Тэмүжин Бөртэ хатныг  авчраад  удаагүй байхад Мэргид аймгийнхан Өэлүн эхийн булаагдсаны өшөөг авахаар довтлон ирж Бөртэ үжинийг олзлон аваачжээ.

Тэмүжин эцгийн анд Хэрэйдийн Тоорил хан, багын анд Жамуха нарын тусламжтайгаар Буур Хээр хэмээх газар Мэргид аймгийг гэнэдүүлэн цохиж Бөртэ үжинийг буцаан авч ирэх зам зуур нярайлж нэгэн хөвүүн төрүүлснийг Зүчи хэмээн нэрлэжээ. Үүнээс үүдэн Зүчи хэний хүүхэд болох талаар хүмүүс эргэлзэж байв.

Энэ нь хожмын олон хэрэг явдалд нөлөөлж Зүчи ууган хүүгийн хувьд хаан ор залгах боломжоо ч алдаж байсан билээ. Зарим судлаач Бөртэ олзлогдохдоо бие давхар байсан гэж үздэг. Чингэхдээ Монголын нууц товчоонд дурдсанчлан Тэмүжин Ван ханд тусламж эрж очихдоо Мэргидээс эхнэр хүүхдийг минь аварч өгөөч гэсэн нь үүнийг гэрчилнэ гэж үздэг ч ихэнх нь итгэхгүй байсан нь хаан ширээг хэнээр залгамжлуулах тухай асуудал үүсэхэд үүдсэн маргаанаас харж болно. Эргэлзэх үл итгэх нь их байсан ч Чингис хаан ууган хүүгээ хэзээ ч ялгаварлаж үзээгүйгээр үл барам хөвгүүдийн минь ах хэмээн хүндэтгэлтэй ханддаг байв.

Зүчи арван хэдэн наснаасаа эцгээ даган Монголын олон аймгийг нэгтгэх үйл хэрэгт зүтгэсэн төдийгүй харь орныг байлдан дагуулахад ч тодорхой үүрэг гүйцэтгэсэн юм.

1206 онд Чингис хаан Их Монгол улсыг байгуулан хүүхэд, дүү нартаа хувь хишиг хүртээхэд Зүчид  бусдаас давуу 9000 өрх өгч, 1207 онд Зүчи Ойн иргэдийг дайлаад  оруулж ирэхэд нь түүнд тэдгээр иргэнийг харъяат болгон өгсөн зэрэг нь Хаан эцэг нь түүнийг ялгаварлаж үзэхгүй байсныг харуулна.

1219 онд Чингис хааныг өрнө зүг дайлахаар мордох үес Есүй хатан түүнийг залгамжлагч хэн байх талаар дуртган сануулсанд  Чингис хаан  хөвгүүдээ цуглуулан хөвгүүдийн минь ахмад гээд Зүчид  хандахад, Цагадай эсэргүүцэж маргаан үүсгэв. Чингис хаан түүнийг зэмлэхэд Цагадай, хөвүүдийн ах Зүчи бид хоёр хамсан хаан эцэгтээ хүчээ өгье гээд Өгөдэйг залгамжлагчид нэр дэвшүүлсэнд ёсоор болгосон тухай Монголын нууц товчоонд дурддаг.

Хаан эцгийн зарлигаар Зүчи 1219-1220 оны өвлийн турш Сырдарьяа мөрний адагт байх хот суурингуудыг  байлдан эрхшээлдээ оруулжээ. Түүнийг Самаркандад ирэхэд Цагадай, Өгөдэй нарын хамт Ургенчийг эзлүүлэхээр илгээв. Тэд Ургенчийг  бүслэн  авсан боловч байлдааны явц удааширсан нь Зүчи, Цагадай нар тус хот хэний эзэмшил болох тухайд үг хэлээ ололцохгүй байсантай холбоотой байв. Удирдлагыг Өгөдэйд шилжүүлсэнд, хоёр ахдаа юуны урьд хотыг эзлэн авъя, түүний дараа хэний эзэмшил болохыг хаан эцэг шийдэх бус уу хэмээн хэлээд 7 хоног дайлан  Ургенчийг эзлэн авчээ.

Чингис хаан Хорезм улсыг байлдан  эзлээд, газар нутгаа  хөвгүүд дүү нартаа хуваан өгөхөд Зүчид Эрчис мөрнөөс баруунш, Хорезмоос умарш, монгол морины туурай хүрсэн газар оногджээ. Байлдааны дараа Цагадай,Өгөдэй нар цэргээ аван хаан эцэгтээ нийлж ирсэн бол Зүчи цэргээ аван хаан эцэгтэйгээ уулзалгүй өөрийн эзэмшил нутаг руу явжээ. Учир шалтгаан нь тодорхойгүй ч түүний дараа хэд хэдэн удаа дуудахад нь өвчтэй гээд ирсэнгүй. Үүнд хаан эцэг нь хилэгнэж, Зүчи авлаж явсан гэх замын  хүний дам үгэнд итгэж бараг цэрэглэн дайлахад хүрч байтал хайрт хүү нь өвчний улмаас таалал төгссөн мэдээ ирж Чингис хаан ихэд гашуудаж байв. Зүчи хааны бунхан өнөөгийн Казахстан улсын нутагт бий. (С.Цолмон)