Адил утгатай үг | Шинэ торгуудын зүүн этгээдийн засаг хошууны учралт бэйсийн хошуу, Чандмань уулын аймгийн Булган мандал Бүрэнхан уулын хошуу |
Төрөл | Хошуу |
Цаг үе | 1771-1931 он |
Хэний хаанчлалын үед | Тэнгэрийн тэтгэсэн |
Анхны засаг ноён | Засаг, хошууны бэйс Шархүүхэн |
Харьяалал | Чин сэтгэлтийн чуулган |
Байгуулагдсан он цаг | 1771 |
Татан буугдсан он цаг | 1929 |
Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) | Чин сэтгэлтийн чуулганы шинэ торгуудын зүүн этгээдийн засаг хошууны бэйсийн хошуу |
Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1929) | Торгууд бэйсийн хошуу |
1929 оноос хойш (1929-1931) | Булганмандал Бүрэнхан уулын хошуу |
Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо | 4 сум |
1918 оны хүн амын тоо | Байхгүй |
Одоогийн | Ховд аймгийн Булган сум |
Хошууны дотор байсан сүм хийд | Торгууд бэйсийн хүрээ (1850) |
Сүүлчийн ноён | Магсаржав |
Зүүнгарын харьяанд байсан торгууд аймгийн язгууртан Баатар увш Чин улсын цэргээс зайлан 1758 онд албат ардаа дагуулан Хасгийн зүг ойн гарч яваад өвдөж үгүй болжээ. Түүний хүү Шархүүхэн нь төрлийн ах Шээрэнг дагалдан Ижил мөрний зүг нүүдэллэн очив. 1771 онд Торгуудын Увш хаан харьяат улсаа дагуулан Илийн зүг нүүж ирэхэд Шархүүхэн цуг дагалдаж ирсэн бөгөөд Чин улсын талаас тэднийг Хоо өрлөгийн үед Ижил мөрөнд нүүж очсон хуучин торгуудаас ялгаж шинэ торгууд хэмээн нэрлэж Ховдын Булганд нутаг олгон суулгав. Шархүүхэнд учралт цол олгож, засаг хошууны бэйс өргөмжлөн харьяат ардыг 1 хошуу болгов. Чин сэтгэлтийн чуулган хэмээн зохион байгуулж Шархүүхэнийг дэд чуулган дарга болгожээ. 1775 оноос Ховдын сайдад захируулах болов. Тус хошууны нутаг нь Булган, Чингэл голын сав дагуу зүүн тийш захчин, баруун тийш Алтайн урианхайн Саруул засаг, хойт талдаа Алтайн урианхайн Дархан засгийн хошуутай тус тус зах нийлжээ. Монгол улс Манж Чин улсаас салж төрийн тусгаар тогтнолоо сэргээхэд тус хошуу нь Монгол улсдаа дагаар оров. 1929 оныг хүртэл хуучин засаг захиргааны хуваариар явж байгаад Торгууд вангийн хошуу болон Хошуудын тайжийн хошуутай нэгтгэж Булганмандал Бүрэнхаан уулын хошуу хэмээн өөрчилжээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Ховд аймгийн Булган сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dooradu). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Монгол улсын шастир II. Улаанбаатар, 1997.
На.Сүхбаатар. Баруун хязгаарын нийгэм-улс төрийн хөгжлийн түүхэн тойм (ХХ зууны эхэн үеэс 1930-аад он). Улаанбаатар, 2000.
Оюунжаргал О. Манж Чин улсаас монголчуудыг захирсан бодлого. (ойрадуудын жишээн дээр). Улаанбаатар, Арвинсудар. 2009. т.181-184.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он