Гайхамшигт сайн билэгт сүмийн туурь. Эх сурвалж: (http://www.mongoliantemples.org/index.php/en/)

Үндсэн мэдээлэл:

Толгой үг Гайхамшигт сайн Билэгт сүм
Хамаа бүхий үг Түг овоо
Төрөл Шашин
Цаг үе XVIII-XX зуун
Хэний хаанчлалын үед Энх-Амгалан
Сүмийн онцлог Хошууны гол хийдийн нэг байв.
Байгуулагдсан он 1709 он
Үйл ажиллагаа нь зогссон 1937 он
Хаана байсан Дундговь аймаг
Сүмийг байгуулсан хүн Засаг ноён Ванчиг

Гайхамшигт сайн Билэгт сүм

Дундговь аймгийн нутаг Онгийн гол орчим байсан хийд

    Түшээт хан аймгийн Говь Түшээт вангийн хошуу нь одоогийн Дундговь аймгийн баруун болон баруун өмнө талын сумуудын нутаг болно. Гайхамшигт Сайн Билэгт сүм хэмээх нэрт сүмийг Энх-Амгалангийн дөчин долдугаар \1709\ онд харьяатзасаг ноён Ванчигийн  үед олон сүсэгтэн эвсэн нийлж Дээдийн шавдан бататгах ба хамаг амьтнытусын тулд уул хошууны нутаг Онги голын зах Түг Овоо хэмээх газар сүм суврага хэд хэдийг байгуулсны дараа Чин улсын хааны зарлиг ёсоор тус сүмийг ийнхүү нэрлэсэн болно. Энэ хийд нь тус хошууны гол хийдийн нэг байв. Дөрвөөс таван хуралтай, мөн тийм тооны дацантай ба нийт 170 орчим лам хуврага шавилан сууж байв. Тухайлбал, Гүнрэг, Минтүг, Сацаг, Цам, Ярхайлан зэрэг хурал хурж дараагаар Цанид, Жүд, Дүйнхор, Мамба дацангууд байгуулж олон зүйлийн хурал ном дэлгэрүүлж байсан тухай архивын баримт буй. Тус хийдийн албат, хамжлага нарын алба татвар, зардлын хувьд үзвэл хошууны ард олноос хийдийнхээ 2 өдрийн хангал, 4 өдрийн ерөөл, цагаан сарын дарь эх зэрэг зөвхөн 8 өдрийн хурлын зардалд жил бүр тогтмол 854 лан мөнгө \854 толгой хонь\, цогчин дуганы зулын тосны зардалд жил бүр 30-50 лан мөнгө, Дүйнхор, Мамбад тус бүр 20-30 лан мөнгө, 1916 оноос эхлэн бас цогчинд 50 лан мөнгөний тэтгэвэр олгодог болсны дээр түүний дуганы бүрээсний цагаан даавууны үнэнд 78 лан мөнгө төлсөн байна. Ер нь хийдийн үндсэн хөрөнгө нь ард олны татвар, өргөлөөр бүтэж үйл ажиллагаа явуулдаг байв. Тус хийд нь 1937 онд устгагдсан. (С.Чулуун, Н.Маралмаа)

Ашигласан ном зохиол

Монгол улсын шастир.УБ.,1997. Хэвлэлд А.Очир, З.Лонжид, Ц.Төрбат
МУТТА.1925 онд Богд хан уулын аймгийн Дэлгэрхангай уулын хошуунаас олон газар явуулсан бичгийн хуулга данс. Ф.19.Т.1. ХН-835.

Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол

Монгол улсын шастир.УБ., 1997. Хэвлэлд А.Очир, З.Лонжид, Ц.Төрбат
Энхбат Г, Даваацэрэн Б. Монгол нутаг дахь түүх, соёлын үл хөдлөх дурсгал, Дундговь аймаг. Улаанбаатар принтинг. УБ.,2012
Бямбажав М, Мөнхцэцэг Ж. Дундговь аймгийн музейн сан хөмрөгөөс. Мөнхийн үсэг. УБ., 2011
Монголын сүм хийдийн түүхэн товчоон. Адмон принтинг. УБ., 2009