Бурхан халдун уулнаа ирсэн монголчуудын үр удам Чингис хааны үе хүртэл 400 гаран жилийн туршид машид олшрон, олон салбарласны дотор сурвалжтан нирун аймаг ялгаран гарсан байна. Язгууртан овгууд өөрийн эрх мэдэл, сүр хүч, ноёлох байр сууриа хадгалах үүднээс сүлд, хийморио даатгасан шүтээнтэй байх шаардлага, хэрэгцээ зайлшгүй урган гарах тул аугаа өвөг дээдсийнхээ сүр хүчийг дээдлэн анхлан голомтоо бадраасан нутагт нь шүтэн жил бүрийн хавар цагт ирж их тахилга хийх шалтгаан болсон бололтой.

“Монголын нууц товчоон”-ы 70-р зүйлд “Тэр хавар Амбагай хааны хатад Орбай, Сохатай хоёр ихэсийн газар тайлга гаргасанд Өэлүн үжин хожимдож хүрч очоод, хожимдуулсан Орбай, Сохатай хоёрт Өэлүн үжин өгүүлрүүн: “Есүхэй баатрыг үхэв үү гэж хөвгүүдийг маань том болоогүй гэж ихэсийн хишгээс [идээ] шүүснээс, сархадаас яахан хождуулав” хэмээн тэмдэглэжээ. Энэхүү мэдээ нь уг зан үйлийг хавар цагт, тогтсон цаг хугацаанд үйлддэг, түүнээс оролцсон хүмүүстээ хишиг түгээдэг зэрэг нарийн дэг жаягтай болохыг харуулдаг. Ихэсийн газрын тахилга нь монгол газрын эзэн болсон үр хойчис нь өвөг дээдсийн голомтонд өсөн дэвжиж, бадарч байхыг бэлгэдэн өргөж буй агуулгатай.

Ихэсийн газарт хийгдэж байсан тахилга нь аажимдаа зам хөлийн дагуу Биндэр овоонд шилжсэн бололтой. Учир нь хоорондоо ойр (12 км алслагдсан) байрладгаас гадна, Өндөр гэгээн Биндэрийн овоог “Ихэсийн газар өршөөсөн” хэмээн тахилга хийсэн аман домог бий. Эдүгээ баруун монголчуудад зассан овоог “индэр”, “ендэр” хэмээн нэрлэж байгаа нь энэхүү тахилгат Биндэрийн нэртэй холбогдож болох юм. Магадгүй Бурхан халдуны урианхайчуудын нүүдлээр ч юмуу ямар нэг байдлаар Алтайд уг тахилга хүрч, хадгалагдаж байгаагийн илрэл нь энэхүү “индэр” хэмээх зассан овооны нэр байж болно. Энэхүү индэр дээр гарч үйлддэг “дээр мөргөх” хэмээх зан үйлд Ихэсийн газрын тахилга цээр нэрээр ийнхүү хадгалагдсан байх талтай.             

Үүнээс үзэхэд монголчуудын уул усны эзэнд өргөх овоо тахилга нь шарын шашны өнгө аясыг олж хамгийн өргөн хүрээнд тархахдаа язгуурын уг шинж болох монгол газрын эзэн ихэс дээдсийн асаасан голомтонд өргөх тахилгын агуулгаа алдаагүй ажээ. (С.Өлзийбаяр)