Одоогийн Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын нутагт оршино. Анх Сайныг цугларуулагч сүмийг Манжийн Төр Гэрэлтийн хорин есдүгээр \1849\ онд шороон тахиа жил Хангай уулын өвөр Орхон голын хойт дэнжид “Гандандашдаржаалин” нэрт сүмийг дэд-да Түшээт хан Цэрэндорж,Эрдэнэ зуугийн хувилгаан Ишчүлтэмпунцаг нар чин сүсгээр Дээдийн эрдэм түмэн өлзийг бататгах ба шашныг дэлгэрүүлэх зорилгоор байгуулжээ. Түгээмэл Элбэгтийн гуравдугаар \1853\ онд Хэшиглин сүм байгуулсанд Чин улсын хаанаас “Сайныг цугларуулагч” хэмээн нэр шагнажээ.

    Тус хийдэд хорьдугаар зууны эхний байдлаар дөрвөн аймаг, таван дацан байсан нь мэдэгдэж байна. Тухайлбал, Түгээмэл элбэгтийн тавдугаар /1855/ онд Цанид дацанг, 1896 онд Жүд болон Мамба дацанг, 1860 онд Ганданчойлон аймгийг, 1884 онд Шаддубчойнхорлин аймгийг, 1909 онд Дамбаравжаалан аймгийг тус тус байгуулжээ.

     Эдгээрт XIX зууны сүүл үед Жайв, Да лам, Дэмчтэй бөгөөд нийт лам нар хорь болно хэмээжээ. Тус сүмийг Түшээт ханы удмынхан голчлон шүтдэг байжээ. Мөн Богд хаант Монгол улсын үед тус сүмд нэгэн онцлог үйл явдал болжээ. 1913 онд уг сүмийг хэсэг лам нар нь Жибзундамба хутагтын зарлигаар тус улсын бүх ард олноор хийлгэдэг түмэн гэлэнгийн хайланд очин хуралдаж чадахгүй хэмээн дээд эрх баригчдынхаа тушаалыг шууд эсэргүүцэж, өөр хүрээнд шилжин суух явдал гарчээ. Энэ тухай Түшээт ханы хошууны тамгын газраас Эрдэнэ зуу ба Сайныг цугларуулагч хийдийн эрх баригчдад илгээсэн бичигт “... Энэ хавар цаг сайныг цугларуулагч сүмийн хэргэмтнээс харьяат хийдийн газар суудаг гэлэн Сономыг түмэн гэлэнгийн хайланд хуруулахаар тушаахад үл хэрэгсэн харин сүмийн хурал номд дагаж явахгүй, шар самбараас хашраа гэх зэргээр хэлж басхүү хувилгаан лам танаас ухуулан айлдсан зэргийг цөм үл хэрэгсэн давамгайлж хэд хэдэн хүнийг дагуулан зууд сууж буй нь нийлэлцэх эсэхийг тогтоон заахыг эрин мэдүүлсэн” гэж тушаасан байна. (С.Чулуун, Н.Маралмаа)