1206 онд Чингис хаан Их Монгол улсаа байгуулаад өмнөх үеэс уламжилж ирсэн мянганы зохион байгуулалтыг боловсронгуй болгож, улсаа 95 мянгатад хуваав. Төр улсыг байгуулахад гавъяа байгуулагсдыг мянганы ноёноор тохоон томилжээ.

Мянгатын тогтолцоог нэвтрүүлсний гол зорилго нь цөөн хүн амтай улс оронд иргэд нь захиргааны давхар үүрэг хүлээснээр засаглалыг түргэн шуурхай явуулж, гүйцэтгэл, хэрэгжилт нь ил тод байхыг чухалчилжээ.

Их Монгол улсын нутаг дэвсгэрийг бүхэлд нь Баруун, Зүүн, Төвийн гэсэн гурван их түмэнд хуваав. Төвийн түмнийг Наяа ноён захирч  гурван голоор савласан төвийн нутгийг, баруун түмнийг Боорчи захирч Алтайн нуруу орчмын нутгийг, зүүн түмнийг Мухулай захирч Хянган нуруу орчмын нутгийг тус тус харьяалж байв. Чингис хааны төр захиргааны зохион байгуулалт нүүдэлчдийг захирах хамгийн оновчтой хэлбэр байсан юм.

Мянгатын албатууд нь дайн байлдааны үед цэрэг, тайван цагт аж ахуйгаа хөтлөх иргэн байснаараа цөөн хүн амтай нүүдэлчдэд хамгийн тохиромжтой зохион байгуулалт байв.

Засаг захиргааны нэгж аравтаас нөгөө рүү дураар шилжихийг Их засаг хуулиар хатуу хориглосон  нь эзэн харьяатын ёсыг бэхжүүлэхэд төдийгүй тогтолцооны тэнцвэрт байдлыг хангахад чухал ач холбогдолтой байв.

Мянган нь дотоод, гадаад гэж хуваагдана. Монгол төрийн аюулгүй байдлыг хангах гол түшиг тулгуур нь шадар хишигтэн байсан бөгөөд зохион байгуулалт нь мянгатын тогтолцоо байсан юм. Тиймээс зарим судлаачид шадар хишигтэн нь дотоод мянган байсан гэж үздэг.

Мянгат нь 3 үе шаттай хөгжсөн бөгөөд  нэгд, Тэмүжинг Чингис хаанаар өргөмжилсөн 1189 он, хоёрт, Их Монгол улс байгуулагдаж 95 мянганд хуваасан үе, гуравт, эзэнт гүрэн байгуулагдсан буюу  системийн задралын үе юм.

Мянган нь төр захиргааны хэргийг гүйцэтгэх төдийгүй монгол төрийн эв нэгдлийг хангаж чадаж байснаараа ач холбогдолтой. Мянганы ноёд нь үе улиран мянгатаа захирдаг ч ихэнхдээ мянганы газрыг өмчлөх бус харин  болзолт эзэмшигч буюу мянганы ноён байхдаа л захирах эрхтэй байжээ.

Их түмэн нь дотроо хэд хэдэн бага түмэнд, бага түмэн нь мянгат, зуут, аравтад тус тус хуваагдаж байв. Мянгат нь байлдааны үед 10-1000 цэрэг гаргах, тайван цагт тогтоосон хэмжээний алба гувчуур төлөх үүрэгтэй.

Их Монгол улсын үед Чингис хаан 10000 буюу түмэн хишигтэнтэй байсан бол Хубилай хаан 12000 хишигтэнтэй байв. Шадар хишигтнүүд монгол төрийн болон хаадын аюулгүй байдлыг хамгаалдаг торгон цэргүүд байхын зэрэгцээ зэвсэгт хүчний гол цөм болж байв. (С.Цолмон)