Судлаачид “Монголын нууц товчоон”-ы “Ихэсийн газар” хийгээд “Судрын чуулган”-д гардаг “Их хориг” хэмээх нэрийг өвгөд дээдсийг нутаглуулсан ариун дагшин газрын хоёр өөр нэршил гэж үзсээр ирсэн болно. “Монголын нууц товчоон”-ы 70-р зүйлд “Тэр хавар Амбагай хааны хатад Орбай, Сохатай хоёр ихэсийн газар тайлга гаргасанд ...” хэмээн нэр дурдагдсан Ихэсийн газар бол “Судрын чуулган”-д тэмдэглэгдсэн хаад дээдсийг нутаглуулдаг “Их хориг”-оос ялгаатай.

Угсаа гарвал нэгт Татаруудад цохигдсон киян, нукуз нарын тэргүүт монголчууд Эргүнэ-кунд бүгэн 400 жилийн туршид хүн, мал нь өсөж, багталцахаа больжээ. Тиймээс 770-780-аад оны үед Эргүнэ-кунаас Бөртэ чоноор ахлуулсан монгол аймгууд Бурхан халдун уулнаа тэмцэн ирж нутаглажээ. Эдгээр аймгууд нь хиан, нохос болон тэдгээрээс салбарласан дарлигин монголчууд болно. “Судрын чуулган”-д тэмдэглэснээр Алун гоогоос өмнөх монголчуудыг ийн нэрлэж асан бөгөөд Эргүнэ-кунаас гарахад дээрх хоёр аймгаас өөр урианхат (ойн бус), хонгират аймаг байсан нь лавтай мэдэгддэг. Харин ихирэс, олхунут, горолас, элжигэн, ойрад, хонхотан, аралут, хилингут, хэригэн, хушин, сүлдүс, баягуд, илдүрхин гэх зэрэг аймгууд Эргүнэ-кунаас гарсны дараа ч дарлигин аймгууд салбарласаар байсныг харуулна. XVII-XVIII зууны монгол сурвалжуудад Бөртэ чонын тэмцэн очиж, нутагласан газрыг “Йэ (Жа, За)-дийн газар” гэж бичсэн байх ба эдгээрээс Рашпунцагийн “Болор эрхи”-д Бөртэ чоныг “Йэдийн далан гэдэг газар” ирсэн гэж тэмдэглэжээ. Йэдийн {далан} газар нь “Монголын нууц товчоон”-д нэр дурдагдсан Ихэсийн газрын хожмын дуудлага мөн бололтой.      

ШУА-ийн Түүх, археологийн хүрээлэнгийн “Онон” хээрийн судалгааны баг Хэнтий аймгийн Батширээт сумын нутаг Чингис (Өглөгч)-ийн хэрмээс МЭ II/IV-X зуунаар он цаг нь тогтоогддог Онон голын адаг орчмоор голлон тархсан булш илрүүлсэн нь тус голыг өгсөн ирсэн нүүдлийн ул мөрийг харуулах баримт болно. Хэрмийн хэд хэдэн газраас илрүүлсэн малын яс, модны нүүрс зэрэгт хийлгэсэн он цаг тогтоох шинжилгээгээр энэ хэрмийг МЭ VIII зууны дунд үед баригдсан болохыг харуулжээ. Судлаачдын тогтоосон Бөртэ чонын Бурхан халдун уулнаа ирсэн он цагтай тус хэрмийг барьсан үе давхцаж буй болно. Ийнхүү бичгийн сурвалжийн болон археологийн хэрэглэгдэхүүнээс үзэхэд “Ихэсийн газар” бол Хэнтий аймгийн Батширээт сумын нутаг Чингис (Өглөгч)-ийн хэрэм мөн бололтой. (С.Өлзийбаяр)