Шинэ торгуудын вангийн хошуу (Чин сэтгэлт чуулган)
Үндсэн мэдээлэл:
| Адил утгатай үг | Шинэ торгуудын баруун этгээдийн засаг төрийн билигт жүн вангийн хошуу, Чандмань уулын аймгийн Булган мандал Бүрэнхан уулын хошуу |
| Төрөл | Хошуу |
| Цаг үе | 1771-1931 он |
| Хэний хаанчлалын үед | Тэнгэрийн тэтгэсэн |
| Анхны засаг ноён | Засаг, төрийн жүн ван Шээрэн |
| Харьяалал | Чин сэтгэлтийн чуулган |
| Байгуулагдсан он цаг | 1771 |
| Татан буугдсан он цаг | 1929 |
| Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) | Чин сэтгэлтийн чуулганы шинэ торгуудын баруун этгээдийн засаг төрийн билигт жүн вангийн хошуу |
| Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1929) | Торгууд вангийн хошуу |
| 1929 оноос хойш (1929-1931) | Булганмандал Бүрэнхан уулын хошуу |
| Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо | 4 сум |
| 1918 оны хүн амын тоо | Байхгүй |
| Одоогийн | Ховд аймгийн Булган сум |
| Хошууны дотор байсан сүм хийд | Дашпандийлин хийд (1870) |
| Сүүлчийн ноён | Мишигдорж ван |
Шинэ торгуудын вангийн хошуу (Чин сэтгэлт чуулган)
Зүүнгарын харьяанд байсан торгууд аймгийн язгууртан Шээрэн Чин улсын цэргээс зайлан 1758 онд албат ардаа дагуулан Ижил мөрний зүг нүүдэллэн очжээ. 1771 онд Торгуудын Увш хаан харьяат улсаа дагуулан Илийн зүг нүүж ирэхэд Шээрэн цуг дагалдаж ирсэн бөгөөд Чин улсын талаас тэднийг Хоо өрлөгийн үед Ижил мөрөнд нүүж очсон хуучин торгуудаас ялгаж шинэ торгууд хэмээн нэрлэж Ховдын Булганд нутаг олгон суулгав. Шээрэнд билигт цол олгож, засаг төрийн жүн ван өргөмжлөн харьяат ардыг 1 хошуу болгов. Чин сэтгэлтийн чуулган хэмээн зохион байгуулж Шээрэнг чуулган дарга болгожээ. 1775 оноос Ховдын сайдад захируулах болов. Тус хошууны нутаг нь Булган, Чингэл голын сав дагуу зүүн тийш захчин, баруун тийш Алтайн урианхайн Саруул засаг, хойт талдаа Алтайн урианхайн Дархан засгийн хошуутай тус тус зах нийлжээ. Монгол улс Манж Чин улсаас салж төрийн тусгаар тогтнолоо сэргээхэд тус хошуу нь Монгол улсдаа дагаар орж Ховд хотыг чөлөөлөхөд цэрэг гарган оролцжээ. 1929 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр Торгууд бэйсийн хошуу болон Хошуудын тайжийн хошуутай нэгтгэж Булганмандал Бүрэнхаан уулын хошуу хэмээн өөрчилжээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Ховд аймгийн Булган сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)
Ашигласан ном зохиол
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dooradu). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Монгол улсын шастир II. Улаанбаатар, 1997.
На.Сүхбаатар. Баруун хязгаарын нийгэм-улс төрийн хөгжлийн түүхэн тойм (ХХ зууны эхэн үеэс 1930-аад он). Улаанбаатар, 2000.
Оюунжаргал О. Манж Чин улсаас монголчуудыг захирсан бодлого. (ойрадуудын жишээн дээр). Улаанбаатар, Арвинсудар. 2009. т.181-184.
Дэлгэрүүлж үзэх ном зохиол
Мэдээлэл
Салбар
Толийн тухай
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он