Зүүнгарын Дөрвөд аймгийн харьяат баядын цорос язгууртан Мөнхтөмөр 1753 онд 3 Цэрэн нарыг дагалдан Чин улсад дагаар оржээ. 1754 онд дөрвөд, баядын ноёд Чин улсын хаанд бараалхаар одоход Мөнхтөмөр нутагт хоцорсон бөгөөд түүнийг ах дүү нарыг тэргүүлсэн хүн хэмээн эчнээ засаг, хошууны бэйс өргөмжилжээ. Гэвч дөрвөд, баядын ноёд буцаж ирэхээс урьд Цэрэнмөнхийн хүү Баран нарын хамтаар босч Зүүнгарын зүг оргож одсонд түүний дүү Өвгөнийг нутагт буцаасангүй, харьяат ардыг дөрвөдийн далай хан Цэрэнд тушаан харгалзуулжээ. 1755 онд Өвгөн Зүүнгарыг дайлан орох их цэрэгт орж урвасан Мөнхтөмөр нарыг барьж өргөсүгэй хэмээн айлтгасанд түүнийг засаг, тэргүүн зэргийн тайж болгон харьяат ардыг захируулжээ. Өвгөн 1757 онд үгүй болсонд түүний төрсөн дүү Цэвэг засаг, тэргүүн зэргийн тайжийн хэргэмийг залгамжлав. Чин улсад дагаар орсны дараагаар дөрвөд, баяд нар Түйн гол, Заг Байдрагаар сууж байгаад Эх аралаар дамжин Эрчист буцсан боловч дайн самууны хөлөөс дайжин буцан Алтайг давж Ховдоор дамжин 1758 онд сая Улаангомын газарт ирж нутаглажээ. Үүнд тус хошууны нутаг нь баядын хошуудын баруун хойд хэсэгт оршиж байв. Монгол улс Манж Чин улсаас тусгаарлан төрийн тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад тус хошуу нь Монгол улсдаа дагаар орсон бөгөөд Жавзандамба хутагт Богд хаанаас тухайн үеийн засаг ноён Сэнгэдоржид үе улиран Эетэй засаг цол хүртээжээ. Иймээс тус хошууг үүнээс хойш Дөрвөдийн Төгс хүлэг далай хан аймгийн Эетэй засгийн хошуу хэмээн нэрийдэх болов. 1925 онд засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошуу нь шинээр байгуулагдсан Чандмань уулын аймгийн Баянмандал уулын хошуунд багтан оржээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Увс аймгийн Тэс сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)

Засаг ноёдын үе залгамжлал

Дөрвөдийн хоёр гарын чуулганы газрын зураг (1907)