Цахиуртын хийдийн туурь. Эх сурвалж: (http://www.mongoliantemples.org/index.php/en/)

Үндсэн мэдээлэл:

Толгой үг Цахиуртын хийд
Хамаа бүхий үг Түшээт хан аймгийн Дайчин бэйсийн хошуу
Төрөл Шашин
Цаг үе XVII-XX зуун
Сүмийн онцлог Өндөр гэгээний Авай ээжий, Далай ээж хоёрт зориулсан хийд
Байгуулагдсан он 1666 он
Хаана байсан Дундговь аймгийн Адаацаг сум
Сүмийг байгуулсан хүн Занабазарын ээж Ханджамц

Цахиуртын хийд

Дундговь аймгийн Адаацаг сумын нутагт байсан хийд

    Түшээт хан аймгийн Дайчин бэйсийн хошуу одоогийн Дундговь аймгийн Адаацаг сумын нутаг Цахиуртай хэмээх газар оршино. Анх 1666 онд байгуулжээ. Үүний үүсэл нь Өндөр гэгээн Занабазарын ээж Ханджамцад аягачин болж явсан эгч, дүү хоёр хүүхэнтэй холбоотой. Өндөр гэгээнийг мэндлэхэд том эгчээр нь эх бариулж аваад энхрийлэн өсгөжээ. Бага хүүхний хөхнөөс гэнэт шалтгаангүйгээр байтал их сүүн асгаран гарсныг Өндөр гэгээн шимэн зооглож лагшин өрнөн боловсроод их хүүхнийг Авай ээжий, бага хүүхнийг далай ээжий хэмээн нэрийдэж Өндөр гэгээн 32 сүүдэр зооглосон. Энх Амгалангийн тавдугаар \1666\ онд өөрийн нутгаар хар торгон дээр есөн зүйлийн эрдэнэсээр зурсан Бадамлхам сахиус гайхамшигийн адистадтай нэгийг хайрлав. Далай ээжид мөн тэр мэт бүтээсэн Махагал сахиус нэгийг хайрлав. Тэр цагаас эхлэн хоёр аягачин, садан төрөл, отог хамжлагын хүмүүс нийтээр тэр хоёр сахиусыг өргөө байгуулан залж өдөр бүр жасаа хурлыг хурдаг заншил тогтжээ. Ийнхүү Өндөр гэгээний Авай ээжий, Далай ээж хоёр зориулсан хийд байжээ. (С.Чулуун, Н.Маралмаа)

Ашигласан ном зохиол

Монгол Улс Үндэсний Түүхийн Архив. ФА-11. Д-1. ХН-374.

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Өндөр гэгээн Занабазар амьдрал өв. (эрхилсэн С.Чулуун, Б.Мөнхжаргал). Адмон принтинг. УБ., 2015
Ичинноров С. Анхдугаар Богд Өндөр гэгээн Занабазар. Мөнхийн үсэг. УБ., 2009
Ичинноров С. Өндөр гэгээн Занабазар намтар, бүтээлийн зарим асуудал. Мөнхийн үсэг. УБ., 2005
Монголын сүм хийдийн түүхэн товчоон. Адмон принтинг. УБ., 2009