанар, саар гэвэл залхуу - а. Залхуурах муу; б. Эв, ухаан эрхэм; в. Чанар чансаа чухал гэсэн санаа
- сайхан өнгө нүдийг баясгавч шимийг хусна, амтат архи аманд амттай ч амийг хорлоно - өнгө, дарсанд шунаж болохгүй гэсэн санаа
- сайхан цаг өнгөрөх хурдан, сайхан хурим тархах түргэн - баяр хөөртэй үед цаг хугацаа өнгөрөх нь хурдан, уйтгар зовлонтой үед удаан санагддаг гэсэн санаа
- сайхан санаа - а. Хэн нэгэнд хор хүргэхээргүй бодол санаа- Сайхан санаа амгалан. С.Лочин. Сэтгэлийн өнгө; б. [шилжсэн] Оновчтой, шинэ санаа
- сайхан сэтгэл - цагаан цайлган, тусархаг сэтгэл
- сайхан санаа амгалан, муу санаа зовлон - санаа сайтай хүнд зовох зүйл бага байдаг, муу санаатай хүн үргэлж зовж шаналж явдаг гэсэн санаа
- сайхан зантай - ялдам зөөлөн зантай
- сайхан мэдээрэй - хэр хэмжээгээрээ мэдэж аашлаарай гэсэн санаа
- сайхан цаг - амар тайван, үймээн шуугиангүй цаг
