Плано Карпини нь Их Монгол Улсын Их хааны орд өргөөнд хөл тавьсан анхны Европчуудын нэг юм. Түүний бичсэн “Монголчуудын түүх” хэмээх аяллын тэмдэглэлийн эрдэм шинжилгээний ач холбогдлыг эрдэмтэн судлаачид   өндрөөр үнэлж өдгөө  түүхэн эх сурвалжийн чанартай ашиглаж байна.

Түүний тэмдэглэлд буй мэдээллийг хоёр үндсэн хэсэгт хуваан авч үзэж болох юм. Нэгд, Их Монгол улсад очихоор аялах зам зуур дайран өнгөрсөн олон орны байгаль цаг уур, ард түмний аж амьдрал, зан заншил, тухайн үед болж байсан түүхэн үйл явдлын тухай мэдээ, хоёрт, нүүдэлчдийн орон сууц, аж ахуй,зан заншил,монгол орны байгаль, цаг уур, ан амьтны тухай болон монгол язгууртнуудын хувцас хэрэглэл, орд өргөө, гадаадын элч төлөөлөгчдийг хэрхэн угтаж авч үддэг болон хаан өргөмжлөх ёс, ёслолын тухай мэдээ гэж заагтай авч үзэж болно.

Ромын пап лам IV Иннокент христ шүтлэгтэн улс түмнийг довтлуулахгүй байж, тэдний итгэлийг олуулахаар Монголчууд руу католик элчийг илгээхээр шийджээ. Цаашилбал дипломат харилцаагаа өргөжүүлж, исламын шашинтнуудын эсрэг хамтран тэмцэх бодолтой байлаа.

Ромын пап IV Иннокент Плано Карпинийг  элчийнхээ тэргүүнээр сонгосон нь түүнийг Францисканы урсгалынхан дотроо нэр хүндтэй нэгэн байсныг харуулж байна. Энэхүү аялал нь итгэл тээсэн, нэр хүндтэй болоод амь өрссөн аюултай аялал байсан юм. Дундад Азийн шатам халуун, Сибирийн тэсгим хүйтнийг туулна гэдэг амаргүй хэрэг байсан нь ойлгомжтой. Аялалд гарах үед Плано Карпини 65 орчим настай байжээ.

Плано Карпини  Францын Лион хотоос 1245 оны 4-р сарын 16 -нд гарч Монголын Эзэнт гүрний баруун хязгаараар Ижил мөрний адаг хавьд Батын өргөөнд (1246 оны 4 сарын 4) ирэхдээ бараг нэг жил явжээ. Плано Карпини  Бат хаанд пап ламын захидлыг барихад, тэрбээр удахгүй Хар хорумд Их хаан өргөмжлөх ёслол болно. Тэнд очиж Их хаанд захидлыг гардуулахыг зөвлөжээ. Батынхаас Гүюгийг хаанд өргөмжилсөн Шар Орд хүртэл бараг хоёр дахин их замыг (1246 оны 4 сарын 8-наас 1246 оны 6 сарын 16) хоёрхон сарын хугацаанд туулжээ.

Плано Карпини зорилгоо биелүүлж Гүюг хаанд папын захидлыг өргөн барьжээ.

Элч нар 5 сар шахам захидлын хариуг хүлээгээд эцэст нь Их хаан Гүюг христийн шашинтан болохоос татгалзаж, харин Пап болон Европын удирдагчдыг хүрэлцэн ирж, түүнд үнэнч байхаа тангараглахыг шаардсан хариу захидлыг авчээ. 1247 онд  папыг Лионд байхад нь буцаж ирж хариу захидлыг гардуулж өгсөн юм.

Гүюг хааны IV Иннокентед перс хэлээр бичсэн хариу захидал өдгөө Ватиканы номын санд хадгалагдаж буй бөгөөд Монгол улсын ерөнхийлөгч нарыг айлчлахад хуулбар хийж өгч байжээ.  Хуулбар нь Монгол улсын үндэсний түүхийн музейд хадгалагдаж байна. Аяллын дараа Жованниг Далмацид байх Антиварийн хамба ламаар томилжээ.  1252 оны 8-р сарын 1-нд Плано Карпини нас баржээ. (С.Цолмон)