Адил утгатай үг | Дөрвөдийн Сайн заяатын зүүн гарын чуулганы дундад зүүн хошуу, Төгс хүлэг далай ханы аймгийн Дайчин засгийн хошуу, Чандмань уулын аймгийн Баянмандал уулын хошуу |
Төрөл | Хошуу |
Цаг үе | 1754-1931 он |
Хэний хаанчлалын үед | Тэнгэрийн тэтгэсэн |
Анхны засаг ноён | Засаг, төрийн бэйл Сэвдэн |
Удам | Дөрвөдийн Тэргэт тайшийн хүү Бу илдэнгийн 4-р үеийн ач |
Харьяалал | Дөрвөдийн Сайн заяатын зүүнгарын чуулган |
Байгуулагдсан он цаг | 1754 |
Татан буугдсан он цаг | 1925 |
Манжийн үеийн нэршил (1691-1911) | Дөрвөдийн зүүн гарын Сайн заяатын чуулганы дундад зүүн хошуу |
Богд хаант Монгол улсын үеийн нэршил (1911-1923) | Төгс хүлэг далай хан аймгийн Дайчин засгийн хошуу |
1923 оноос хойш (1923-1931) | Чандмань уулын аймгийн Баянмандал уулын хошуу |
Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо | Анх байгуулагдах үеийн сумны тоо |
1918 оны хүн амын тоо | Байхгүй |
Одоогийн | Увс аймгийн Хяргас сум |
Хошууны дотор байсан сүм хийд | Тодорхой мэдээ байхгүй |
Сүүлчийн засаг ноён | Самданжамцой |
Зүүнгарын дөрвөд аймгийн язгууртан Сэвдэн 1753 онд гурван Цэрэн нарыг дагалдан Чин улсад дагаар оржээ. 1754 онд Чин улсын хаанд бараалхаар ирсэнд засаг, төрийн бэйл болгож харьяат ардаар нэг хошуу зохиож захируулав. Түүний харьяат ард нь баяд аймаг болно. 1755 онд Зүүнгарыг дайлаар орсон цэрэгт хүчин зүтгэж явсан бөгөөд гавьяа байгуулсан тул дэвшүүлж төрийн жүн ван өргөмжилжээ. 1756 онд нас барсанд хүү Баасанд засаг, төрийн бэйлийн хэргэмийг залгамжлуулжээ. Харьяат хошуу анх дагаж ороод Заг Байдрагийн газар сууж байгаад Эх Аралаар дамжин Эрчис нутагт буцаж суусан боловч дайны хөлөөс дайжин буцаж Ховдоор дамжин 1758 онд Улаангомын газар хүрч суужээ. Тус хошууны нутаг нь баядын хошуудын зүүн өмнө хэсэгт байрлаж Хяргас нуураар нутаглах бөгөөд Засагт хан аймгийн Сэцэн сартуулын хошуутай өмнө талаараа зах залган сууж байжээ. Монгол улс тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхаглахад 1912 онд тус хошуу нь Жавзандамба хутагт Богд хаанд дагаар орсонд тухайн үеийн засаг ноён Самданжамцойд үе улиран Дайчин засаг цол, төрийн жүн вангийн хэргэм хүртээсэн тул үүнээс хойш Дөрвөдийн Төгс хүлэг далай ханы аймгийн Дайчин засгийн хошуу хэмээн нэрийдэв. 1925 онд засаг захиргааны шинэчлэлээр тус хошууг баядын хошуудаар байгуулсан Баянмандал уулын хошуунд нийлүүлж Чандмань уулын аймагт харьяалуулав. 1931 оны засаг захиргааны өөрчлөлтөөр тус хошууны хуучин нутаг нь одоогийн Увс аймгийн Хяргас сумын нутагт багтан оржээ. (Б.Нацагдорж)
Засаг ноёдын үе залгамжлал
Сэвдэн |
Засаг, төрийн бэйл |
1754-1756 |
Баасан |
Засаг, төрийн бэйл |
1756-1813 |
Гончигжав |
Засаг, төрийн бэйл |
1813-1825 |
Яринпилдорж |
Засаг, төрийн бэйл |
1825-1864 |
Дэлгэр-Очир |
Засаг, төрийн бэйл |
1893-1906 |
Насанбуян |
Засаг, төрийн бэйл |
1906-1923 |
Самданжамцой |
Засаг, төрийн жүн ван |
1899-1923 |
Jang Mu jokiyaba. Namyun, Banzaraγča mongγolčilaba. Mongγol-un qosiγu nutuγ-un temdeglel (dooradu). Ündüsüten-ü keblel-ün qoriy-a. 1990
Сономдагва Ц. Монгол улсын засаг, захиргааны зохион байгуулалтын өөрчлөлт, шинэчлэл. Улаанбаатар, 1998.
Монгол улсын шастир II. Улаанбаатар, 1997.
На.Сүхбаатар. Баруун хязгаарын нийгэм-улс төрийн хөгжлийн түүхэн тойм (ХХ зууны эхэн үеэс 1930-аад он). Улаанбаатар, 2000.
Оюунжаргал О. Манж Чин улсаас монголчуудыг захирсан бодлого. (ойрадуудын жишээн дээр). Улаанбаатар, Арвинсудар. 2009. т.185-186.
Тус толийн талаарх санал хүсэлтээ
contact@mongoltoli.mn хаягаар ирүүлнэ үү.
© Монголын түүх 2016 он