Гүр хан бол Хэрэйдийн түүхэнд нэр нь үлдсэн хамгийн эртний Буюруг хан Маркусын отгон хүү юм. Хэрэйдийн ханлигийн төрийн мэдлийг Маркус ханыг нас барсан даруйд түүний хөвгүүдээс хэн нь ч залгаж эзлээгүй. Учир нь XII зууны эхэн хагаст Хэрэйдийн дотор ноёлог ёс хөгжиж, хан хөвүүдийн эрх мэдэл ахиж, бие биеэс тэргүүлэн гарахыг оролдох болсон байна. XII зууны эхэн хагасын эцсээр Хэрэйдийн ханлигийг Маркусын ууган хүү Куржакуз мэдэх болсон байна. Куржакуз буюруг хан өөрийн дүү Гүр хан, ахмад хүү Тоорил нарт Яг-Ябган (Заг-Завхан) гэдэг газрыг захируулахаар тушаажээ.

Куржакузыг нас барсны дараа түүний хоёр хүү хан сууж, хан ширээг булаалдах ширүүн тэмцэл үргэлжилжээ. “Миний ахын нулимс нь бас эгшээгүй, нугас нь хөшөөгүй байхад, чи ахаа алж, дүүгээ сөнөөж байх. Улс маань хэрхэн үлдэж хоцрох вэ?” гэж Гүр хан Тоорилыг донгодон хэлж, түүнийг талж зугатуулсан байна. Ингэж Гүр хан Тоорилыг эсэргүүцэж эхэлжээ.

Тоорил дарагдан зуугаад хүнтэй зугатаж, монголын Есүхэй баатарт ирэхэд Есүхэй “Энэ хүнтэй бид нөхөрлөвөл зохино” гэж Тоорилтой Туулын Хар-Түнэ (шугуй)-д анд бололцож, Гүр ханыг дарж зугатуулан, Тоорилд Хэрэйдийг эзлүүлсэн байна.

Монгол, Хэрэйд хоёр найрамдан явсан бөгөөд Гүр хантай Хамаг Монголын хаан Амбагайн хүү Хадаан тайш сайн харилцаатай байжээ. Харин Гүр хан Тангуд улсад зугатаж очоод амь хоргодож байв. Гүр ханыг орогнуулсан ял Тангудын эзэнд зүй ёсоор оногдох ёстой гэж Чингис хаан үздэг байжээ. Энэ нь Тангудыг дайлах дайны нэг шалтгаан болжээ. (Ц.Энхчимэг)