Адил утгатай үг | Дөрвөдийн Сайн заяатын зүүн гарын чуулганы дундад хойд баруун хошуу, Төгс хүлэг далай ханы аймгийн Хурц засгийн хошуу, Чандмань уулын аймгийн Баянмандал уулын хошуу |
Төрөл | Хошуу |
Цаг үе | 1754-1931 он |
Хэний хаанчлалын үед | Тэнгэрийн тэтгэсэн |
Анхны засаг ноён | Засаг, тэргүүн зэргийн тайж Бар |
Удам | Дөрвөдийн Тэргэт тайшийн хүү Бу илдэнгийн 5-р үеийн ач |
Харьяалал | Дөрвөдийн Сайн заяатын зүүнгарын чуулган |
Байгуулагдсан он цаг | 1754 |
Татан буугдсан он цаг | 1925 |
Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) | Дөрвөдийн зүүн гарын Сайн заяатын чуулганы дундад хойд хошуу |
Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) | Төгс хүлэг далай хан аймгийн Хурц засгийн хошуу |
1923 оноос хойш (1923-1931) | Чандмань уулын аймгийн Баянмандал уулын хошуу |
Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо | 1 сум |
1918 оны хүн амын тоо | Байхгүй |
Одоогийн | Увс аймгийн Зүүнговь сумын нэг хэсэг |
Хошууны дотор байсан сүм хийд | Тодорхой мэдээ байхгүй |
Сүүлчийн засаг ноён | Жажинбал |
Зүүнгарын дөрвөд аймгийн харьяат баядын цорос язгууртан Бар 1753 онд 3 Цэрэн нарыг дагалдан Чин улсад дагаар оржээ. 1754 онд Чин улсын хаанд бараалхаар ирсэнд Бард засаг, тэргүүн тайжийн хэргэм хүртээж, харьяат ардаар нэг хошуу зохиож түүнд захируулав. 1755 онд их цэргийг дагалдан Зүүнгарыг дайлаар ороход дагалдан явж урьд Зүүнгарын нутагт хоцорсон түүний харьяат 56 өрх ардыг хураан авч түүнд захируулав. 1768 онд үгүй болсонд ахмад хүү Будшир нь засаг, тэргүүн зэргийн тайжийн хэргэмийг залгамжилжээ. Дөрвөд баяд нар анх дагаар ирэх үес Түй гол, Заг Байдрагаар нутаглаж байгаад Эх аралаар дамжин Эрчист буцаж нутагласан боловч дайн самууны хөлөөс дайжин буцаж Алтайг давж Ховдод ирж суужээ. 1758 онд Улаангомын газар өн шимлэг тариа тарьж болох газар тул тэднийг тийш нь нүүлгэн суулгаснаар Барын харьяат хошуу мөн нүүдэллэн ирж баядын хошуудын зүүн хойд хэсгээр байрлав. Монгол улс Манж Чин улсаас салж төрийн тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад 1912 онд тус хошуу нь Монгол улсдаа дагаар оров. Жавзандамба хутагт Богд хаанаас тус хошууны засаг ноён Дандарт үе улиран Хурц засаг цол, улсад туслагч гүнгийн хэргэм хүртээсэн тул үүнээс хойш тус хошууг Дөрвөдийн Төгс хүлэг далай хан аймгийн Хурц засгийн хошуу хэмээн нэрийдэх болов. 1925 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг шинээр байгуулсан Чандмань уулын аймгийн Баяндмандал уулын хошуунд нэгтгэжээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Увс аймгийн Зүүнговь сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)
Засаг ноёдын үе залгамжлал
Бар |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1754-1768 |
Будшир |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1768-1810 |
Жавхлан |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1810-1821 |
Жажуу |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1821-1836 |
Буяндэлгэр |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1836-1879 |
Авирмэд |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1882-1894 |
Дандар |
Засаг, улсад туслагч гүн |
1895-1923 |
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dooradu). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Монгол улсын шастир II. Улаанбаатар, 1997.
На.Сүхбаатар. Баруун хязгаарын нийгэм-улс төрийн хөгжлийн түүхэн тойм (ХХ зууны эхэн үеэс 1930-аад он). Улаанбаатар, 2000.
Оюунжаргал О. Манж Чин улсаас монголчуудыг захирсан бодлого. (ойрадуудын жишээн дээр). Улаанбаатар, Арвинсудар. 2009. т.185-186.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он