Үндсэн мэдээлэл:

Адил утгатай үг Орос дахь Монголын ноёрхол
Хамаа бүхий үг Алтан ордны улсын эрхшээл дэх Орос орон
Цаг үе Их Монгол улс, Монголын эзэнт гүрэн
Салбар түүх
Бүс нутаг Төв Ази
Болсон цаг хугацаа XIII- XIV зуун
Хаана болсон Их Монгол Улс, Монголын эзэнт гүрэн

Татар-монголын дарлал

1240-1480 оны хооронд Орост тогтож байсан Монголын эрхшээлийн үеийг Оросын түүх бичлэгт тодорхойлдог нэр томьёо.

1237-1241 онд Бат ханы удирдлага дор баруун тийш хийсэн аян дайны үр дүнд тархай бутархай оршиж байсан Оросын вант улсууд Монголын эрхшээлд орж хараат болсон билээ. Үүнийг Оросын түүх бичлэгт ХIХ зуунаас эхлэн XXI зууныг хүртэл Орос “Монгол татарын дарлал”-д байсан хэмээн үзэж байв. Орос орон эхлээд Их Монгол улсын дараа нь Алтан Ордны улсын дарлалд байсан бөгөөд монголчуудын дарлал нь тус улсын түүхэнд харгис үүрэг гүйцэтгэж, Орос орныг Баруун Европоос хоёр зуу гаруй жилээр хоцрогдохын гол шалтгаан болсон хэмээн үзэж байв.

Сүүлийн үед Монголын эзэнт гүрэн болон түүний бүрэлдэхүүний улсын түүхийн судалгаа хөгжихийн хэрээр Оросын судлаачид “Монгол татарын дарлал” хэмээх ойлголтоос салж, Оросын газар нутгийг Монголын эзэнт гүрний шууд бүрэлдэхүүнд оруулаагүй, Орос орон хараат улс болж хувирсан, Орост нэгэнт төлөвшсөн төрийн удирдлагын зарчмыг монголчууд хэвээр үлдээсэн, өмнө нь бутралын үед алдагдсан байсан төрийн дээд эрх мэдлийг Оросын вангуудад олгосон хэмээн бичиж байна.

Орчин үеийн Оросын түүх бичлэгт “Монгол татарын дарлал” хэмээх нэр томьёог эргэн харж, Орос орон Монголын Алтан ордны улсын дарлалд байгаагүй, харин Оросын вангууд монгол хаадын зарлигаар хууль ёсны ван болох, алба татвар төлөх, цэрэг гаргах зэрэг үүрэг хүлээж байсан учир Орос орон Алтан ордны улсаас хараат байсан хэмээн дүгнэж байна. (Ц.Энхчимэг)

Ашигласан ном зохиол

Далай Ч., Монголын түүх (1260-1388), гутгаар дэвтэр, УБ., 1992

Монгол улсын түүх, дэд боть, УБ., 2003

Энхчимэг Ц., Оросын түүх бичлэг дэх Монголын түүх гуйвуулга // “Монгол-Солонгосын түүхийн ойлголт, судалгааны өнцөг” эрдэм шинжилгээний хурлын илтгэлийн эмхэтгэл, УБ., 2016


Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол