Адил утгатай үг | Дөрвөдийн Сайн заяатын зүүн гарын чуулганы дундад хойд зүүн хошуу, Төгс хүлэг далай ханы аймгийн Мэргэн засгийн хошуу, Чандмань уулын аймгийн Баянмандал уулын хошуу |
Төрөл | Хошуу |
Цаг үе | 1754-1931 он |
Хэний хаанчлалын үед | Тэнгэрийн тэтгэсэн |
Анхны засаг ноён | Засаг, тэргүүн зэргийн тайж Гүншар |
Удам | Дөрвөдийн Тэргэт тайшийн хүү Бу илдэнгийн 4-р үеийн ач |
Харьяалал | Дөрвөдийн Сайн заяатын зүүнгарын чуулган |
Байгуулагдсан он цаг | 1754 |
Татан буугдсан он цаг | 1925 |
Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) | Дөрвөдийн зүүн гарын Сайн заяатын чуулганы дундад хойд хошуу |
Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) | Төгс хүлэг далай хан аймгийн Мэргэн засгийн хошуу |
1923 оноос хойш (1923-1931 | Чандмань уулын аймгийн Баянмандал уулын хошуу |
Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо | 1 сум |
1918 оны хүн амын тоо | Байхгүй |
Одоогийн | Увс аймгийн Зүүнговь сумын нэг хэсэг |
Хошууны дотор байсан сүм хийд | Тодорхой мэдээ байхгүй |
Сүүлчийн засаг ноён | Арш |
Зүүнгарын дөрвөд аймгийн харьяат баядын цорос язгууртан Гүншар 3 Цэрэн нарыг дагалдан харьяат ардаа аван 1753 онд Чин улсад дагаар оржээ. 1754 онд Чин улсын хаанд бараалхаар ирсэнд түүнийг засаг, тэргүүн зэргийн тайж өргөмжилж харьяат ардаар нь нэг хошуу зохиожээ. 1755 онд Зүүнгарыг дайлаар орсон цэрэгт хүчин зүтгэж одов. 1756 онд нас барсанд ахмад хүү Цэдэнд засаг, тэргүүн зэргийн тайжийн хэргэмийг залгамжлуулав. Дөрвөд, баяд нарыг Чин улсад дагаар ирэхэд анх Түйн гол, Заг Байдрагийн газар нутаглуулсан боловч Зүүнгарыг эзэлж авсны дараа тэднийг уг нутагт нь буцаахаар шийдвэрлэсэн байжээ. 1756 онд тэд нар Эх аралаар дамжин Эрчист нүүж очсон боловч дайн самууны хөлөөс дайжин буцаж Ховдоор дайран 1758 онд Улаангомын газар ирж суурьшив. Тус хошууны нутаг нь баядын хошуудын зүүн хойд хэсэгт оршиж байжээ. Монгол улс Манж Чин улсаас тусгаарлаж төрийн тусгаар тогтнолоо сэргээхэд тус хошуу нь Монгол улсдаа дагаар орсон бөгөөд Жавзандамба хутагт Богд хаанаас 1912 онд тус хошууны засаг ноён Аршид үе улиран Мэргэн засаг цол, улсад туслагч гүнгийн хэргэм олгожээ. Үүнээс хойш тус хошууг Дөрвөдийн Төгс хүлэг далай ханы аймгийн Мэргэн засгийн хошуу хэмээн нэрийдэх болов. 1925 оны засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошуу нь шинээр байгуулагдсан Чандмань уулын аймгийн Баянмандал уулын хошуунд багтан оржээ. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Увс аймгийн Зүүнговь сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)
Засаг ноёдын үе залгамжлал
Гүншар |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1754-1756 |
Цэдэн |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1756-1780 |
Өлзий-Орших |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1780-1781 |
Увш |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1781-1807 |
Балжин |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1807-1831 |
Цэрэнноров |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1831-1867 |
Бат-Очир |
Засаг, тэргүүн зэргийн тайж |
1867-1911 |
Арш |
Засаг, улсад туслагч гүн |
1911-1923 |
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dooradu). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Монгол улсын шастир II. Улаанбаатар, 1997.
На.Сүхбаатар. Баруун хязгаарын нийгэм-улс төрийн хөгжлийн түүхэн тойм (ХХ зууны эхэн үеэс 1930-аад он). Улаанбаатар, 2000.
Оюунжаргал О. Манж Чин улсаас монголчуудыг захирсан бодлого. (ойрадуудын жишээн дээр). Улаанбаатар, Арвинсудар. 2009. т.185-186.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он